ვიკიპედია:ახალი თავფურცელი 4ა

ეს არის ვიკიმედიის თავისუფალი მრავალენოვანი ენციკლოპედიის პროექტი.

ამჟამად ქართულ ენაზე დამუშავების პროცესშია 172 159 სტატია.

თემატური საძიებელი · ანბანური საძიებელი · ახალი სტატიები · ყავახანა

მეგზური · ხშირი შეკითხვები · ქართული კლავიატურის დაყენება · საავტორო უფლებები · მოთხოვნილი სტატიები · მოგვწერეთ@

რჩეული სტატია რედ.

დიდი აფეთქება — დაკვირვებადი სამყაროს ყველაზე მიღებული კოსმოლოგიური მოდელი მისი არსებობის უადრესი პერიოდებიდან შემდგომი ევოლუციის ჩათვლით. მოდელი აღწერს, თუ როგორ გაფართოვდა სამყარო მაღალი სიმკვირივისა და ტემპერატურის საწყისი მდგომარეობიდან და გვთავაზობს დაკვირვებადი ფენომენების ფართო სპექტრის, მათ შორის, მსუბუქი ელემენტების გავრცელების, კოსმოსური მიკროტალღური ფონის (CMB) და სამყაროს ფართომასშტაბიანი სტრუქტურის ახსნას. მნიშვნელოვანია, რომ დიდი აფეთქების თეორია თანხვედრაშია ჰაბლი–ლემეტრის კანონთან — რაც უფრო შორს არიან გალაქტიკები დედამიწიდან, მით უფრო სწრაფად შორდებიან ისინი პლანეტას. თეორია, ფიზიკის დადგენილი კანონების გამოყენებით, ახდენს ამ დაკვირვების ექსტრაპოლაციას უკან დროში. ეს შედეგად იძლევა კოსმოსის ზრდად კონცენტრაციას, რასაც წინ უძღოდა გრავიტაციული სინგულარობა, რომელშიც დროისა და სივრცის ცნებები მნიშვნელობას კარგავს (ე.წ. „დიდი აფეთქების“ სინგულარობა). სამყაროს გაფართოების სიჩქარის დეტალური გამოთვლების თანახმად, აღნიშნულ სინგულარობას ადგილი ჰქონდა დაახლოებით 13.8 მილიარდი წლის წინ, რაც, შესაბამისად, სამყაროს ასაკს წარმოადგენს. საწყისი გაფართოების (იგივე „დიდი აფეთქების“) შემდეგ სამყარო საკმარისად გაგრილდა, რათა შესაძლებელი გამხდარიყო სუბატომური ნაწილაკების, მოგვიანებით კი, ატომების წარმოქმნა. ამ პირველადი ელემენტების (წყალბადის, შედარებით მცირე რაოდენობით კი ჰელიუმის და ლითიუმის) გიგანტური ღრუბლები, მოგვიანებით, გრავიტაციის ძალით, შეიკუმშა ადრეულ ვარსკვლავებად და გალაქტიკებად, რომელთა შთამომავლებზე დაკვირვება დღესაც შესაძლებელია.

იცოდით, რომ... თუ არა&action=edit რედ.

ვიკიპედიის ახალი მასალებიდან:

რალფ ნორმან ენჯელი არის ერთადერთი ნობელის პრემიის ლაურეატი, რომელმაც ჯილდო წიგნის გამოცემისთვის მოიპოვა.
იოანე II პირველი პაპი იყო, რომელმაც სახელი შეიცვალა პაპად არჩევის შემდეგ.
უილიამ პიტი (სურათზე) დიდი ბრიტანეთის ყველაზე ახალგაზრდა პრემიერ-მინისტრია, 1783 წელს თანამდებობის დაკავების მომენტში იგი 24 წლის იყო.
მეტამორფოზის ბოლო სტადიაზე (იმაგო) ერთდღიურები არ იკვებებიან და ცოცხლობენ ცოტა ხანს — რამდენიმე საათიდან ერთ ან რამდენიმე დღემდე.
ჰაიტის პრეზიდენტი ჟან-კლოდ დიუვალიე მსოფლიოში ყველაზე ახალგაზრდა პრეზიდენტად ითვლება, მან თანამდებობა 19 წლის ასაკში დაიკავა.
ზღვის მამლებს მკერდის წინა 3 სხივი თითისებრ გამონაზარდებად აქვთ გარდაქმნილი, რომელთა დახმარებითაც ფსკერზე ცოცავენ და საკვებს ეძებენ.

