ხაჩმაზი
ხაჩმაზი (აზერ. Xaçmaz) — ქალაქი აზერბაიჯანის ჩრდილოეთში. ხაჩმაზის რაიონის ადმინისტრაციული ცენტრი. მდებარეობს მდინარე გუდიალჩაიზე. სარკინიგზო სადგური იმყოფება ბაქოდან 163 კმ-ით ჩრდილო-დასავლეთით გუდერმესი—ბაქოს ხაზზე.
| ქალაქი | |
|---|---|
|
ხაჩმაზი აზერ. Xaçmaz | |
 | |
| ქვეყანა |
 აზერბაიჯანი |
| რაიონი | ხაჩმაზის |
| კოორდინატები | 41°28′15″ ჩ. გ. 48°48′35″ ა. გ. / 41.47083° ჩ. გ. 48.80972° ა. გ. |
| დაარსდა | 1938 |
| ამჟამინდელი სტატუსი | 1938 |
| ცენტრის სიმაღლე | 42 მ |
| მოსახლეობა | 39 900 კაცი (2012) |
| ეროვნული შემადგენლობა | აზერბაიჯანელები, ლეზგები |
| სასაათო სარტყელი | UTC+4, ზაფხულში UTC+5 |
| სატელეფონო კოდი | +994 2332 |
| საფოსტო ინდექსი | AZ2700 |
.svg)  | |
ისტორიარედაქტირება
XVIII საუკუნეში სოფელი სოფელ ბებელთან ერთად ეკუთვნოდა მუშკურის ოლქს, ცხოვრობდნენ სომხები და შედგებოდა 52 სახლისგან[1].
1898 წელს ბაქოდან პეტროვსკის პორტამდე არსებულ გზაზე აშენდა სარკინიგზო ვაგზალი[2]. 1938 წელს ხაჩმაზმა მიიღო ქალაქის სტატუსი[3].
მეორე მსოფლიო ომის დროს ფრონტზე წავიდა 8739 ხაჩმაზელი, რომელთაგან დაიღუპა 2800 ადამიანი. მოსკოვისათვის ბრძოლაში დაიღუპა 124 ხაჩმაზელი მაცხოვრებელი.[4] საბჭოთა პერიოდში მოქმედებდა საკონსერვო და ლუდის ქარხნები, მიმდინარეობდა ხალიჩების წარმოება.
დემოგრაფიარედაქტირება
1974 წელს ქალაქში ცხოვრობდა 24 ათასი ადამიანი[3]. 1989 წლის საბჭოთა კავშირის მოსახლეობის აღწერის მონაცემებით ხაჩმაზში ცხოვრობდა 28 990 ადამიანი[5]. 2009 წლის აზერბაიჯანის აღწერის მონაცემებით ქალაქში ცხოვრობდა 39 500 ადამიანი[6].
ღირსშესანიშნაობებირედაქტირება
- ჯუმა მეჩეთი
- კულტურის სახლი
- ისტორიულ-სამხარეო მუზეუმი[7]
- აზერბაიჯანის კულტურის მოღვაწეთა პარკი
- წმინდა ნიკოლის ტაძარი — აშენდა 1946 წელს[8]
სახელმწიფო დაწესებულებები[9]რედაქტირება
- ხაჩმაზის ელექტროსადგური
- ხაჩმაზის სახალხო სასამართლო
- ავტოსადგური
- საბაჟო სამმართველო
- წყალგაყვანილობის მილების სამმართველო
- ხაჩმაზის ცენტრალური საავადმყოფო
- საემიგრაციო სამსახურის სამმართველო
- სამკურნალო-დიაგნოსტიკური ცენტრი
- ხაჩმაზის რაიონის აღმასრულებელი ხელისუფლება
- ხაჩმაზის რაიონის სამხედრო კომისარიატი
- ხაჩმაზის რაიონის ვეტერინარული სამმართველო
- ხაჩმაზის რაიონის ისტორიულ-სამხარეო მუზეუმი
- ხაჩმაზის რაიონის პროკურატურა
- იუსტიციის რეგიონალური განყოფილება
- ხაჩმაზის რაიონის პოლიციის სამმართველო
- ქალაქ ხაჩმაზის პირველი ნოტარიალური კანტორა
- სოციალური დაცვის სახელმწიფო ფონდის ხაჩმაზის რაიონული ფილიალი
- ჰეიდარ ალიევის სახელობის კულტურის სახლი
- ინფორმაციის და ტურიზმის რეგიონალური ცენტრი
- უძრავი ქონების სახელმწიფო რეესტრის რეგიონალური სამმართველო
- აზერბაიჯანის რესპუბლიკის ეროვნული უსაფრთხოების სამინისტროს რეგიონალური სამმართველო
- ხაჩმაზის რაიონის მოსახლეობის სოციალური დაცვის ცენტრი
ეკონომიკარედაქტირება
ქალაქში ფუნქციონირებს საკონსერვო კომბინატი „კავკაზი“.
