ხილის სექტორი აზერბაიჯანში
ხილის სექტორი აზერბაიჯანში მზარდი ინდუსტრიაა. ამ სექტორმა მოიცვა 171,600 ჰა მიწის ნაკვეთი 2016 წელს. ყურძენი, ვაშლი, ფორთოხალი, მსხალი და ბროწეული აზერბაიჯანში ხილის წარმოების ერთ – ერთი მთავარი მოსავალია[1].
სტატისტიკა
რედაქტირება2000 – დან 2016 წლამდე პერიოდში ხეხილის მოსაშენებლად ფართობი 2-3% -ით გაიზარდა წელიწადში. დროთა განმავლობაში, გაიზარდა ხილისა და კენკრის მზარდი ფართობი, ხოლო ყურძნის წარმოებისთვის ფართობი მეტ-ნაკლებად იგივე დარჩა. თხილის მოყვანის ფართობი გაორმაგდა.
ზოგადად, ხილის წარმოება 2010 წლიდან 2017 წლამდე გაიზარდა 31% -ით. ყველაზე დიდი ზრდა მოხდა ვაშლის წარმოებაში. მთლიანი წარმოება 2010 წლიდან 2017 წლამდე გაიზარდა 212 ათასი ტონიდან 275 ათასამდე. ალუბლის წარმოება 7 წელიწადში გაორმაგდა. სტატისტიკის თანახმად, ყველა სახის ხილის წარმოების მოცულობა გაიზარდა, გარდა წაბლის წარმოებისა[2].
ხილისა და კენკრის მზარდი ტერიტორიების უმეტესობა კერძო საკუთრებაშია. სოფლის მეურნეობის საწარმოები ხილისა და კენკრის ფართობის 7% -ს იკავებენ. ყურძნის წარმოების ფართობის დაახლოებით 30%-ს სოფლის მეურნეობისთვის იყენებენ. მარცვლების მოპოვებისთვის კერძო ტერიტორიების ფართობი უფრო სწრაფად იზრდება (32%), ვიდრე სასოფლო-სამეურნეო საწარმოების ფართობი (0,5%)[3].
2014 წელს, სარწყავი სისტემის გაუმჯობესების და ფერმერებისთვის სუბსიდიებისა და წახალისების მიწოდების გამო, გაიზარდა ხილისა და კენკრის წარმოება, ხოლო იმპორტი შემცირდა. იმპორტის მოცულობა შემცირდა 63809 ტონიდან 15104 – მდე 2012 წლიდან 2014 წლამდე[4].
თხილი
რედაქტირებაშაქი- ზაქათალას ეკონომიკური რეგიონი თხილის წარმოების 74 პროცენტს შეადგენს. 2005-2015 წლებში აზერბაიჯანში ტყის ბაღები გაიზარდა 12358 ჰექტარით, ხოლო საშუალო მოსავლიანობა შემცირდა 21% -ით. ამ პერიოდის ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი დაფიქსირდა შაქი-ზაქაTალას ეკონომიკურ რეგიონში. ამრიგად, თხილის წარმოება გაიზარდა რეგიონში 5.6% -ით.
პრეზიდენტის 2016 წლის 16 ნოემბრის ბრძანებულების თანახმად, „აბრეშუმისა და კვების განვითარებისთვის სახელმწიფო დახმარების გაძლიერების შესახებ” დამატებითი ზომების მიღებისთვის, მოყვანილ იქნა 10 ათას ჰექტარზე მეტი თხილი. ბუჩქების განვითარების პერსპექტივების გათვალისწინებით, დამუშავების პროცესშია სახელმწიფო პროგრამის პროექტი, რომელიც 2017-2026 წლებში თხილის, როგორიცაა ნუში, ნიგოზი და წაბლი შეიმუშავებას გულისხმობს. პროექტი ითვალისწინებს ამ მიმართულებით განხორციელებული სამუშაოს კიდევ უფრო გაძლიერებას და თხილის ფართობის გაზრდას 42 ათას ჰექტარიდან 80 ათას ჰექტარამდე[5].
ციტრუსი
რედაქტირებაციტრუსების განვითარების ადგილი აზერბაიჯანში ასტარის რაიონი ითვლება, სადაც ხარობს ლიმონი, მანდარინი, ფორთოხალი, ფეხოა, ჩაი.
