ვიკიპედია

ინდოჩინეთის პირველი ომი

ამ გვერდს არა აქვს შემოწმებული ვერსია, სავარაუდოდ მისი ხარისხი არ შეესაბამებოდა პროექტის სტანდარტებს.
ინდოჩინეთის პირველი ომი
ცივი ომის, ინდოჩინეთის ომების და აზიის დეკოლონიზაციის ნაწილი
თარიღი 1946 წლის 19 დეკემბერი – 1954 წლის 1 აგვისტო (8 წელი, 6 თვე, 1 კვირა და 6 დღე)
მდებარეობა ფრანგული ინდოჩინეთი, მეტწილად ვიეტნამი
შედეგი

ვიეტმინის გამარჯვება[1][2][3][4]

ტერიტორიული
ცვლილებები		 ვიეტნამის დაყოფა ჩრდილოეთ და სამხრეთ ნაწილებად
მხარეები
ჩრდილოეთი ვიეტნამის დროშა ჩრდილოეთი ვიეტნამი

ლაოსის დროშა თავისუფალი ლაო (1945–1949)
ლაოსის დროშა პატეტ ლაო (1949–1954)[5]
კამბოჯის დროშა დამოუკიდებელი ხმერი[6]

იაპონიის დროშა იაპონელი მოხალისეები
მხარდამჭერა:[8]
საბჭოთა კავშირის დროშა სსრკ[9]
ჩინეთის დროშა ჩინეთი (1949–1954)[9]
გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკის დროშა აღმოსავლეთი გერმანია[10][11]
პოლონეთის დროშა პოლონეთი[12]

საფრანგეთის მეოთხე რესპუბლიკა
მეთაურები
ჩრდილოეთი ვიეტნამის დროშა ხო ში მინი
ჩრდილოეთი ვიეტნამის დროშა ვო ნგუიენ გიაპი
ჩრდილოეთი ვიეტნამის დროშა ფამ ვან დონგი
ჩრდილოეთი ვიეტნამის დროშა ტრუნგ ჩინი
ჩრდილოეთი ვიეტნამის დროშა ლე დუანი
ჩრდილოეთი ვიეტნამის დროშა ლე დუქ თო
ლაოსის დროშა სუფანუვონგი
ლაოსის დროშა კეისონ ფომვიხანი
კამბოჯის დროშა სონ ნგოქ მინი
კამბოჯის დროშა ტოუ სამაუთი 		ფილიპ ლერენცი
ჟან-ეტინ ვალუი
როჯერ ბლაიზოტი
მარსელ კარპენტიერი
ჟან დე ტასიგნი
პაულ სალანი
ჰენტი ნავარე
სამხრეთი ვიეტნამის დროშა ბაო-დაი
სამხრეთი ვიეტნამის დროშა ნგო დინ დიემი
კამბოჯის დროშა ნოროდომ სიანუკი
სისავანგ ვონგი
ძალები
ვიეტმინი:
რეგულარი სამხედროები: 125 000
რეგონალური სამხედროები: 75 000
არარეგულარული სამხედროები: 250 000[14]
ყოფილი იაპონიის იმპერიული არმიის მოხალისე სამხრდოები: ~5 000[15]
სულ: ~450 000 სამხედრო 		საფრანგეთი:
ექსპედიციონალური კორპუსი: 190 000 სამხრდო
ადგილობრივი მხარადჭრები: 55 000 სამხრდო
სამხრეთ ვიეტმანი:
150 000 სამხედრო[16]
სულ: ~395 000 სამხერდრო
დანაკარგები
ვიეტმინი:
175 000–300 000 დაღუპული ან დაკარგული (დასავლელი ისტორიკოსების გამოთვლებზე დაყრდნობით)[17][18][19][20]
191 605 დაღუპული ან დაკრგული (ვიეტნამის მთავრობაზე დაყრდნობით)[21] 		საფრანგეთის კავშირი:
75 581 დაღუპული (აქედან 20 524 ფრანგი)[22][23]
64 127 დაჭრილი,
40 000 ტყვედ ჩავარდნილი
სამხრეთ ვიეტნამი:
58 877 დაღუპული ან დაკარგული[24]
სულ: ~134 500 დაღუპული ან დაკკარგული
სულ 400 000–842 707 გარდაცვლილი[25][19][26]
125 000–400 000 გარდაცვლილი მშვიდობიანი მოქალაქე[19][27][28][29]
ინდოჩინეთის პირველი ომი ვიკისაწყობში

