ზარა დოლუხანოვა
ზარა ალექსანდრეს ასული დოლუხანოვა (რუს. За́ра Алекса́ндровна Долуха́нова; ზარუჰი მაკარიანი/ქორწინებაში — დოლუხანიანი; დ. 15 მარტი, 1918, მოსკოვი — 4 დეკემბერი, 2007, იქვე) — საბჭოთა, სომეხი და რუსი კამერული მომღერალი (კოლორატურული მეცო-სოპრანო). სსრკ სახალხო არტისტი (1990).[3] ლენინური (1966) და სტალინის მეორე ხარისხის (1951) პრემიის ლაურეატი.
| ზარა დოლუხანოვა | |
|---|---|
| რუს. За́ра Долуха́нова | |
 | |
| ბიოგრაფია | |
| დაბ. თარიღი | 15 მარტი, 1918 |
| დაბ. ადგილი | მოსკოვი (რუსეთი) |
| გარდ. თარიღი | 4 დეკემბერი, 2007 (89 წლის) |
| გარდ. ადგილი | მოსკოვი |
| დასაფლავებულია | Armenian Cemetery |
| ეროვნება | სომხები[1] [2] |
| ჟანრ(ებ)ი | ოპერა |
| საქმიანობა | მომღერალი |
ბიოგრაფია რედაქტირება
ზარა დოლუხანოვა დაიბადა მოსკოვში აგასი და ელენა მაკარიანების ოჯახში.[4]
1933-1938 წლებში სწავლობდა ვიოლინოზე დაკვრას გნესინების სახელობის მესამე საჩვენებელ სახელმწიფო მუსიკალურ ტექნიკუმში (ახლანდელი გნესინების მუსიკალური სასწავლებელი) ვ. ბელიაევა-ტარასევიჩთან. სასწავლებელი არ დაუმთავრებია.
1939 წლიდან იყო სომხეთის ა. სპენდიაროვის სახელობის ოპერისა და ბალეტის თეატრის სოლისტი ერევანში, სადაც მან იმღერა მთავარი პარტიები ყველა სპექტაკლში.
საოპერო სცენის დატოვებდან მალე, მან დაიწყო საკონცერტო მომღერლად გამოსვლა. 1944 წლიდან იყო საკავშირო რადიოსა და ტელევიზიის, ხოლო 1959 წლიდან — მოსკოვის ფილარმონიის სოლისტი.
მან შეასრულა კონკიას პარტია როსინის ამავე სახელწოდების ოპერის პირველ საბჭოთა დადგმაში და როსინის პარტიის ორიგინალური ვერსია მისივე ოპერაში „სევილიელი დალაქი“.[5] მან შეასრულა ქერუბინოს პარტია ( მოცარტის ფიგაროს ქორწინება), ასევე დენიზის (ჟ. ოფენბახის „ქორწილი“), ჯ. როსინის ოპერაში „იტალიელი ალჟირში“ და სხვები. 1969 წელს მან შეასრულა ანჟელიკას პარტია ჯ. პუჩინის „და ანჟელიკას" საკონცერტო წარმოდგენაში.
ასრულებდა ი. ს. ბახის, გ. ფ. ჰენდელის, ჯ. ვერდის, ს. რახმანინოვის, კლოდ დებიუსის, ფ.პულანკის, გ. სვირიდოვის, ს. პროკოფიევის, ფრანც შუბერტის, რობერტ შუმანის, გუსტავ მალერის, დიმიტრი შოსტაკოვიჩის, რ. შჩედრინის, მ. ტარივერდიევის და ბევრი სხვა კომპოზიტორის კომპოზიციებს.
ზარა დოლუხანოვამ გასტროლებზეც ბევრი იმოგზაურა (რუმინეთი, არგენტინა, გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა, იტალია, საფრანგეთი, დიდი ბრიტანეთი, საბერძნეთი, ჩეხოსლოვაკია, უნგრეთი, ამერიკის შეერთებული შტატები, პოლონეთი, იუგოსლავია, იაპონია, ისრაელი, ახალი ზელანდია და ა.შ.). მღეროდა ევროპის, ჩრდილოეთ და სამხრეთ ამერიკის, აზიის, ავსტრალიისა და ახალი ზელანდიის საუკეთესო საკონცერტო დარბაზებში. მსოფლიოს უდიდეს მუსიკალურ ცენტრებში ის რეგულარულად და დიდი წარმატებით ატარებდა კონცერტებს.
