კომბოსტო
კომბოსტო (ლათ. Brassica) — მცენარის გვარი კომბოსტოსებრთა ოჯახისა. ერთ-, ორ- ან მრავალწლოვანი მცენარეა. აქვს თითისტარისებრი ფესვი, სწორი ან ნახევრად წამოწეული დატოტვილი ღერო, მორიგეობით განლაგებული ფოთლები, შიშველი ან შებუსულუ ღერო და ფოთოლი, მტევნებად ან ფარებად შეკრებილი ყვავილები. ყვითელი გვირგვინის ფურცლები; ნაყოფი — პარკი, სფეროსებრი თესლი, ფერად მუქი მურა, მომიხაკისფრო, მოწითალო-მურა ან ყვითელი. კომბოსტოს გვარში 100-ზე მეტი სახეობაა. სამშობლოდ ითვლება ჩინეთი და ხმელთაშუაზღვისპირეთი. ველური ფორმები გავრცელებულია ევრაზიაში. კულტურული სახეობებია ბოსტნისა და საკვები კომბოსტო, მიწამხალა, რაფსი, თალგამი, შალგი, მდოგვი და სხვა. ბოსტნისა და საკვები კომბოსტოს ჯგუფში შედის ბოსტნის კომბოსტო, ჩინური კომბოსტო, პეკინური კომბოსტო. კომბოსტოს ყველა სახეობა, ყვავილოვანი და პეკინური კომბოსტოს გარდა, ორწლოვანი მცენარეა.
| კომბოსტო | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 თეთრი კომბოსტო | ||||||||||||
| მეცნიერული კლასიფიკაცია | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ლათინური სახელი | ||||||||||||
| Brassica | ||||||||||||
| ||||||||||||
კომბოსტოს იყენებენ ნედლად, ხარშავენ, თუშავენ, ამწნილებენ, ამარილებენ, ახმობენ, ყინავენ და სხვა. კომბოსტო შეიცავს ნახშირწყლებს, ცილებს, მინერალურ მარილებს, ვიტამინებს (C, B ჯგუფის და სხვა). აქვს დიეტური და სამკურნალო თვისებები. განსაკუთრებით დიდი სამეურნეო მნიშვნელობა აქვს თავიან კომბოსტოს.
საქართველოში გავრცელებული თავიანი კომბოსტოს ჯიშების (პირველი ნომერი გრიბოვოს 147, ოქროს ჰექტარი, გრიბოვოს დიდება 231, ბელორუსული 456, მოსკოვური საგვიანო 15, ამაგერი 611 და სხვა) გარდა გავრცელებული და დარაიონებულია ხარისგულა, ლანირული ხარისგულა, დარუბანდული ადგილობრივი, გორული ბრაუნშვაიგი, ქართული (მესხური) ბერბუკულა და სხვა. კომბოსტოს მოსავალი 200-900 ც/ჰა. საყუათო ნივთიერების შემცველობით და საგემოვნო თვისებების მხრივ განსაკუთრებით მდიდარია ყვავილოვანი კომბოსტო. მისი ჯიშებია: მოსკოვური საკონსერვო, „სნეჟინკა“, ადრეული, სამამულო და სხვა.
მოსავლიანობა ღია გრუნტზე 180 ც/ჰა. კოლრაბის (ბოსტნის კომბოსტოს სახეობა) თალგამისებურად გამსხვილებულ ღეროს — ღერონაყოფს იყენებენ ნედლად. შემწვარს და მოთუშულს. კოლრაბის მსგავსია საქართველოში გავრცელებული კეჟერა, რომელიც მრავალნაირი ფორმით გვხვდება. ფოთლოვანი კომბოსტო მოჰყავთ საკვებად და დეკორატიულ მცენარედ. ჩითილით კომბოსტოს მოყვანა ყველაზე გავრცელებული წესია. ჩითილები გამოჰყავთ კვალსათბურებში, ცივ ან თბილ საჩითილეებში, სამხრეთის თბილ რაიონებში - ღია გრუნტზე.
კომბოსტოს დაავადებებია: კომბოსტოს შავფეხა, ალტერნარიოზი, ჭრაქი, ნაცრისფერი სიდამპლე და თეთრი სიდამპლე.
სახეობები
რედაქტირება- Brassica carinata
- Brassica elongata
- Brassica fruticulosa
- Brassica hilarionis
- Brassica juncea
- Brassica napus — რაფსი
- Brassica nigra
- Brassica oleracea — ბოსტნის კომბოსტო
- Brassica rapa — თალგამი
- Brassica rapa subsp. oleifera – შალგი
- Brassica tournefortii
სხვა სახეობები რომელიც მიეკუთვნებოდა Brassica-ს გვარს
რედაქტირება- Brassica kaber: მინდვრის მდოგვი — Sinapis arvensis
- Brassica alba or B. hirta: თეთრი მდოგვი — Sinapis alba
- Brassica geniculata — Hirschfeldia incana
ლიტერატურა
რედაქტირება- კვაჭაძე გ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 5, თბ., 1980. — გვ. 601.
- კვაჭაძე გ., მებოსტნეობა, გამოც. მე-2, თბ., 1965;
- Жуковский П. М., Культурные растения и их сороличи, 3 изд., Л., 1971.