ინდოჩინეთის პირველი ომი (საფრანგეთში ცნობილი როგორც ინდოჩინეთის ომი და ვიეტნამში ანტიფრანგული წინააღმდეგობის ომი) — დაიწყო ფრანგულ ინდოჩინეთში 1946 წლის 19 დეკემბერს, და გაგრძელდა 1954 წლის 20 ივლისამდე. შეტაკებები ფრანგულ და ვიეტნამის ძალებს შორის სამხრეთ ვიეტნამში ჯერ კიდევ 1945 წლის სექტემბერში დაიწყო. კონფლიქტმა გამოიწვია საფრანგეთის კავშირის საფრანგეთის შორეული აღმოსავლეთის ექსპედიციის კორპუსის განადგურება, რOმელსაც საფრანგეთის მეოთხე რესპუბლიკა ხელმძღვანელობდა და მხარს უჭერდა ბაო-დაის ვიეტნამის ნაციონალური არმია ვიეტმინის,[30] რომელსაც ხო ში მინი მეთაურობდა[31] და ვიეტნამის სახალხო არმიის წინააღმდეგ, რომელსაც ვო ნგუიენ გიაპი ხელმძღვანელობდა.[32] ბრძოლების უმეტესობა ტონკინში, ჩრდილოეთ ვიეტნამში მიმდინარეობდა,[33] კონფლიქტმა მოიცვა მთლიანი ვიეტნამი და გავრცელდა მეზობელი საფრანგეთის პროტექტურებ ლაოსსა და კამბოჯაშიც.

პოტსდამის კონფერენციაზე 1945 წლის ივლისში, გადაწყდა რომ ინდოჩინეთი მე-16 ჩრდილოეთ პარალელის სამხრეთში უნდა შესულიყო სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის სამმართველოში ბრიტანელი ადმირალი ლუი მოუნტბატენის მეთაურობის ქვეშ. იაპონიის ძალები პარალელის სამხრეთ უნდა ჩაბარებულიყვნენ მოუნტბატენს, ხოლო ჩრდილოეთში გენერალისიმუს ჩან კაიშის. 1945 წლის სექტემბერში ჩინეთის ძალები შევიდნენ ტონკინში, და პატარა ბრიტანული დავალებათა ჯგუფი შეიჭრა საიგონში. ჩინეთის მთავრობამ ვიეტნამში აღიარა მთავრობა ხო ში მინის მეთაურობით ჰანოიში, ხოლო ბრიტანელებმა კი საიგონი საფრანგეთს დაუბრუნეს, აშშ-ის სტრატეგიული სამსახურის ოფისის (OSS) მიერ ვიეტმინის მხარდაჭერის წინააღმდეგი მოქმედებით. იაპონიაზე გამარჯვების დღეს, 1945 წლის 2 სექტემბერს, ხო ჩი მინმა ჰანოიში ვიეტნამის დემოკრატიული რესპუბლიკის (DRV) დაარსება გამოაცხადა. DRV-ს ვიეტნამში ძალაუფლება დაახლოებით 20 დღის განმავლობაში ეკავა, იმპერატორი ბაო-დაის გადადგომის შემდეგ, რომელიც რეგიონს იაპონური ოკუპაციისას მართავდა. 1945 წლის 23 სექტემბერს, საიგონში ბრიტანელი გამგებლის ცოდნით, საფრანგეთის ძალებმა დაამხეს DRV-ის ადგილობრივი მთავრობა და ვიეტნამში ფრანგული ბატონობის განახლება გამოაცხადეს. საიგონის ირგვლივ მაშინვე დაიწყო პარტიზანული ომი,[34] მაგრამ ფრანგებმა დაიბრუნეს ინდოჩინეთის როგორც სამხრეთი, ასევე ჩრდილოეთი. ხო ში მინი დათანხმდა ვიეტნამის მომავალზე მოლაპარაკებებს, თუმცა თავად მოლაპარაკებებმა, რომლებიც საფრანგეთში ჩატარდა, პრობლემის გადაჭრის გზა ვერ გამონახა. ერთ წლიანი კონფლიქტის შემდეგ, 1946 წლის 19 დეკემბერს, დაიწყო სრულმასშტაბიანი ომი ფრანგულ და ვიეტმინის ძალებს შორის და ხო ში მინი მის მთავრობასთან ერთად „მიწისქვეშ“ წავიდა. საფრანგეთმა სცადა ინდოჩინეთის სტაბილიზაცია რეგიონის ფედერაციულ ერთეულად აღიარებით და 1949 წელს ყოფილი იმპერატორი ბაო-დაის ძალაუფლებაში დაბრუნებით.