მთავარი სიახლეები რედ.

კოპენჰაგენში მდებარე ისტორიული ნაგებობა ბორსენი ხანძრის შედეგად ძლიერ დაზიანდა.
საიმონ ჰარისი (ფოტოზე) ირლანდიის ყველაზე ახალგაზრდა პრემიერ-მინისტრი გახდა.
ბრიტანელი ფიზიკოსი, ნობელის პრემიის ლაურეატი პიტერ ჰიგსი 94 წლის ასაკში გარდაიცვალა.
პეტერ პელეგრინი სლოვაკეთის პრეზიდენტად აირჩიეს.
საქართველოს საფეხბურთო ნაკრებმა საბერძნეთი დაამარცხა და ევროპის ჩემპიონატის საგზური ისტორიაში პირველად მოიპოვა
შვედეთი ნატოს წევრი გახდა.

მიმდინარე: რუსეთის შეჭრა უკრაინაში; ისრაელ-ჰამასის ომი.

2 მაისი — ამ დღეს... რედ.

1808 : პირენეს ნახევარკუნძულის ომი: მადრიდელები ფრანგ ოკუპანტებს აუჯანყდნენ.

1829 : სამეფო ფლოტის კაპიტანმა ჩარლზ ფრიმანტლმა სუონ-რივერის კოლონია დააარსა, პირველი ბრიტანული დასახლება ავსტრალიის დასავლეთ სანაპიროზე.

1876 : ოსმალების წინააღმდეგ აპრილის აჯანყება დაიწყო ბულგარეთში.

1945 : მეორე მსოფლიო ომი: ბერლინში გერმანელთა ჯარების მეთაური გენერალი ჰელმუთ ვეიდლინგი (სურათზე) საბჭოთა ძალებს ჩაბარდა, რითაც ბერლინის ოპერაცია დასრულდა.

1982 : ფოლკლენდის ომი: ბრიტანულმა ბირთვულმა წყალქვეშა ნავმა „HMS Conqueror“ სამი ტორპედოთ არგენტინული კრუიზერი „ARA General Belgrano“ ჩაძირა.

1998 : ბრიუსელში დაარსდა ევროპის ცენტრალური ბანკი .

2004 : ვარდების რევოლუციის აჭარაში შეღწევის შიშით ასლან აბაშიძის ხელისუფლებამ რეგიონთან დამაკავშირებელი ჩოლოქის და ქაქუთის ხიდები ააფეთქა.

2011 : პაკისტანში, ქ. აბოტაბადში აშშ-ის სამხედრო ძალებმა ალ-კაიდას ლიდერი ოსამა ბინ ლადენი მოკლეს.

2012 : იანოშ ადერი უნგრეთის პრეზიდენტად აირჩიეს.

კვირის პროექტი რედ.

რჩეული სურათი რედ.

ტორეს-დელ-პაინეს ეროვნული პარკი (ესპ. Parque Nacional Torres del Paine) — ეროვნული პარკი ჩილეში, სამხრეთ პატაგონიაში. პარკი გამოირჩევა ულამაზესი მთებით, ტბებით, მყინვარებით და მდინარეების სიუხვით. პარკი მდებარეობს მაგელანური სუბპოლარული ტყეებისა და პატაგონიის სტეპების ერთმანეთში გარდამავალ შუალედში, ქალაქ პუნტა-არენასიდან 312 კმ-ით ჩრდილოეთით. დასავლეთიდან ესაზღვრება ბერნარდო ო'ჰიგინსის ეროვნული პარკი, ხოლო ჩრდილოეთით არგენტინაში მდებარე ლოს-გლასიარესის ეროვნული პარკი.