კლდის მხატვრობა
კლდის მხატვრობა, პეტროგლიფი — გამოქვაბულთა კედლებზე, ჭერზე, კლდეებზე თუ ცალკეულ ქვებზე შესრულებული უძველესი გამოსახულებანი. გვხვდება დედამიწის თითქმის ყველა კუთხეში და მიეკუთვნება სხვადასხვა ეპოქას — პალეოლითიდან შუა საუკუნეებამდე. პალეოლითის ხანის, კლდის მხატვრობის ნიმუშები დიდი რაოდენობით გვხვდება სამხრეთ საფრანგეთის გამოქვაბულებსა და გროტებში (კომბარელი, მონტესპანი, ლასკო და სხვა). ჭარბობს ბიზონების, ცხენების, მამონტების, მარტორქების ფიგურები, იშვიათია დათვის, გამოქვაბულის ლომის და სხვა გამოსახულებანი. პალეოლითური კლდის მხატვრობის ნიმუშები ნაპოვნია კაპოვის მღვიმეში (ურალზე), სოფ. შიშკინოს კლდეებზე (ციმბირში მდინარე ლენაზე).
მკვლევართა აზრით, კლდის მხატვრობის მაგიური მნიშვნელობა უნდა ჰქონოდა. მისი შესრულების სტილი და ტექნიკა მრავალფეროვანია — გვხვდება კონტურული, ამოკაწრული, პოლიქრომული ნახარი (იყენებდნენ მინერალურ საღებავებს), ბარელიეფი. სკანდინავიის, (ალტას კლდის მხატვრობა), აღმოსავლეთ ესპანეთის,[1][2] სამხრეთ იტალიის, ჩრდილოეთ აფრიკის (ტალისინ-აჯერი), ცენტრალური და აღმოსავლეთი საჰარის მხატვრობაში ცენტრალური ადგილი უჭირავს ნადირობის, ბრძოლების, რიტუალების ამსახველ რთულ კომპოზიციებს. კლდის მხატვრობა ფართოდ გავრცელდა ბრინჯაოს, განსაკუთრებით ადრინდელი რკინის ეპოქაში.
საქართველოში აღსანიშნავია მღვიმევის (ზედა პალეოლითი) კლდის მხატვრობა. კლდის მხატვრობის თვალსაჩინო ნიმუშები ნაპოვნია წალკის სამხრეთ-დასავლეთით 10 კმ-ზე, სოფ. თაქ-ქილისას ამავე სახელწოდების მდინარის მარჯვენა ნაპირზე, 1976 წელს აქ თრიალეთის არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ (ხელმძღვანელი ნ. გაბუნია) ამოკაწრულ, ხაზოვან-გეომეტრიულ პეტროგლიფებს მიაკვლია, რომლებზეც გამოსახულია ცხოველები — ცხენი, ირემი, ჯიხვი, მელია, შველი, აქლემი, ლომი და სხვა. აგრეთვე ფანტასტიკის არსებანი, სხვადასხვა ხასიათის სცენები, ადამიანთა, მზის, ჯვრების გამოსახულებები, გეომეტრიული ფიგურები. აღნიშნული ნახატები სხვადასხვა პერიოდისაა.
| ძეგლი | ადგილმდებარეობა | მხატვრობის ტიპი | პერიოდი |
|---|---|---|---|
| მღვიმევი | იმერეთი, ჭიათურის მუნიციპ. | პეტროგლიფი, ხაზოვან-გეომეტრიული | ზედა პალეოლითი |
| აღცა | აფხაზეთი, გუდაუთის მუნიციპ. | პეტროგლიფი, ხაზოვან-გეომეტრიული | ზედა პალეოლითი, შუა საუკუნეები |
| თრიალეთი | ქვემო ქართლი, წალკის მუნიციპ. | პეტროგლიფი, პიქტოგრაფი, ანთროპომორფული, ზოომორფული, გეომეტრიული, აბსტრაქტული | მეზოლითი – შუა საუკუნეები |
| დამირგაია | ქვემო ქართლი, მარნეულის მუნიციპ. | პიქტოგრაფი, ანთროპომორფული, ზოომორფული, გეომეტრიული, აბსტრაქტული | გვიანი ნეოლითი – ხალკოლითი |
| ზურტაკეტი | ქვემო ქართლი, დმანისის მუნიციპ. | პეტროგლიფი, ხაზოვან-გეომეტრიული, ზოომორფული | შუა ბრინჯაო |
ლიტერატურა
რედაქტირება- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 5, თბ., 1980. — გვ. 553.
- Thomas Heyd and John Clegg, eds. Aesthetics and Rock Art. Ashgate Publishing, Aldershot, England and Burlington, VT, USA. 2005. ISBN 0-7546-3924-X
- Gregory Curtis, The Cave Painters: Probing the Mysteries of the World's First Artists, Knopf, New York, NY, USA, 2006. 1-4000-4348-4
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Ker Than. (14 June 2012) World's Oldest Cave Art Found—Made by Neanderthals?. National Geographic.
- ↑ Clottes, Jean (2003). Chauvet Cave: The Art of Earliest Times, Paul G. Bahn (translator), University of Utah Press. ISBN 0-87480-758-1. Jonathan Amos. (June 14, 2012) Red dot becomes 'oldest cave art'. BBC News. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-06-15. ციტირების თარიღი: 15 June 2012.:Translation of La Grotte Chauvet, l'art des origins, Éditions du Seuil, 2001, p. 214.
- ↑ ზავრადაშვილი ა., კუკავა ნ., კოხრეიძე მ. და სხვ., კლდის ხელოვნების შესწავლა ექსპერიმენტული არქეოლოგიისა და ტრასოლოგიის გამოყენებით: თრიალეთის პეტროგლიფების კვლევა. საქართველოს ეროვნული მუზეუმის მოამბე, XI (56-ბ): 1-28, 2023.