კონფლიქტის პირველი რამდენიმე წელი იყო სოფლების ამბოხები ფრანგების წინააღმდეგ. თუმცა 1949 წელს კონფლიქტი კონვენციურ ომად გადაიქცა ორ აშშ-ის, სსრკ-ის და ჩინეთის მიერ მიწოდებული იმ დროისათვის თანამედროვე იარაღებით აღჭურვილ არმიებს შორის.[35] საფრანგეთის კავშირის ძალები მოიცავდა კოლონიურ სამხედროებს, სამხედროებს ყოფილი იმპერიის ენთნიკური უმცირესობებიდან (მოროკოელები, ალჟირელები, ტუნისელები, ლაოსელები, კამბოჯიელები და ვიეტნამელები), პროფესიონალი ფრანგი სამხედროები მხოლოდ საფრანგეთის უცხოურ ლეგიონებში იყვნენ. ომის დასაწყისშივე აიკრძალა საფრანგეთის მეტროპოლიტენის ახალწვეულების გამოყენება ომში, რათა კონფლიქტი კიდევ უფრო არაპოპულარული არ გამხდარიყო თავად საფრანგეთში. ომს ფრანგი მემარცხენეები „ბინძურ ომს“ (ფრანგ. la sale guerre) უწოდებდნენ.[36]

სტრატეგია, რომლის მიხედვითას საფრანგეთის ძალები ვიეტმინს აიძულებდა შეეტია კარგად დაცული პოზიციებისათვის, ვიეტმინის მომმარაგებელი ხაზების მოშორებით დარღვეული იქნა ნა სანის ბრძოლაში. ბაზა აქ შედარებით სუსტად იყო გამაგრებული ფოლადისა და ცემენტის ნაკლებობის გამო. ფრანგების სიტუაცია გაართულა ჯუნგლებმა, სადაც ბრონირებული მანქანების და ტანკების გამოყენება შეუძლებელი იყო, ასევე, საჰაერო მხარდაჭერის და დაბომბვების ნაკლებობამ და უცხოელი სამხედროების (უმეტესად მაროკოელები, ალჟირელები და ვიეტნამელები) გამოყენებამ ბრძოლაში. ვო ნიგუიენ გიაპის ვიეტნამის სახალხო არმიის მიერ გამოყენებული ეფექტური პირდაპირი საარტილერიო ცეცხლის, კოლონებზე ჩასაფრებული შეტევების და უამრავი ანტი-საჰაერო იარაღების გამოყენების ტაქტიკებს, პარტიზანული ომი, ჩინეთის ინფრასტრუქტურა და სსრკ-ის მიერ მოწოდებული ომის მატერიალები ფატალური კონბინაცია აღმოჩნდა ფრანგული სიმაგრეებისა და სტრატეგიული წერტილებისათვის, რისი კულმინაციაც დინ ბინ პუს ბრძოლაში საფრანგეთის დამარცხებით იქნა.[37]

ჟენევის 1954 წლის კონფერენციაზე, საფრანგეთის ახალი სოციალისტური მთავრობა და ვიეტმინი შეთანხმდნენ რომ ჩრდილოეთ ვიეტნამი, მე-17 პარალელის ვიეტნამის დემილიტარიზირებული ზონის ზემოთ, ჰო ში მინის DRV-ს გადაეცა, ხოლო სამხრეთ ვიეტნამი, მე-17 პარალელის ვიეტნამის დემილიტარიზირებული ზონის ქვემოთ ბაო-დაის მეთაურობის ქვეშ დარჩა. ეს შეთანხმება უარყვეს აშშ-მ და სამხრეთ ვიეტნამმა. 1955 წელს ბაო-დაი ძალაუფლებიდან ჩამოაგდო მისმა პრემიერ-მინისტრმა ნგო დინ დიემმა. მალევე ჩრდილოეთ ვიეტნამის მიერ მხარდაჭერილი აჯანყებები დაიწყო სამხრეთში, რაც ვიეტნამის 1955-1975 წლების ომში გადაიზარდა.

