საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტია
საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტია — პოლიტიკური პარტია საქართველოში 1893–1954 წლებში. იყო საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ყველაზე დიდი და გავლენიანი პარტია. პარტიის აღიარებული ლიდერები იყვნენ ნოე ჟორდანია, ევგენი გეგეჭკორი, ირაკლი წერეთელი, ნიკოლოზ ჩხეიძე და აკაკი ჩხენკელი.[3]
| საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტია | |
|---|---|
| ხელმძღვანელობა | |
| ლიდერი | ნოე ჟორდანია |
| ისტორია | |
| დაფუძნდა | 1893 |
| დაიშალა | 1954 |
| პოზიციები | |
| იდეოლოგია |
სოციალ-დემოკრატია მემარცხენე ნაციონალიზმი[1][2] |
| პოლიტიკური პოზიცია | მემარცხენე |
| საერთაშორისო კავშირები | |
| საერთაშორისო აკრედიტაცია | ლეიბორისტული და სოციალისტური ინტერნაციონალი |
| გაზეთი | ერთობა |
| წარმომადგენლობითობა | |
| საქართველოს დამფუძნებელი კრება |
109 / 130 |
| შტაბ-ბინა | ტფილისი, საქართველო (1921 წლამდე) |
წინაისტორია
რედაქტირებაპირველი სოციალ-დემოკრატიული ორგანიზაცია საქართველოში, რომელიც „მესამე დასის“ სახელით იყო ცნობილი 1892 წლის 25 დეკემბერს, დაბა ყვირილაში (ზესტაფონი), ი. კაკაბაძის ბინაში, არალეგალურად ჩატარებულ კონფერენციაზე შეიქმნა. 1893 წლის თებერვალში თბილისში მესამე დასელთა მეორე კრება იქნა მოწვეული. განიხილეს და დაამტკიცეს ნ. ჟორდანიას მიერ წარმოდგენილი პროგრამის პროექტი. 1895 წლიდან მესამე დასელები თავიანთი იდეების პროპაგანდას ჟურნალ „კვალის“ მეშვეობით ეწეოდნენ. ამ პერიოდში ქართული სოციალ-დემოკრატია დამოუკიდებელ პოლიტიკურ ორგანიზაციას წარმოადგენდა. 1903 წლიდან ქართულმა სოციალ-დემოკრატიულმა მიმდინარეობამ დამოუკიდებელი არსებობა შეწყვიტა და რუსეთის სოციალ-დემოკრატიულ მუშათა პარტიაში გაერთიანდა, როგორც მისი შემადგენელი ნაწილი. მესამე დასელები რუსული მარქსიზმის დოგმებს დაემორჩილნენ და ქართულ ეროვნულ მოძრაობას დაუპირისპირდნენ. ისინი მწვავედ აკრიტიკებდნენ ქართული ეროვნული სახელმწიფოებრიობის აღდგენის იდეას ეროვნული ავტონომიის ფორმით. რსდმპ-ის II ყრილობაზე (1903) ქართველი სოციალ-დემოკრატები (ჟორდანია, თოფურიძე) მენშევიკურ ფრთას მიემხრნენ.