ცნობილი მაცხოვრებლებირედაქტირება
- ლალა აბასოვა — აზერბაიჯანის მილი მეჯლისის დეპუტატი, აზერბაიჯანის ჟურნალისტთა კავშირის წევრი, საზოგადოებრივი ორგანიზაცია „ქალი და პროგრესის“ თავმჯდომარე, ჰასან ბეი ზარდაბის სახელობის პრემიის ლაურეატი, 12 სიმღერის, 4 ენციკლოპედიური კრებულის და 1 მხატვრული წიგნის ავტორი.[10]
- თარვერდი ორუჯ ოღლი ბაირამოვი — შახიდი, ყარაბახის ომის მონაწილე. გმირულად დაიღუპა 1992 წლის 25 მაისს ზანგელანის დაცვის დროს. მისი გარდაცვალების შემდეგ, იმ სკოლას, სადაც სწავლობდა თარვერდი ბაირამოვი, მიენიჭა მისი სახელი.[11]
დამეგობრებული ქალაქებირედაქტირება
გალერეარედაქტირება
მირზა ფათალი ახუნდოვის სახელობის ბიბლიოთეკა
პარკი ქალაქის ცენტრში
საჭადრაკო სკოლა
ქალაქის პარკი
სარკინიგზო ვაგზალი
ლამპის სკულპტურა ქალაქის პარკში
მთის სკულპტურა ხაჩმაზის პარკში
სკულპტურები ხაჩმაზის პარკში
მუზეუმი ქალაქ ხაჩმაზში
ყარყატის სკულპტურა ხაჩმაზის პარკში
ლიტერატურარედაქტირება
- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 446.
რესურსები ინტერნეტშირედაქტირება
- საიტი ქალაქ ხაჩმაზისა და ხაჩმაზის რაიონის შესახებ დაარქივებული 2014-12-23 საიტზე Wayback Machine.
სქოლიორედაქტირება
- ↑ Материалы для новой истории Кавказа с 1722 по 1803 год П. Г. Буткова. СПб. 1869 глава 19 стр 94
- ↑ Цветущий яблоневый край. "ИЗВЕСТИЯ" (31.03.10). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2010-04-04. ციტირების თარიღი: 2017-12-11.
- ↑ 3.0 3.1 Хачмас. БСЭ. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-03-17. ციტირების თარიღი: 2017-12-11.
- ↑ Хачмазский музей пользуется популярностью у туристов Читать полностью: http://news.day.az/society/428067.html
- ↑ Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей.
- ↑ Азстат. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-02-15. ციტირების თარიღი: 2017-12-11.
- ↑ Ильхам Алиев принял участие в открытии Историко-краеведческого музея в Хачмазе // Официальный сайт Президента АР. 19 июля 2013.
- ↑ Свято-Никольский храм г.Хачмас
- ↑ Xaçmaz rayonu müəssisələrinin kataloqu
- ↑ Deputat Lalə Abbasova ilə fotosöhbət
- ↑ AZƏRBAYCAN ŞƏHİDLƏRİ. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2017-02-27. ციტირების თარიღი: 2017-12-11.
- ↑ Хачмаз и Ялта стали городами-побратимами (რუსული)