1930 წლიდან დაიწყო ქვეყანაში ციტრუსების დაგეგმილი გაფართოება, რომლის განვითარებაც დაჩქარდა 1970-იან და 1980-იან წლებში. 2017 წელს ქვეყანაში არსებული ციტრუსის ბაღების მთლიანი ფართობი გაიზარდა 1.9-ჯერ, 3191,2 ჰექტარზე, 2010 წელთან შედარებით, ხოლო წარმოება გაიზარდა 2.2-ჯერ, 42.8 ათას ტონამდე. 2017 წელს აზერბაიჯანმა ექსპორტზე გაიტანა 30,6 ათასი ტონა ციტრუსის ხილი, მათ შორის 12.6 ათასი ტონა ფორთოხალი, 11,9 ათასი ტონა ლიმონი, 4.6 ათასი ტონა მანდარინი, 1.5 ათასი ტონა გრეიფრუტი და სხვა ციტრუსის ხილი.
აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პრეზიდენტის 2017 წლის 12 სექტემბრის #3227 ბრძანებით „აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში ციტრუსის, ჩაისა და პადების წარმოების განვითარებასთან დაკავშირებული დამატებითი ზომების შესახებ“ შექმნა ციტრუსის განვითარების პირობები[6].
ყურძენი
რედაქტირება1980-იან წლებში ყურძენი ერთ-ერთი მთავარი ხილის პროდუქტი იყო აზერბაიჯანში. ყურძნის წარმოება წლიდან წლამდე იზრდება რეფორმების და აზერბაიჯანში მევენახეობის განვითარების სახელმწიფო პროგრამების წყალობით. 2014 წელს ყურძნის ექსპორტი გაიზარდა 462 ტონამდე.
ვაშლი
რედაქტირებავაშლის ბაღები ყუბა-ხაჩმაზის ეკონომიკური რეგიონის დაახლოებით 22,000 ჰექტარს უკავია. 2017 წელს, ყუბაში 120 757 ტონა ვაშლის ხე იყო. 2017 წელს ექსპორტზე ვაშლის 65-70% გავიდა. მთლიანობაში, ყუბა-ხაჩმაზის რაიონიდან ექსპორტზე 40 000 ტონა ვაშლი გავიდა[7].
ექსპორტირებული ვაშლის ღირებულებამ 2008 წელს შეადგინა 49,287 ათასი აშშ დოლარი, 2009 წელს 30,071 ათასი აშშ დოლარი, 2010 წელს 14,436 ათასი აშშ დოლარი, 2011 წელს 19,296 ათასი აშშ დოლარი და 2012 წელს 27,595 ათასი აშშ დოლარი.
ბროწეული
რედაქტირებაბროწეული იყო მესამე ყველაზე პროდუქტიული ხილი 2012 წელს, რომლის მოცულობამ 141.6 ათასი ტონა შეადგინა. 2014 წელს ბროწეულის წარმოებამ შეადგინა 153,423 ტონა, აქედან 121, 654 ტონა (79%) წარმოებული იქნა არანის ეკონომიკურ რეგიონში. ბროწეულის წარმოება უფრო დიდია ლენქორანში, ნახიჩევანისა და განჯა-ყაზახის ეკონომიკურ რაიონებში.
ხილის წარმოება ეკონომიკური რეგიონის მიხედვით
რედაქტირებაყუბა-ხაჩმაზი
ხაჩმაზი, ყუბა და გუსარი რეგიონის ყველაზე ნაყოფიერი რაიონებია. ხილის ძირითადი ტიპები მოიცავს ვაშლს, მსხალს, ქლიავს, ალუბალს, ატამს, კაკალს, მოცვს, ლეღვს, ზეთისხილსა და ა.შ.
შაქი-ზაქატალა
შაქი-ზაქათალის რეგიონში იზრდება ნიგოზი, თხილი, წაბლი, სიმინდი, ალუბალი, ვაშლი, ფქვილი, კომში, ლეღვი, მოცვი და მსხალი. კახი, ზაქათალა, ბელაქანი, ოღუზი და შაქი რეგიონში ხილის მთავარი მწარმოებლები არიან. რეგიონი უზრუნველყოფს თხილის წარმოების 74% -ს.
ნახიჩევანის ავტონომიური რესპუბლიკა
ამ ეკონომიკურ რეგიონში იწარმოება ისეთი ხილი, როგორიცაა ატამი და გარგარი.
