რუსეთის იმპერიის IV მოწვევის სახელმწიფო სათათბირო

რუსეთის იმპერიის IV მოწვევის სახელმწიფო სათათბირო (რუს. Государственная дума Российской империи IV созыва; 15 (28) ნოემბერი, 1912 — 6 (19) ოქტომბერი, 1917, თავრიდის სასახლე, სანკტ-პეტერბურგი, რუსეთის იმპერია) — რუსეთის იმპერიის სახელმწიფო სათათბიროს რიგით მეოთხე მოწვევა. წარმოადგენდა რუსეთის იმპერიის თვითმპყრობელობიდან საპარლამენტო მონარქიაზე გადასვლის მცდელობას, რომელიც განპირობებული იყო ქვეყანაში გახშირებული საპროტესტო გამოსვლების გასანეიტრალებლად. სახელმწიფო სათათბიროში არჩეული იყო 442 დეპუტატი ყველა საარჩევნო ოლქიდან. III მოწვევის სათათბირომ თავისი არსებობის მანძილზე ჩაატარა 252 სხდომა (4 სესია).

რუსეთის იმპერიის სახელმწიფო სათათბირო
IV მოწვევის სათათბირო
ტიპი
ორგანოს ტიპი	ქვედა პალატა
ხელმძღვანელები
თავმჯდომარე	მ. როძიანკო
სტრუქტურა
წევრები	442 არჩეული წევრი
პოლიტიკური ჯგუფები	სოციალ-დემოკრატები (65) ესერები (37) სახალხო სოციალისტები (16) მშრომელები (104) კადეტები (98) მემარჯვენეები და ოქტომბრელები (54) ავტონომისტები (76) უპარტიოები (50) კაზაკები (17) დემოკრატიული რეფორმის პარტია (1)
სხდომების ადგილი
თავრიდის სასახლე

ისტორია

არჩევნები

ჯამში არჩეულ იქნა 442 დეპუტატი, აქედან: ნაციონალისტები და ზომიერად-მემარჯვენეები — 120, ოქტომბრისტები — 98, მემარჯვენეები — 65, კადეტები — 59, პროგრესისტები — 48, სამი ნაციონალური ჯგუფი — 21, სოციალ-დემოკრატები — 14, მშრომელები — 10, უპარტიოები — 7.

დეპუტატების სია

კავკასია და ამიერკავკასია წამოდგენილი იყო 10 დეპუტატით:

#	გუბერნია/ოლქი/ოკრუგი	სახელი, გვარი
1	ბაქოს, ელიზავეტპოლის და ერევნის გუბერნიები	მამედ იუსუფ ჯაფაროვი
2	ბაქოს, ელიზავეტპოლის და ერევნის გუბერნიები	მიხეილ ივანეს ძე პაპაჯანოვი
3	ბათუმისა და ყარსის ოლქები და სოხუმის ოკრუგი	აკაკი ივანეს ძე ჩხენკელი
4	დაღესტნის ოლქი და ზაქათალის ოკრუგი	მაგომეტ მაგომეტის ძე დალგატი
5	ამიერკავკასია (რუსი მოსახლეობიდან)	მატვეი ივანეს ძე სკობელევი
6	ყუბანისა და თერგის ოლქები და შავი ზღვის გუბერნია	ნიკოლაი ნიკოლაის ძე ნიკოლაევი
7	ყუბანის ოლქი	კონდრატ ლუკას ძე ბარდიჟი
8	ქუთაისის გუბერნია	ვარლამ ლევანის ძე გელოვანი
9	თერგის ოლქი	მიხეილ ალექსანდრეს ძე კარაულოვი
10	ტფილისის გუბერნია	ნიკოლოზ სიმონის ძე ჩხეიძე

სხდომები

სახელმწიფო სათათბირო ხუთი წლის ვადით აირჩიეს. სათათბირო, როგორც წესი, ყოველ სესიაზე ორჯერ იმართებოდა არდადეგები: შობას და აღდგომას. ყოველ ჯერზე სათათბიროს მოიწვევდნენ უმაღლესი განკარგულებებით; გარდა ამისა, თავად სათათბიროს უფლება ჰქონდა მოეწყო შესვენებები თავის მუშაობაში. პირველი მსოფლიო ომის დაწყებასთან ერთად სათათბიროს მუშაობის რეგულარული ხასიათი დაირღვა.