წინაპერიოდი

რედაქტირება
 
ფრანგული ინდოჩინეთი (1913 წელი)

ვიეტნამი ფრანგულ ინდოჩინეთში შეერთებული იქნა სხვადასხვა ფაზებში, 1858 და 1887 წლებს შორის. რეგიონში ნაციონალიზმი იზრდებოდა მეორე მსოფლიო ომამდე, რამაც ფრანგული კონტროლი დაასუსტა. ადრეული ვიეტნამური წინააღმდეგობა ინტელექტუალი ფან ბოი ჩაუს ირგვლივ იყო გაერთიანებული, ჩაუს მიაჩნდა რომ იაპონია, რომელიც თანამედროვე სახელმწიფოდ გადაკეთდა, ერთადერთი აზიური სახელმწიფო იყო, რომელსაც ევროპულ კოლონიზაციასა და აგრესიასთან შეწინააღმდეგება შეეძლო. პრინც კოუნგ დესთან ერთად, ჩაუმ იაპონიაში ორი ორგანიზაცია დააარსა, დუი ტან ჰოი (მოდერნისტული ასოციაცია) და ვიეტნამ კონგ ჰენ ჰოი.

ფრანგული ზეწოლის შედეგად, იაპონიამ ფან ბოი ჩაუს დეპორტაცია მოახდინა ჩინეთში, სადაც ის სუნ იატსენის სინხაის რევოლუციას , რამაც ჩაუს მიერ ვიეტ ნამ ქუანგ ფუკ ჰოის მოძრაობის დაარსება გამოიწვია გუანჯოუში. 1914 წლიდან 1917 წლამდე ის დაპატიმრებული იყო იუან შიკაის ანტი-რევოლუციური მთავრობის მიერ. 1925 წელს ის ტყვედ ჩაიგდეს ფრანგმა აგენტებმა შანხაიში და დააბრუნეს ვიეტნამში, სადაც იგი მისმა პოპულარობამ გადაარჩინა სიკვდილით დასჯისაგან, თუმცა მთელი დარჩენილი ცხოვრება, 1940 წლამდე შინა პატიმრობაში გაატარა.

1940 წლის სექტემბერში, ფან ბოი ჩაუს გარდაცვალებიდან ცოტა ხნის შემდეგ, იაპონიამ დაიწყო ფრანგულ ინდოშინეთში შეჭრა, რაც საფრანგეთის ბრძოლასთან ერთად მიმდინარეობდა. ვიეტნამელი ნაციონალისტების აზრით მათი სახელმწიფო ორმაგი მარიონეტი იყო და იმპერატორი ბაო-დაი ისე თანამშრომლობდა იაპონელებთან, როგორც ფრანგებთან, რამაც მისი ცხოვრების სტილის შენარჩუნება განაპირობა.

1940 წლის ოქტომბრიდან 1941 წლის მაისამდე, ფრანკო-ტაილანდის ომი მიმდინარეობისას, ვიშის რეჟიმი ინდოჩენეთში საკუთარ კოლონიებს იცავდა ტაილანდის წინააღმდეგ სასაზღვრო და საზღვაო შეტაკებებში.

 
ვო ნგუიენ გიაპი და ჰო ში მინი 1945 წელს

1941 წელს, ხო ში მინი, რომელიც კომუნისტურ რევოლუციაში ხედავდა დამოუკიდებლობის ერთადერთ გზას, დაბრუნდა ვიეტნამში და ჩამოაყალიბა ვიეტ ნამ დოკ ლაპ დონგ მინ ჰოი (ვიეტნამის დამოუკიდებლობის ლიგა), ასევე ცნობილი როგორც ვიეტმინი. ხო ში მინმა ვიეტმინი შექმნა როგორც ყველა წინააღმდეგობის მოძრაობის გამაერთიანებელი ორგანიზაცია.

