ნოროდომ სიანუკი
ნოროდომ სიანუკი (ქმერ. នរោត្តម សីហនុ; დ. 31 ოქტომბერი, 1922 — გ. 15 ოქტომბერი, 2012[1]) — კამბოჯის მეფე 1941–1955 და 1993–2004 წლებში ნოროდომის დინასტიის წარმომადგენელი.
| ნოროდომ სიანუკი | |
.jpg) | |
| კამბოჯის მეფე | |
|---|---|
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 24 სექტემბერი, 1993 – 7 ოქტომბერი, 2004 | |
| წინამორბედი | თანამდებობა დაარსდა |
| მემკვიდრე | ნოროდომ სიამონი |
კამბოჯის სახელმწიფოს მეთაური | |
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 3 აპრილი, 1960 – 18 მარტი, 1970 | |
| წინამორბედი | ნოროდომ სურამარიტი |
| მემკვიდრე | თანამდებობა გაუქმდა |
კამბოჯის მეფე | |
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 24 აპრილი, 1941 – 3 მარტი, 1955 | |
| წინამორბედი | სისოვატ მონივონგი |
| მემკვიდრე | ნოროდომ სურამარიტი |
| დაბადებული | 31 ოქტომბერი, 1922 პნომპენი, კამბოჯა |
| გარდაცვლილი | 15 ოქტომბერი, 2012 (89 წლის) პეკინი, ჩინეთი |
| მამა | ნოროდომ სურამარიტი |
| დედა | სისოვატ კოსამაკი |
| მეუღლე | მამ მანივან პანივონგი, ნოროდომ მონინაეტ სიანუკი |
| შვილები | 14 |
| ხელმოწერა |  |
ბიოგრაფია
რედაქტირებადაიბადა პნომპენში, კამბოჯის მეფის ნოროდომ სურამარიტისა და მისი მეუღლის სისოვატ კოსამაკის ოჯახში. დაწყებითი განათლება პნომპენში, ფრანგულ სკოლაში მიიღო, შემდეგ სწავლა გააგრძელა საიგონის სამხედრო სასწავლებელში. 1941 წელს დედის ხაზით ბაბუის სისოვატ მინივონგის გარდაცვალების შემდეგ ვიშის რეჟიმის მხარდაჭერით ნოროდომ სიანუკი კამბოჯის მეფედ აირჩიეს.
მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ სიანუკი შეუერთდა ინდოჩინეთის ხალხთა ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობას. აქტიურად იღვწოდა მეოთხე რესპუბლიკის პერიოდში ინდოჩინეთის ქვეყნების დამოუკიდებლობისათვის. 1953 წლის მაისში ქვეყანა დატოვა, გადავიდა ტაილანდში და განაცხადა, რომ არ დაბრუნდებოდა ქვეყანაში მანამ, სანამ მისი ქვეყანა დამოუკიდებლობას არ მიაღწევდა. მისი წამოწყებული კამპანია წარმატებით დასრულდა 1953 წლის 9 ნოემბერს საფრანგეთმა აღიარა კამბოჯის დამოუკიდებლობა.
1955 წელს ნოროდომ სიანუკი ტახტიდან გადადგა მამამისის სასარგებლოდ და რამდენიმე თვის შემდეგ მიიღო პრემიერ-მინისტრისა და საგარეო საქმეთა მინისტრის თანამდებობა. 1956 წლიდან კამბოჯის მუდმივი წარმომადგენელია გაეროში. 1960 წელს მამის გარდაცვალების შემდეგ შესთავაზეს მიეღო ტახტი და უფრო ფართო მანდატი, მაგრამ მან უარი განაცხადა და შეიტანა ცვლილებები კონსტიტუციაში, რომლის მიხედვითაც სახელმწიფოს მეთაურს ირჩევდნენ პირდაპირი არჩევნების გზით. შეიცვალა მისი ტიტული და ატრიბუტიკა. 1960 წელს ნოროდომ სიანუკი სახელმწიფოს მეთაურად აირჩიეს. ცივი ომის დროს იცავდა ნეიტრალიტეტს. უარი ტქვა ამერიკულ დახმარებაზე და ამყარებდა ურთიერთობას სსრკ-სთან და ჩინეთთან. 1965 წელს ჩინეთის მხარდაჭერით კამბოჯამ დიპლომატიური ურთიერთობა გაწყვიტა აშშ-სთან. 1970 წლის 18 მარტს აშშ-ის მხარდაჭერით ქვეყანაში განხორციელდა სახელმწიფო გადატრიალება, რომლის შედეგად ნოროდომ სიანუკი დაამხეს და ქვეყანას სათავეში ჩაუდგა ლონ ნოლი.
კამბოჯის სამოქალაქო ომის დასრულებისა და პნომპენში წითელი ქმერების შესვლის შემდეგ ნოროდომ სიანუკს მიეცა ქვეყანაში დაბრუნებისა და ქვეყნის მეთაურის თანამდებობის დაკავების შანსი. მაგრამ ხელისუფლების სათავეში მოექცა წითელი ქმერების ექსტრემისტული ფრთა და ნოროდომ სიანუკმა აღნიშნული შანსი დაკარგა.
1991 წელს ნოროდომ სიანუკმა დაიკავა უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარის თანამდებობა, ხოლო მისი პარტიის განმარჯვების შემდეგ 1993 წელს „ერის ერთიანობის“ საბაბით აღადგინეს მონარქიული მმართველობა. ახალი კონსტიტუციის მიღების შემდეგ ნოროდომ სიანუკი დაუბრუნდა ტახტს. მისი შვილი ნოროდომ რანარიტი დანიშნეს პრემიერ-მინისტრად. ნოროდომ სიანუკი ტახტიდან გადადგა 2004 წელს ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუარესების გამო. სამეფო ტახტზე ავიდა მისი უმცროსი შვილი ნოროდომ სიამონი.
2012 წლიდან სამკურნალოდ იმყოფებოდა პეკინის ჰოსპიტალში. იგი შაქრიანი დიაბეტით, ჰიპერტონიითა და ნაწლავის კიბოთი იყო დაავადებული. გარდაიცვალა 2012 წლის 15 ოქტომბერს.
ლიტერატურა
რედაქტირება- Burchett, William G. (1973). My War with the CIA: Cambodia's fight for survival. United States of America: Penguin Books. ISBN 0-14-021689-8.
- Chandler, David P. (1991). The Tragedy of Cambodian History: Politics, War and Revolutions since 1945. United States of America: Yale University Press. ISBN 0-300-05752-0.
- Chin, Kin Wah (2005). Southeast Asian Affairs 2005. National University of Singapore: Institute of Southeast Asian Studies. ISBN 981-230-306-5.
- Findlay, Trevor (1995). Cambodia – The Legacy and Lessons of UNTAC–SIPRI Research Report No. 9, Stockholm International Peace Research Institute. Solna, Sweden: Oxford University Press. ISBN 0-19-829186-8. ციტირების თარიღი: 22 May 2016.
- Jeldres, Julio A (2003). The Royal House of Cambodia. Phnom Penh Cambodia: Monument Books. OCLC 54003889.
- Jeldres, Julio A (2005). Volume 1–Shadows Over Angkor: Memoirs of His Majesty King Norodom Sihanouk of Cambodia. Phnom Penh Cambodia: Monument Books. ISBN 974-92648-6-X.