ცენტრალური არანი
ეს ეკონომიკური რეგიონი ძირითადად წარმოშობს მშრალ სუბტროპიკულ ხილს, როგორიცაა ბროწეული და კომში. სხვა ხილის კულტურები, რომლებიც ამ რეგიონში იწარმოება არის ქლიავი, ლეღვი, ნიგოზი, ალუბალი და გარგარი.
ლენქორანი
ძირითადად ლენქორანში იზრდება ციტრუსის ხილი. ამ რეგიონში იზრდება ფორთოხალი, მანდარინი, კივი, ფეიხოა, ლიმონი, ჩაი.
აფშერონი
ნახევარკუნძული ძირითადად აწარმოებს ზეთისხილს, ნუშსა და ლეღვს[8][9].
დარგის განვითარება
რედაქტირებაბრძანების თანახმად "აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში ციტრუსის და ჩაის წარმოების განვითარების დამატებითი ზომების შესახებ", ფინანსთა სამინისტრომ და ეკონომიკის სამინისტრომ უნდა მიიღონ აუცილებელი ზომები, რათა უზრუნველყონ სახელმწიფო ბიუჯეტის და სახელმწიფო ინვესტიციის პროგრამების მომზადება, წლიური ბიუჯეტის შესაბამისად. სოფლის მეურნეობის სამინისტრო კოორდინაციას უწევს სახელმწიფო პროგრამით გათვალისწინებული ზომების შესრულებას და წელიწადში ერთხელ აცნობს აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პრეზიდენტს სახელმწიფო პროგრამის განხორციელების შესახებ ინფორმაციას. მინისტრთა კაბინეტს ენიჭება ბრძანებით წარმოქმნილი საკითხების განხილვა[10][11].
სახელმწიფო პროგრამის განხორციელების შედეგად, დაგეგმილია 2025 წლისთვის აზერბაიჯანში ციტრუსების წარმოების 100000 ტონამდე გაზრდა. სახელმწიფო პროგრამაში ციტრუსის განვითარების სამოქმედო გეგმა 2018-2025 წლებში ითვალისწინებს ადგილობრივი და უცხოური ინვესტიციების მონაწილეობას ციტრუსის ხილის წარმოებასა და გადამუშავებაში. ამავე დროს, სამოქმედო გეგმის თანახმად, ციტრუსის ინდუსტრიაში არსებული სტანდარტები უნდა შეესაბამებოდეს საერთაშორისო მოთხოვნებს; ამ სფეროში მომუშავე მცირე ფერმერები უნდა წახალისდნენ ნებაყოფლობით თანამშრომლობისთვის; კონტაქტები უნდა გაიზარდოს პროგრესული წარმოებისა და ექსპორტის გამოცდილების მქონე უცხო კომპანიებთან და ჩამოყალიბდეს პროგრესული დაზღვევის მექანიზმი. იგი ასევე ითვალისწინებს ციტრუსების სფეროში სამეცნიერო დახმარებისა და ადამიანური რესურსების გაძლიერებას, ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებას, მარკეტინგული საქმიანობის გაძლიერებას და ექსპორტის წახალისებას[12].
იხილეთ აგრეთვე
რედაქტირებასქოლიო
რედაქტირება- ↑ Master Plan Azerbaijan: Fruit Sector Assessment. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-11-27. ციტირების თარიღი: 2019-09-25.
- ↑ Аграрный сектор в Азербайджане вырос на 9%
- ↑ Agriculture, forestry and fishing
- ↑ agriculture and food processing. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2019-11-24. ციტირების თარიღი: 2019-09-25.
- ↑ Qərzəkli meyvəçiliyin inkişafına dair dövlət proqramı hazırlanır. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-11-28. ციტირების თარიღი: 2019-09-25.
- ↑ Qəbələdə meyvəçilik və üzümçülük inkişaf etdirilir. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2019-09-25. ციტირების თარიღი: 2019-09-25.
- ↑ Azerbaijan: Guba's rich apple orchard hopes to export 80,000 tons of product. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-11-27. ციტირების თარიღი: 2019-09-25.
- ↑ Аграрно-Промышленный Комплекс Азербайджана(АПКА)
- ↑ The economic division
- ↑ Meyvəçiliyin inkişafına dair dövlət proqramı təsdiqləndi. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2019-09-25. ციტირების თარიღი: 2019-09-25.
- ↑ Azərbaycan Respublikasında sitrus meyvəçiliyinin inkişafına dair 2018–2025-ci illər üçün DÖVLƏT PROQRAMI
- ↑ Сельское хозяйство