ვიეტნამის 1945 წლის შიმშილობისას, ხო ში მინმა ორი მილიონი ვიეტნამელის გარდაცვალება იაპონელების მიერ ვიეტნამელების დაუნდობელ ექსპლოიტაციას დააბრალა. ვიეტმინა ჩრდილოეთ ვიეტნამში დაიწყო მოქმედება შიმშილობის ეფექტების შესამცირებლად რამაც მათ დიდი პოპულარობა მოუტანათ.

1945 წლის მარტში, იაპონიამ ინდოჩინეთის მეორე კამპანია დაიწყო, ვიშის რეჭიმის და ბაო-დაის მმართველობის დასამხობად. იაპონელებმა დააკავეს ვიეტნამში დარჩენილი ფრანგი თანამდებობის პირების უმეტესობა.

აშშ-ის პრეზიდენტმა ფრანკლის რუზველტმა და გენერალმა ჯოზეფ სტილუიელმა ნათელი გახადეს რომ ისინი ეწინააღმდეგებოდნენ ინდოჩინეთში ფრანგული მმართველობის აღდგენაზე. რუზველტმა გააკეთა შეტავზება რომ ინდოჩინეთი ჩინეთს დაეკავა, რაზეც ჩან კაიშიმ განაცხადა: „არავითარ შემთხვევაში!“[38][39]

იაპონიის დანებების შემდეგ

რედაქტირება
 
C.L.I.-ის (მსობუქი ინტერვბენციის კორპუსი) მეთაური ინდოჩინეთში იაპონიის დანებების შემდეგ

იაპონიასა და აშშ-ს შორის საზავო ხელშეკრულებას ხელი 1945 წლის 20 აგვისტოს მოეწერა. საფრანგეთის დროებით მთავრობას ფრანგულ ინდოჩინეთში კოლონიური მმართველობის აღდგენა სურდა, როგორც საფრანგეთის გათავისუფლების ბოლო ნაბიჯი.

1945 წლის 22 აგვისტოს OSS-ის აგენტები არქიმედე პატი და კარლტონ სვიფტ უმცროსი ჩავიდნენ ჰანოიში მოკავშირეების ომის ტყვეების გასათავისუფლებლად, და თან ახლდათ საფრანგეთის მთვრობის ოფიციალური პირი ჟან საინტენი.[40] იაპონიის იმპერიული არმია ერთადერთი ძალა იყო, რომელსაც რეგიონში კანონის და წესრიგის დაცვა შეეძლო და თან დაკავებული ჰყავდათ ფრანგი კოლონისტები და თავად საიტენი.[41]

იაპონიის ძალებმა ვიეტ მინს და სხვა ნაციონალისტურ ჯგუფებს საჯარო შენებოების აღების უფლება წინააღმდეგობის გარეშე მისცეს, რამაც გამოიწვია აგვისტოს რევოლუციის დაწყება. 1945 წლის 25 აგვისტოს ხო ში მინმა იმპერატორ ბაო-დაის გადადგომა აიძულა. ბაი-დაი შემდეგში დაინიშნა ახალი, ჰანოის მთავრობის „უზენაეს მრჩევლად“.

 
იაპონელი სამხედროების მიერ მიწაზე იარაღების დალაგების ცერემონია ბრიტანელი სამხედრეობის წინაშე, საიგონში 1945 წელს

2 სექტემბერს, USS Missouri-ის ბორტზე, ტოკიოს ყურეში საფრანგეთის შორეული აღმოავლეთის ექსპედიციის კორპუსის ლიდერმა, გენერალმა ფილიპ ლეკლერკმა ხელი მოაწერა ზავს იაპონიის იმპერიასთან საფრანგეთის სახელით. იმავე დღეს ხო ში მინმა საფრანგეთისაგან ვიეტნამის დამოუკიდებლობა გამოაცხადა. ხო ში მინმა გამოაცხადა:

ჩვენ მივყვებით სიმართლეს რომ ყველა ადამიანი შექმნილია როგორც თანაბარი, რომ ისინი მათი შემქმნელისაგან დაჯილდოვებულნი არიან გარკვეული აბსოლუტური უფლებებით, მათ შორის სიციცხლის, თავისუფლების და ბედნიერების ძიების უფლებებით.[42]