1912 წლის 15 ნოემბრიდან — 1917 წლის 25 თებერვლამდე ჩატარდა IV მოწვევის სახელმწიფო სათათბიროს ოთხი სესია. თავმჯდომარე იყო: მ. როძიანკო (ოქტომბრისტი).

პირველი სესია გაგრძელდა 1912 წლის 15 ნოემბრიდან 1913 წლის 25 ივნისამდე (81 სხდომა).

მეორე სესია გაგრძელდა 1913 წლის 15 ოქტომბრიდან 1914 წლის 14 ივნისამდე (111 სხდომა).

1914 წლის 26 ივლისს გაიმართა სათათბიროს საგანგებო ერთდღიანი სხდომა, რომელიც მიეძღვნა სამხედრო სესხების გამოყოფას მწვავე პოლიტიკურ კრიზისთან დაკავშირებით, რომელიც წინ უძღოდა პირველი მსოფლიო ომის დაწყებას (28 ივლისი).

მესამე სესია დაიწყო 1915 წლის 27 იანვარს; 2 დღის შემდეგ, 29 იანვარს, ბიუჯეტის მიღებისთანავე, იმპერატორმა სათათბიროს სხდომა დახურულად გამოაცხადა.

მეოთხე სესია გაგრძელდა 1915 წლის 19 ივლისიდან 3 სექტემბრამდე, რის შემდეგაც იმპერატორმა სათათბირო ვადაზე ადრე დაითხოვა, დღესასწაულებზე, შემდეგ სხდომა გაგრძელდა 1916 წლის 9 თებერვლიდან 20 ივნისამდე, გაიმართა სახელმწიფო სათათბიროს 60 სხდომა.

მეხუთე სესია დაიწყო 1916 წლის 1 ნოემბერს. 16 დეკემბერს სათათბირო კვლავ დაიშალა შვებულებაში. სათათბიროს ადრეული დაშლა ერთ-ერთი მოვლენა აღმოჩნდა, რომელმაც თებერვლის რევოლუციამდე ქვეყანაში ზოგადი პოლიტიკური დაძაბულობა გაზარდა. მაშინ გავრცელებული მოსაზრებით, მოსალოდნელი იყო, რომ მთავრობა საახალწლო არდადეგების შემდეგ სათათბიროს შეკრების საშუალებას არ მისცემდა და დაშლას გამოაცხადებდა. თუმცა, 1917 წლის 14 თებერვალს იმპერატორმა გამოაცხადა სათათბიროს სწავლის გაგრძელება.

1917 წლის 25 თებერვალს (10 მარტს) იმპერატორმა ნიკოლოზ II-მ ხელი მოაწერა აპრილამდე სახელმწიფო სათათბიროსა და საბჭოს საქმიანობის დროებით შეჩერებას. მიუხედავად ამისა სათათბირო არ დაემორჩილა და აწყობდა კერძო სხდომებს. სათათბირომ, როგორც ნიკოლოზ II-ის ოპოზიციურმა ცენტრმა დიდი როლი ითამაშა თებერვლის რევოლუციის განხორციელებაში. 27 თებერვალს სათათბიროს დეპუტატებით დაკომპლექტდა სახელმწიფო სათათბიროს დროებითი კომიტეტი, რომელმაც საკუთარ თავზე აიღო უმაღლესი ხელისუფლების ფუნქცია და ჩამოაყალიბა რუსეთის დროებითი მთავრობა.

მონარქიის დაცემის შემდეგ სათათბირო სრული შემადგენლობით აღარ შეკრებილა, თუმცაღა თავის სხდომებს სათათბიროს დროებითი კომიტეტი რეგულარულად მაინც ატარებდა.

1917 წლის 6 (19) ოქტომბერს დროებითმა მთავრობამ დამფუძნებელი კრების არჩევნების მომზადებასთან დაკავშირებით სახელმწიფო სათათბირო საბოლოოდ დაითხოვა, ხოლო მის მოწვევამდე დროებით წარმომადგენლობით ორგანოდ სრულიად რუსეთის დემოკრატიული საბჭო დაადგინა. 1917 წლის 18 (31) დეკემბერს სახალხო კომიტეტის საბჭომ თავისი დეკრეტით გააუქმა სათათბიროს კანცელარია და მისი დროებითი კომიტეტი.

ლიტერატურა

• Кирьянов И. К. Российские парламентарии начала XX века: новые политики в новом политическом пространстве / Диссертация на соискание степени д. и. н. На правах рукописи. — Пермь, 2009. — 537 с.