ტრანსპორტი

ტრანსპორტი (ლათ. trans — „გადაღმა“ და portare — „ზიდვა“) — ეკონომიკის დარგი, რომელიც დაკავშირებულია მგზავრთა და ტვირთების გადაზიდვასთან. იგი წარმოადგენს ყველა სახის დამაკავშირებელი გზების, სატრანსპორტო საშუალებების, ტექნიკური მოწყობილობებისა და სტრუქტურების ერთობლიობას, რომლებიც უზრუნველყოფენ მგზავრთა და ტვირთების სხვადასხვა მიზნით გადაადგილების პროცესს ერთი ადგილიდან მეორეზე.

ტრანსპორტის სახეობები XX საუკუნის დასაწყისში

სატრანსპორტო ინდუსტრია სამ მთავარ კომპონენტად იყოფა: ინფრასტრუქტურად, მანქანებად და მართვად. ინფრასტრუქტურა მოიცავს ტრანსპორტისთვის საჭირო უძრავ კონსტრუქციებს, მათ შორის საავტომობილო გზებს, რკინიგზებს, საჰაერო გზებს, არხებს, სადენებს ან ტერმინალებს, როგორიცაა აეროპორტები, რკინიგზის, საავტომობილო და საზღვაო სადგურები. მანქანები, რომლებიც ამ ქსელში მოძრაობს არის ავტომობილები, ავტობუსები, მატარებლები, თვითმფრინავები და სხვა. ხოლო მართვა მოიცავს ამ მანქანებისა და კონსტრუქციების ოპერირებასა და მასთან დაკავშირებულ პროცედურებს, როგორიცაა ფინანსირება, პოლიტიკა და იურიდიული მომსახურება.

განასხვავებენ მიწისზედა, წყლის და საჰაერო ტრანსპორტს. მიწისზედა ტრანსპორტში იგულისხმება სარკინიგზო ტრანსპორტი, საავტომობილო და მილსადენი ტრანსპორტი, წყლის ტრანსპორტში - საზღვაო და სამდინარო, საჰაეროში - საავიაციო ტრანსპორტი.

დანიშნულების მიხედვით ტრანსპორტი იყოფა საერთო (რომელიც ემსახურება მოსახლეობას), არასაერთო (შიდასამრეწველო გადაზიდვები) და პირადი სარგებლობის ტრანსპორტად.

ზოგადი ტერმინები

გადაზიდვები - ლოგისტიკა - მგზავრი - საზოგადოებრივი ტრანსპორტი - სატრანსპორტო მანქანათმშენებლობა - ტვირთი - ტვირთბრუნვა

სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა

აეროდრომი - აეროპორტი - ავტომაგისტრალი - ავტოსადგომი - არხი - გაზსადენი - გვირაბი - ვაგზალი - მდინარე - ნავთობსადენი - ნავსადგომი - პორტი - რკინიგზა - ტერმინალი - ქუჩა - ხიდი

სატრანსპორტო საშუალებები

მთავარი სატრანსპორტო საშუალებები

სატრანსპორტო საშუალებები მოქმედების არეალის მიხედვით შეიძლება დაიყოს:

• საჰაერო ტრანსპორტი: ჰაერზე მჩატე (დირიჟაბლი, ფრანი...) და ჰაერზე მძიმე (თვითმფრინავი, შვეულმფრენი...);
• წყლის ტრანსპორტი: წყალზედა (გემი, ტივი...) და წყალქვეშა (ბათისკაფი, წყალქვეშა ნავი...);
• სახმელეთო ტრანსპორტი:
  • სარკინიგზო ტრანსპორტი: მატარებელი, მეტრო, ტრამვაი;
  • საგზაო ტრანსპორტი: ავტომობილი, ველოსიპედი, მოტოციკლი, ტროლეიბუსი, ტრამვაი;
  • საკაბელო ტრანსპორტი: ესკალატორი, ლიფტი, ფუნიკულიორი.
• კოსმოსური ტრანსპორტი: რაკეტა-მატარებელი ერთგვარი სატრანსპორტო საშუალებაა, რომლისთვისაც ღია კოსმოსში გადასაზიდ ტვირთებს წარმოადგენს:
  • კოსმოსური ხომალდი (ადამიანთა ფრენისათვის განკუთვნილი კოსმოსური საფრენი აპარატი);
  • უპილოტო კოსმოსური საფრენი აპარატები (დხთ, ასს, კოსმოსური ზონდი...).

გადაზიდვები

გადაზიდვები — ტვირთის ან მგზავრთა გადაადგილება სხვადასხვა სახეობის სატრანსპორტო საშუალებით.

არსებობს სატვირთო და სამგზავრო გადაზიდვა. ის ხორციელდება რკინიგზის, საავტომობილო, საზღვაო, სამდინარეო, საჰაერო, საჭაპანო და მილსადენი ტრანსპორტით. გადაზიდვაში მონაწილეობას იღებენ აგრეთვე ქვეყნის ერთიანი სატრანსპორტო ქსელის ტერიტორიულ-სამეურნეო ერთეულები, ქვედანაყოფები (რკინიგზის განყოფილებები, სამდინარეო, სანაოსნო, საზღვაო სანაოსნო, სამოქალაქო ავიაციის ტერიტორიული სამმართველოები და სხვა). არსებობს სხვადასხვა სახის გადაზიდვა.

• ადგილობრივი გადაზიდვა ერთი ტერიტორიის სამეურნეო ქვედანაყოფის ფარგლებში ხორციელდება (მაგ., რკინიგზის ერთსა და იმავე განყოფილებაში შემავალ სადგურებს შორის, ერთ სანაოსნოში შემავალ სადგურებს შორის და სხვა).
• პირდაპირ გადაზიდვებში მონაწილეობას იღებს რამდენიმე ტერიტორიულ-სამეურნეო ქვედანაყოფი.
• შერეულ გადაზიდვაში მონაწილეობას იღებს რამდენიმე ტერიტორიულ-სამეურნეო ქვედანაყოფი და სხვა სახეობის ტრანსპორტი.

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 2, თბ., 1977. — გვ. 614.

რესურსები ინტერნეტში:

• საქართველოს სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის სიახლენი
• მარიამ კვარაცხელია — მდგრადი სატრანსპორტო სისტემა