დანებების შემდეგ იაპონიის არმიამ ყველა მათ ხელში არსებული იარაღი და აღჭურვილობა ვიეტმინს გადასცა. ასევე ვიეტნამელი ნაციონალისტების დახმარების მიზნით, იაპონელებმა ზოგი დატყვევებული ფრანგი ოფიციალური პირი და ოფიცერი ომის დასრულებიდან ერთი თვის მანძილზე დაიტოვა. ზოგ წყაროზე დაყრდნობით, OSS-ის ოფიცრები ამ პერიოდში შეხვდნენ ხო ში მინს და ვიეტმინის სხვა წარმომადგენლებს.[43] ვიეტმინმა 600-ზე მეტი იაპონელი სამხედრო აიყვანა საკუთარ რიგებში, ვიეტნამელი ჯარისკაცების გასაწვრთნელად და სამეთაუროდ.[44][45]

 
ჰო ში მინის ტელეგრამა ჰარი ტრუმენის მისამართით, სადაც ის აშშ-ის მიერ ვიეტნამის დამოუკიდებლობის მხარდაჭერას ითხოვს. (ჰანოი, 1946 წლის 28 თებერვალი)

დაუყოვნებლივ, პოტსდამის კონფერენციაზე მიღწეული შეთანხმების და მოკავშირეების უზენაესი სამმართველოს „გენერალური ბრძალება ნომერი ერთის“[46][47] მიხედვით, 200 000 ჩინელმა სამხედრომ მოახდინა ინდოჩინეთის ჩრდილოეთ ნაწილის ოკუპაცია, გენერალი ლუ ჰანის მეთაურობით, რომელიც გაგზავნილ იქნა იაპონიის დანებების ჩასაბარებლად და შემდეგ იაპონიის იმპერიული არმიის დაშლის ზედამხედველად. ამან დაასრულა ჰანოის ჰო ში მინის მთავრობის არსებობა.

ლიტერატურა

რედაქტირება
  • Buttinger, Joseph (1972). A Dragon Defiant: A Short History of Vietnam. New York: Praeger. OCLC 583077932. 
  • Chaliand, Gérard (1982). Guerrilla Strategies: An Historical Anthology from the Long March to Afghanistan. California: University of California Press. ISBN 978-0-520-04443-2. 
  • Jian, Chen (1993). „China and the First Indo-China War, 1950–54“. The China Quarterly. 133 (March): 85–110. doi:10.1017/s0305741000018208. ISSN 0305-7410.
  • Cogan, Charles G. (2000). „L'attitude des États-Unis à l'égard de la guerre d'Indochine“, Armée française dans la guerre d'Indochine (1946–1954). Bruxelles: Complexe, გვ. 51–88. ISBN 978-2-87027-810-9. 
  • Conboy, Kenneth; Morrison, James (1995) Shadow War: The CIA's Secret War in Laos. Boulder, Colorado: Paladin Press. ISBN 978-1-58160-535-8. 
  • Devillers, Philippe; Lacouture, Jean (1969) End of a War: Indochina, 1954. New York: Praeger. OCLC 575650635. 
  • Dunstan, Simon (2004). Vietnam Tracks: Armor in Battle 1945–75. Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-833-5. 
  • Fall, Bernard B. (1967). Hell in a Very Small Place: The Siege of Dien Bien Phu. Philadelphia: Lippincott. OCLC 551565485. 
  • Fall, Bernard B (1994). Street Without Joy. Stackpole Books. ISBN 978-0-8117-1700-7. 
  • Fall, Bernard B. (1963). The Two Viet-Nams: A Political and Military Analysis. New York: Praeger. OCLC 582302330. 
  • Giap, Vo Nguyen (1971). The Military Art of People's War. New York: Modern Reader. ISBN 978-0-85345-193-8. 
  • Goscha, Christopher E (2008) „Chapter 3 Belated Asian Allies: The Technical and Military Contributions of Japanese Deserters, (1945–50)“, A Companion to the Vietnam War. John Wiley & Sons. ISBN 9781405172042. 
  • Hammer, Ellen Joy (1954). The Struggle for Indochina. Stanford: Stanford University Press. OCLC 575892787. 
  • Humphries, James. F (1999). Through the Valley: Vietnam, 1967–1968. Lynne Rienner Publishers. ISBN 978-1-55587-821-4. 
  • Perkins, Mandaley (2006). Hanoi, Adieu: A Bittersweet Memoir of French Indochina. Sydney: Harper Perennial. ISBN 978-0-7322-8197-7. 
  • Roy, Jules (1963). The Battle of Dienbienphu. New York: Pyramid Books. OCLC 613204239. 
  • Summers, Harry G. (1995). Historical Atlas of the Vietnam War. New York: Houghton Mifflin. ISBN 978-0-395-72223-7. 
  • Thi, Lam Quang (2002). The Twenty-Five Year Century: A South Vietnamese General Remembers the Indochina War to the Fall of Saigon. University of North Texas. ISBN 978-1-57441-143-0. 
  • Tuchman, Barbara Wertheim (1985). The march of folly: from Troy to Vietnam. Random House, Inc.. ISBN 978-0-345-30823-8. ციტირების თარიღი: 2010-11-28. 
  • Vaïsse (2000). L'Armée française dans la guerre d'Indochine (1946–1954). Paris: Editions Complexe. ISBN 978-2-87027-810-9. 
  • Wiest, Andrew (2006). Rolling Thunder in a Gentle Land. Oxford: Osphrey. ISBN 978-1-84603-020-8. 
  • Windrow, Martin (1998). The French Indochina War, 1946–1954. Osprey. ISBN 978-1-85532-789-4. 
  • Windrow, Martin (2004). The Last Valley. Weidenfeld and Nicolson. ISBN 978-0-306-81386-3. 
  • Morris, Virginia and Hills, Clive, Hồ Chí Minh's Blueprint for Revolution: In the Words of Vietnamese Strategists and Operatives, McFarland & Co Inc, 2018.
  • Morris, Virginia and Hills, Clive, A History of the Ho Chi Minh Trail: The Road to Freedom, Orchid Press, 2006.
  • Pescali, Piergiorgio (2010). Indocina. Bologna: Emil. ISBN 978-88-96026-42-7. 