1905 წლის რევოლუციის დროიდან რსდმპ-ის ქართული ორგანიზაციები ფაქტობრივად, ცალკე პარტიად ჩამოყალიბდა. მისი წევრების უმრავლესობას ქართველები შეადგენდნენ. საკომუნიკაციო ენა ქართული იყო. 1905 წლიდან ჟორდანიას ხელმძღვანელობით თბილისში გამოვიდა გაზ. „სოციალ-დემოკრატი“. მისივე ინიციატივით მოიწვიეს კავკასიის ორგანიზაციების პირველი კონფერენცია, რომელზეც შეიქმნა კავკასიის რსდმპ მენშევიკების კავკასიის ბიურო. რსდმპ IV, V და VI ყრილობებზე ქართველი სოციალ-დემოკრატების მრავალრიცხოვანი დელეგაციები აქტიურად მონაწილეობდა და მწვავედ უპირისპირდებოდა ბოლშევიკურ ფრაქციას. 1906 წლის სექტემბერში რსდმპ ამიერკავკასიის მენშევიკებისა და ბოლშევიკების გაერთიანებულ საოლქო კომიტეტში უმრავლესობა მენშევიკებმა მოიპოვეს. ამ დროიდან ბოლშევიკები კარგავენ გავლენას საქართველოში და პოლიტიკურ სადავეებს ქართული მენშევიკური სოციალ-დემოკრატია ეუფლება. რევოლუციურ მოძრაობას ხელმძღვანელობდნენ: ნოე ჟორდანია, სილიბისტრო ჯიბლაძე, ნიკოლოზ ჩხეიძე, ნოე რამიშვილი, ისიდორე რამიშვილი, აკაკი ჩხენკელი, ევგენი გეგეჭკორი. რუსეთის ოთხივე მოწვევის სახელმწიფო სათათბიროში ქართველი სოციალ-დემოკრატები ხელმძღვანელ როლს ასრულებდნენ.სოციალ-დემოკრატიული ფრაქციის თავმჯდომარეები ზედიზედ იყვნენ ნ. ჟორდანია - I სათათბიროში, ი. წერეთელი - II სათათბიროში და ნ. ჩხეიძე - III-IV სათათბიროებში.
პირველი მსოფლიო ომის წინა და მისი მიმდინარეობის წლებში ქართულმა სოციალ-დემოკრატიამ შეცვალა ეროვნული საკითხისადმი დამოკიდებულება. მასზე გავლენა მოახდინა აშშ-ის პრეზიდენტის, ვ. უილსონის, 1916 წლის 21 დეკემბრის ცნობილმა დეკლარაციამ. ეროვნული სახელმწიფოებრიობის აღდგენის სასარგებლოდ სააგიტაციო საქმიანობის დაწყებას პრინციპულად მოითხოვდა ნ. რამიშვილი. ეს საკითხი სოციალ-დემოკრატების 1916 წლის დეკემბრის თბილისის საგანგებო თათბირის მსჯელობის საგანი გახდა. იგივე საკითხი ლანჩხუთში, სოფ. ჯონჯუათში გამართულმა სოციალ-დემოკრატების კონფერენციამ განიხილა. სოციალ-დემოკრატები შეუთანხმდნენ სოციალისტ-ფედერალისტებს და ეროვნულ-დემოკრატებს, რომ ხელსაყრელ ვითარებაში მხარს დაუჭერდნენ საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენას.
1917 წლის თებერვალ-მარტის რევოლუციის შემდეგ ქართული სოციალ-დემოკრატიის ლიდერები რუსეთის, ამიერკავკასიისა და საქართველოს პოლიტიკური მოვლენების სათავეში იდგნენ. ისინი ხელმძღვანელობდნენ სრულიად რუსეთის მუშათა, ჯარისკაცთა და გლეხთა საბჭოების აღმასრულებელ კომიტეტს (ნიკოლოზ ჩხეიძე), ამიერკავკასიის მუშათა, ჯარისკაცთა და გლეხთა საბჭოებს (ნოე ჟორდანია), ამიერკავკასიის კომისარიატს (ევგენი გეგეჭკორი), ამიერკავკასიის სეიმს (ნიკოლოზ ჩხეიძე), ამიერკავკასიის ფედერაციულ დემოკრატიულ რესპუბლიკას (აკაკი ჩხენკელი), საქართველოს ეროვნულ საბჭოს (ნოე ჟორდანია), საქართველოს დამოუკიდებელ დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობას (ნოე რამიშვილი, ნოე ჟორდანია). 1918 წლის აპრილში ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკის გამოცხადების შემდეგ, ქართული სოციალ-დემოკრატიული ორგანიზაციები გახდნენ ამიერკავკასიის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის ნაწილი.
