ჩაი
ჩაი (ჩინ. 茶 „ჩა“ IPA /tʂʰɑ˧˥/, იაპ. 茶 „ჩა“ IPA /tɕä/) — ნაყენი, რომლიც მიიღება მცენარე Camellia Sinensis-ის ფოთლების დაყენებით ცხელ წყალში. უფრო ფართო გაგებით, ჩაის ან ,,მცენარეულ ჩაის" ასევე უწოდებენ სხვადასხვა მცენარეულ ნაყენებსაც, რომლებიც არსებითად არ წარმოადგენენ ჩაის. „ჩაი“ ეწოდება როგოც თავად მცენარეს - Camellia Sinensis-ს, რომლის ფოთლებისგანაც ნაყენი მზადდება, ასევე ფოთლებს, რომლებსაც სხვადასხვა ტექნოლოგიით კრეფენ, აშრობენ, ამუშავებენ.
ჩაი მსოფლიოში ყველაზე პოპულარული სასმელია და მოხმარების რაოდენობით უსწრებს ყავასა და ალკოჰოლს და წყლის შემდგომ, ყველაზე ფართოდ მოიხმარება.
ჩაის წარმოებარედაქტირება
ჩაის ფოთლები სხვადასხვა საგემოვნო თვისებების ნაყენის მისაღებად სხვადასხვაგვარად იწარმოება და განსხვავებულ ციკლებს გადის. განსხვავებულია ასევე ჩაის ფოთლების დაკრეფის პერიოდი. მაგალითად, მაღალი ხარისხის მწვანე ჩაის მისაღებად ადრეულ გაზაფხულზე აგროვებენ მცენარის ნაზ ფოთლებს, ძლიერფერმენტირებული წითელი ჩაის მისაღებად კი - ზრდასრული ფოთლების მოსავალი გამოიყენება.
- ღნობა 32-40 გრადუსზე რომლის შედეგად ფოთლის ტენიანიბა 75–78% დან დაიყვანება 60–62%–მდე.
- გრეხა, რომლის შედეგად იშლება ფოთლის უჯრედები დაახლოებით 80–დან 85%–მდე.
- ფერმენტირება
- გამოშრობა 90-95 გრადუსზე
- გამდიდრება (დაარისხება)
- დაფასოება
- შეფუთვა
2003 წლისთვის ჩაის წარმოება მსოფლიო მასშტაბით შეადგენდა 3.21 მილიონ ტონას.[1] 2010 წელს წარმოებამ მიაღწია 4.52 მილიონ ტონას.[1] უდიდესი მწარმოებლები არიან ჩინეთი, ინდოეთი, შრი-ლანკა და თურქეთი.
გაშენება და მოსავლის აღებარედაქტირება
ჩაის დასამზადებლად ნედლეულს წარმოადგენს ჩაის ბუჩქის ფოთლები, რომელიც დიდი რაოდენობით მოჰყავთ სპეციალურ პლანტაციებზე. ჩინეთში, ინდოეთსა და აფრიკაში, სადაც ჩაის უდიდესი წილი იწარმოება, ფოთლის კრეფა წელიწადში ოთხჯერ ტარდება. ყველაზე მეტად პირველი ორი მოსავლის ჩაი ფასდება. ტერიტორიის ჩრდილოეთი საზღვარი, სადაც ჩაის გაშენება ეკონომიკურად გამართლებულია, გადის დაახლოებით ყოფილი სამხრეთ საბჭოთა რესპუბლიკების (აზერბაიჯანი, საქართველო) ან რუსეთის კრასნოდარის ოლქის განედზე.
მაღალხარისხიანი ჩაის ნედლეული ხშირად იზრდება მთის ფერდობებზე მიმოფანტულ პატარა პლანტაციებზე (დაახლოებით 0,5 ჰექტარი), ასე რომ, ფოთლის კრეფას ემატება ერთი პლანტაციიდან მეორეზე გადასვლის აუცილებლობა.[2] ჩაის ფოთლებს კრეფენ და ახარისხებენ ხელით. მკრეფავის მუშაობა საკმაოდ რთული და მონოტონურია: მზა შავი ჩაისა და ნედლი ფოთლის მასის თანაფარდობა დაახლოებით ¼-ია, ანუ კილოგრამი ჩაის დასამზადებლად საჭიროა ოთხი კილოგრამი ფოთოლი (დაახლოებით 2000 ფოთოლი).[3] მკრეფავისთვის გამომუშავების ნორმა შეადგენს ფოთლის 30-35 კგ დღეში, ამასთან ერთად, აუცილებელია ხარისხის სტანდარტების დაცვა და ბუჩქებიდან მხოლოდ საჭირო ფოთლების აღება.
ხელით კრეფის საჭიროება ზღუდავს ჩაის კულტივირების შესაძლებლობებს: მას აზრი აქვს მხოლოდ საკმარისად მაღალი პროდუქტიულობისა და მკრეფავთა ხელით შრომის საკმარისად დაბალი ღირებულების მქონე რეგიონებში. არაერთი მცდელობა განხორციელდა ჩაის ფოთლების კრეფისა და დახარისხების მექანიზირების, კერძოდ, სსრკ-ში ჯერ კიდევ 1958 წელს შეიქმნა ჩაის საკრეფი მანქანა, მაგრამ მექანიზებული კრეფის ტექნოლოგია აქამდე ჯერ არ არის დამუშავებული: კომბაინების მიერ დაკრეფილი ფოთოლი არის ძალიან დაბალი ხარისხის, ძირითადად გარეშე ჩანართების დიდი რაოდენობის გამო, ასე რომ იგი გამოიყენება ან ყველაზე დაბალი ხარისხის ჩაის წარმოებისთვის, ან ფარმაცევტულ ინდუსტრიაში შემდგომი გადამუშავებისთვის, ჩაიში შემავალი კოფეინისა და სხვა ნივთიერებების გამოყოფის მიზნით.[2] ჩაის მოყვანა ასევე შესაძლებელია ჩვეულებრივი ბინის პირობებში.[4]
კლასიფიკაციარედაქტირება
- ჩინური ჯიში (Thea sinensis sinensis): ჩინური, იაპონური, ქართული და ა.შ.
- ასამური ჯიში (Thea sinensis assamica): ინდური, ცეილონური და ა.შ.
- კამბოჯური ჯიში, რომელიც წარმოადგენს ჰიბრიდს.
რძით
ფინჯანი ჩაი
მწვანე ჩაი
ჩაის ტრადიცია მაროკოში
იხილეთ აგრეთვერედაქტირება
სქოლიორედაქტირება
- ↑ 1.0 1.1 Food and Agriculture Oraganization of the United Nations—Production FAOSTAT. Retrieved 30 April 2010.
- ↑ 2.0 2.1 География чая. geo.1sept.ru. ციტირების თარიღი: 2022 წლის 11 ოქტომბერი.
- ↑ 10 удивительных фактов, которые вы не знали о чае. yavitrina.ru. ციტირების თარიღი: 2022 წლის 11 ოქტომბერი.
- ↑ Чай с подоконника. nkj.ru. ციტირების თარიღი: 2022 წლის 11 ოქტომბერი.