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება
 

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ Lee Lanning, Michael (2008). Inside the VC and the NVA. Texas A&M University Press, გვ. 119. ISBN 978-1-60344-059-2. 
  2. ↑ Crozier, Brian (2005). Political Victory: The Elusive Prize Of Military Wars. Transaction, გვ. 47. ISBN 978-0-7658-0290-3. 
  3. ↑ Fall, Street Without Joy, p. 63.
  4. ↑ Logevall, Fredrik (2012). Embers of War: the fall of an empire and the making of America's Vietnam. Random House, გვ. 596–9. ISBN 978-0-375-75647-4. 
  5. ↑ Jacques Dalloz, La Guerre d'Indochine 1945–1954, Seuil, Paris, 1987, pp. 129–130, 206
  6. ↑ Jacques Dalloz (1987). La Guerre d'Indochine 1945–1954. Paris: Seuil, გვ. 129–130. 
  7. ↑ Kiernan, Ben. How Pol Pot Came to Power. London: Verso, 1985. p. 80
  8. ↑ henrisalvador. John Foster Dulles on the fall of Dien Bien Phu. ციტირების თარიღი: August 19, 2015.
  9. ↑ 9.0 9.1 Viện trợ của Trung Quốc đối với cuộc kháng chiến chống Pháp của Việt Nam. დაარქივებულია ორიგინალიდან — December 2, 2013. ციტირების თარიღი: August 19, 2015.
  10. ↑ http://geb.uni-giessen.de/geb/volltexte/2013/9311/pdf/DaoDucThuan_2013_02_05.pdf
  11. ↑ East Germany – The National People's Army and the Third World.
  12. ↑ Radvanyi, Janos (1980). "Vietnam War Diplomacy: Reflections of a Former Iron Curtain Official" (PDF). Paramaters: Journal of the US Army War College. Carlise Barracks, Pennsylvania. 10 (3): 8–15.
  13. ↑ CNN.com – France honors CIA pilots – Feb 28, 2005. ციტირების თარიღი: August 19, 2015.
  14. ↑ Windrow 1998, p. 23
  15. ↑ Ford, Dan. Japanese soldiers with the Việt Minh.
  16. ↑ Windrow, Martin (1998). The French Indochina War 1946–1954 (Men-At-Arms, 322). London: Osprey Publishing, გვ. 11. ISBN 978-1-85532-789-4. 
  17. ↑ Fall, Bernard, The Two Vietnams (1963)
  18. ↑ Eckhardt, William, in World Military and Social Expenditures 1987–88 (12th ed., 1987) by Ruth Leger Sivard.
  19. ↑ 19.0 19.1 19.2 Clodfelter, Michael, Vietnam in Military Statistics (1995)
  20. ↑ Stanley Kutler: Encyclopedia of the Vietnam War (1996)
  21. ↑ Chuyên đề 4 CÔNG TÁC TÌM KIẾM, QUY TẬP HÀI CỐT LIỆT SĨ TỪ NAY ĐẾN NĂM 2020 VÀ NHỮNG NĂM TIẾP THEO, datafile.chinhsachquandoi.gov.vn/Quản%20lý%20chỉ%20đạo/Chuyên%20đề%204.doc. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2023-04-04. ციტირების თარიღი: 2020-05-22.
