ლალიონი

ლალიონი, ნამდვილი სახელი — არსენ ანტონის ძე მამულაიშვილი (დ. 23 იანვარი, 1866, დვაბზუ, — გ. 17 სექტემბერი, 1918, თბილისი) — ქართველი პედაგოგი და მწერალი, მესამე დასის წევრი, საქართველოს ეროვნული საბჭოს წევრი. ჟანრობრივად დგას ისეთი მწერლების გვერდით, როგორებიც იყვნენ ეგნატე ნინოშვილი (1859-1894) და ჭოლა ლომთათიძე (1874-1915).

ლალიონი
დაბადების თარიღი	23 იანვარი, 1866(1866-01-23)
დაბადების ადგილი	დვაბზუ, ქუთაისის გუბერნია, რუსეთის იმპერია
გარდაცვალების თარიღი	17 სექტემბერი, 1918(1918-09-17) (52 წლის)
გარდაცვალების ადგილი	თბილისი
დასაფლავებულია	დიდუბის პანთეონი
საქმიანობა	მწერალი და პედაგოგი
მოქალაქეობა	რუსეთის იმპერია  საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა
ალმა-მატერი	თბილისის სამასწავლებლო ინსტიტუტი
მეუღლე	ნინო ხელაძე
ნათესავ(ებ)ი	იოსებ გრიშაშვილი

ბიოგრაფია

დაიბადა 1866 წლის 23 იანვარს სოფელ დვაბზუში, ნასათიბვარის უბანში. მისი მამა ანტონი, სხვა ვერსიით ალექსანდრე, ხელმოკლე აზნაური იყო, რომელიც მალე გარდაიცვალა და მეუღლე და ოთხი შვილი დატოვა. ლალიონმა ბავშვობა დიდ გაჭირვებაში გაატარა. მას წერა-კითხვა შეასწავლა უფროსმა დამ საშამ. შემდეგ კი ის მიაბარეს ოზურგეთის საქალაქო სასწავლებელში. ლალიონმა 1883 წელს დაამთავრა სასწავლებელი და შევიდა თბილისის სამასწავლებლო სკოლაში.

1898 წელს დანიშნული იქნა ქალაქ შემახის სკოლის მასწავლებლად, ხოლო იქიდან მისი სურვილის საწინააღმდეგოდ გადაიყვანეს ქალაქ ნახიჩევანში. არსენი ყოველ ზაფხულს არდადეგების დროს ჩადიოდა მშობლიურ სოფელში. გურიაში ყოფნისას იგი სწავლობდა და აკვირდებოდა გურულების ყოფა-ცხოვრებას, ზნე-ჩვეულებებს, ყველაფერი ეს, შემდეგ ასახა მან თავის ნაწარმოებებში. ლალიონმა ვერ აიტანა ნახიჩევანის ჰავა და დაავადდა იქ. ამიტომ 1897 წელს გადავიდა თბილისში სათავადაზნაურო გიმნაზიაში მასწავლებლად. 1903 წელს ივანე გომართელთან ერთად დააარსა კერძო სასწავლებელი, რომელიც 1906 წელს დახურეს. 1906 წლიდან გარდაცვალებამდე მუშაობდა ვერის უმაღლესი დაწყებითი სკოლის მასწავლებლად. 1918 წელს მცირე ხნით იყო საქართველოს ეროვუნლი საბჭოს წევრი სოციალ-დემოკრატიული პარტიიდან.

გარდაიცვალა 1918 წლის 17 სექტემბერს.

შემოქმედება

ლალიონი 11 მოთხობის ავტორია. მისი პირველი მოთხრობა „ფირალი დავლაძე“ დაეჭდა 1895 წელს ჟურნალ მოამბეში. მის მოთხრობებს შორის გამოსარჩევია „ბეჟუკას ხვედრი“, „შემთხვევა“, „სამკურნალოში“, „მშობლები“, „რაქვიანა“., „ეფემიას ოცნება“, „თეატრში“, „ეს არის ჩვენი ბედნიერების დღე“, „დამშვიდება“

ამ ნაწარმოებთა მთავარი თემაა გურიის ცხოვრება. ლალიონი კარგად იცნობდა გურული გლეხის ცხოვრებას და აღწერდა მას. ადამიანთა ურთიერთობის ასახვასთან ერთად ლალიონი აღწერდა გურიის ბუნებას.

ოჯახი

ლალიონის მეუღლე იყო ცნობილი მესტამბის, ექვთიმე ხელაძის ქალიშვილი ნინო. ლალიონს და ნინოს ჰყავდათ ერთი ქალიშვილი თამარი. ნინო მეორე მსოფლიო ომის დაწყებამდე გარდაიცვალა, ქალიშვილი თამარი კი მძიმე სენით დაავადებული გარდაიცვალა 1948 წელს.

ლალიონის ნათესავები იყო გურიის 1841 წლის აჯანყების ერთ-ერთი აქტიური მონაწილე ესიკა მამულაიშვილი რომელიც სასამართლომ სცნო პირველი თანრიგის დამნაშავედ. ლალიონის ბიძაშვილი იყო კიკია მამულაიშვილი - ფირალი და ნასაკირალის შეტაკების მონაწილე. ლალიონის ნათესავი იყო პოეტი ლირიკოსი იოსებ გრიშაშვილი. გრიშაშვილის ერთი ბაბუა იყო დათია მამულაიშვილი, ლალიონის ბიძა.

მემკვიდრეობა

დაკრძალულია მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში. მისი სახელობის ქუჩებია თბილისსა და ოზურგეთში. თბილისში, სახლზე, სადაც ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა ლალიონი, გაკეთებულია მემორიალური დაფა. მწერლის რამდენიმე დოკუმენტი, სურათი და პირადი ნივთი ინახება ოზურგეთის ისტორიულ მუზეუმში.

ლიტერატურა

• ჩხაიძე ნ., საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა (1918–1921) : ენციკლოპედია-ლექსიკონი, თბ.: უნივერსიტეტის გამომცემლობა, 2018. — გვ. 255.
• ბაბუნაშვილი ზ., ნოზაძე თ., „მამულიშვილთა სავანე“, გვ. 229, თბ., 1994
• სერელი ვ., ლალიონი // „ლენინის დროშა“ : გაზეთი, 1945, № 35, გვ. 4.

რესურსები ინტერნეტში

• ლალიონი — საქართველოს ბიოგრაფიული ლექსიკონი
• ლალიონი — საქართველოს ბიოგრაფიული ლექსიკონი
• ლალიონი დაარქივებული 2019-09-06 საიტზე Wayback Machine. — Nateba.Websail.net