_of_Democratic_Republic_of_Georgia_in_1919-1921.svg)
ისტორია
რედაქტირება1918 წლის ნოემბერში ამიერკავკასიის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის მერვე კონგრესზე ქართველებმა დაშალეს ამიერკავკასიის რეგიონალური კომიტეტი და შექმნეს და მოუკიდებელი საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია თავისი საკუთარი ცენტრალური კომიტეტით. 19 ნოემბერს შედგა საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტიის დამფუძნებელი ყრილობა, რომელმაც მიიღო დადგენილება: „დღეიდან ჩვენი პარტია იწოდება საქართველოს სოციალ-დემოკრატიულ პარტიად“. დამფუძნებელი ყრილობა საქართველოს სოციალ-დემოკრატების პირველ ყრილობად ჩაითვალა. პარტიას შეუერთდნენ ვაჭრები, კლერკები, მასწავლებლები და მიწათმფლობელები.
საქართველოს სდპ-ამ 1919 წლის თებერვალში დამფუძნებელი კრების არჩევნებში დიდი უპირატესობით გაიმარჯვა და ერთპარტიული მთავრობა შეადგინა. 1920 სოციალ-დემოკრატიულ პარტიას გამოეყო „ახალი სხივის“ ჯგუფი (კირილე ნინიძე, მუხრან ხოჭოლავა, ნიკიფორე იმნაიშვილი, ილია ფირცხალაიშვილი).
საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტიის ერთი ნაწილი საქართველოში დარჩა, არალეგალური ბრძოლა გააგრძელა და დამოუკიდებლობის აღდგენისათვის ბრძოლას ჩაუდგა სათავეში, ხოლო მეორე ნაწილი ემიგრაციაში გაიხიზნა და საერთაშორისო სოციალ-დემოკრატი, ორგანიზაციების, დასავლეთის სახელმწიფოების დახმარებით იბრძოდა საქართველოს დამოუკიდებლობის აღსადგენად.
საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტია ხელმძღვანელობდა 1924 წლის აჯანყებას და წამყვანი ადგილი ეკავა პარიტეტულ კომიტეტში. 1925 წლის აპრილში არალეგალურად ჩატარდა სოციალ-დემოკრატიული პარტიის III კონფერენცია.
1934 წლის 21 აპრილს პარიზში მუშაობა დაიწყო საქართველოს სდ საზღვარგარეთული ორგანიზაციების კონფერენციამ. 1923-1940 წლებში საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტია იყო ლეიბორისტული და სოციალისტური ინტერნაციონალის წევრი.[4]
1986 წლის 18 მაისს პარიზში, წმინდა ნინოს ქართული ეკლესიის დარბაზში ჩატარდა საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტიის IX ყრილობა. მან დაამტკიცა ახალი ვითარების შესაბამისი პარტიის პროგრამა და წესდება, განიხილა საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის შესაძლებლობის საკითხი. საჭიროდ იქნა მიჩნეული პარტიის მიერ საერთაშორისო ორგანიზაციებთან თანამშრომლობა.
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირებასქოლიო
რედაქტირება- ↑ Kotkin, Stephen (2014). Stalin: Volume I: Paradoxes of Power, 1878-1928. Vol. 1. Penguin. p. 263
- ↑ გოცირიძე ქ., „სამოქალაქო ნაციონალიზმის ფორმირების მცდელობა 1918-1921 წლების საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში“, თბ., 2017, გვ. 65
- ↑ ჯონსი ს., დემოკრატიის ფორმირება საქართველოში 1918-1921 // საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის გახსენება ასი წლის შემდეგ, თბილისი: თსუ, 2018. — გვ. 40, ISBN 978-9941-13-771-6.
- ↑ Kowalski, Werner. Geschichte der sozialistischen arbeiter-internationale: 1923 - 19. Berlin: Dt. Verl. d. Wissenschaften, 1985. p. 336.