  22. ↑ Pierre Vermeren (2015). Le Choc des décolonisations: De la guerre d'Algérie aux printemps arabes. Éditions Odile Jacob, გვ. 16. ISBN 978-2-7381-6477-3. 
  23. ↑ Duthel, Heinz (2015-02-26) La Legion et la bataille a Điên Biên Phú: LA LEGION EST LEUR PATRIE. ISBN 9783734765964. 
  24. ↑ Dommen, Arthur J. (2001), The Indochinese Experience of the French and the Americans, Indiana University Press, pg. 252
  25. ↑ T. Lomperis, From People's War to People's Rule (1996)
  26. ↑ S. Karnow, Vietnam : a History (1983)
  27. ↑ Smedberg, M (2008), Vietnamkrigen: 1880–1980. Historiska Media, p. 88
  28. ↑ Eckhardt, William, in World Military and Social Expenditures 1987–88 (12th ed., 1987) by Ruth Leger Sivard.
  29. ↑ Dommen, Arthur J. (2001), The Indochinese Experience of the French and the Americans, Indiana University Press, pg. 252.
  30. ↑ Saigon under Bảo Đại's 1945–1954
  31. ↑ Ho Chi Minh PRESIDENT OF NORTH VIETNAM
  32. ↑ Vo Nguyen Giap VIETNAMESE GENERAL
  33. ↑ Gulf of Tonkin Resolution
  34. ↑ s:Page:Pentagon-Papers-Part I.djvu/30
  35. ↑ Fall, Street Without Joy, p. 17.
  36. ↑ Edward Rice-Maximin, Accommodation and Resistance: The French Left, Indochina, and the Cold War, 1944–1954 (Greenwood, 1986).
  37. ↑ Flitton, Dave. Battlefield Vietnam – Dien Bien Phu, the legacy. Public Broadcasting System PBS. ციტირების თარიღი: 29 July 2015.
  38. ↑ Tuchman 1985, p. 235
  39. ↑ Tuchman 1985, p. 237
  40. ↑ Interview with Carleton Swift, 1981. ციტირების თარიღი: October 15, 2016.
  41. ↑ Stuart-Fox, Martin (1997). A History of Laos. Cambridge University Press: Cambridge. 
  42. ↑ Stanley Karnow, Vietnam: A History, (New York: Penguin Books Ltd., 1997), 146
  43. ↑ WGBH Open Vault – Interview with Archimedes L. A. Patti, 1981. ციტირების თარიღი: 2015-08-19.
  44. ↑ ベトナム独立戦争参加日本人の事跡に基づく日越のあり方に関する研究. Tokyo foundation (October 2005). ციტირების თარიღი: 2010-06-10.
  45. ↑ 日越関係発展の方途を探る研究 ヴェトナム独立戦争参加日本人―その実態と日越両国にとっての歴史的意味―. Tokyo foundation (May 2006). ციტირების თარიღი: 2010-06-10.
  46. ↑ Text of Supreme Commander for the Allied Powers General Order no. One, Taiwan Documents Project
  47. ↑ Hugh Dyson Walker (November 2012). East Asia: A New History. AuthorHouse, გვ. 621–. ISBN 978-1-4772-6516-1. 
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ინდოჩინეთის_პირველი_ომი“-დან