1957 წელს დაამთავრა გნესინების სახელობის მუსიკალურ-პედაგოგიური ინსტიტუტი (ახლანდელი გნესინების სახელობის რუსეთის მუსიკალური აკადემია). 1972 წლიდან ასწავლიდა ამავე მუსიკალურ-პედაგოგიურ ინსტიტუტში. (1983 წლიდან — პროფესორი, 1980-1985 წლებში — სოლო სიმღერის განყოფილების გამგე). აქტიურად მონაწილეობდა მუსიკალური კონკურსების ჟიურიში.
1977 წლიდან იყო რუსეთის ფედერაციის თეატრის მუშაკთა კავშირის წევრი.
1990 წლიდან 1995 წლამდე პერიოდში გამოვიდა რვა კომპაქტ-დისკი, რომლებიც ჩაიწერა ფირმებში „მელოდია“, „მონიტორი“, „Austro Mechana“ და „Russian Disc“.
გარდა თავისი საშემსრულებლო საქმიანობისა, ის სერიოზულად იყო გატაცებული ფერწერით.
ზარა დოლუხანოვა გარდაიცვალა 90 წლის ასაკში 2007 წლის 4 დეკემბერს მოსკოვში. დაკრძალულია მოსკოვის სომხურ სასაფლაოზე.
კალინინგრადის საერთაშორისო ვოკალური კონკურსი „ქარვის ბულბული“ 2007 წლიდან ზარა დოლუხანოვას სახელს ატარებს.[6]
ოჯახი რედაქტირება
- პირველი ქმარი — ალექსანდრე პავლეს ძე დოლუხანიანი (1910-1968), სომეხი საბჭოთა კომპოზიტორი, სომხეთის სსრ დამსახურებული არტისტი (1958).
- ვაჟი — მიხეილ დოლუხანოვი.
- მეორე ქმარი — იგორ იადროვი (1927-1998), არქიტექტორი.
- ვაჟი — სერგეი იადროვი.[4]
- შვილიშვილები — ალექსანდრე დოლუხანოვი, იგორ იადროვი.
- ვაჟი — სერგეი იადროვი.[4]
ჯილდოები და აღიარება რედაქტირება
- 1949 — ახალგაზრდობისა და სტუდენტების II მსოფლიო ფესტივალის I პრიზი (ბუდაპეშტი)
- 1951 — სტალინის მეორე ხარისხის პრემია — საკონცერტო და საშემსრულებლო მოღვაწეობისთვის
- 1952 — სომხეთის სსრ დამსახურებული არტისტი
- 1955 — სომხეთის სსრ სახალხო არტისტი
- 1956 — რსფსრ სახალხო არტისტი
- 1956 — მედალი „ყამირი მიწების ათვისებისათვის"
- 1956 — პოლ რობსონმა მომღერალს გადასცა საპატიო სიგელი, რომელიც მას მიანიჭა მსოფლიო მშვიდობის საბჭომ მსოფლიო სამშვიდობო მოძრაობის მეათე წლისთავთან დაკავშირებით „მშვიდობისა და ხალხთა შორის მეგობრობის განმტკიცებაში განსაკუთრებული წვლილისთვის“
- 1961 — ნიშანი „მაღაროელის დიდება“ II ხარისხის
- 1964 — ყაზახეთის სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის დიპლომი
- 1965 — ბელორუსიის სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის დიპლომი
- 1966 — ლენინის პრემია საკონცერტო და საშემსრულებლო საქმიანობისთვის (პროგრამები 1963-1965 წწ.)
- 1970 — მედალი „ღირსეული შრომისთვის. ვლადიმირ ილიას ძე ლენინის დაბადებიდან 100 წლისთავის აღსანიშნავად“
- 1975 — რობერტ შუმანის პრემია (გდრ)
- 1979 — უდმურტიის ასსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის დიპლომი
- 1984 — მედალი „შრომის ვეტერანი“
- 1984 — სომხეთის სსრ უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის დიპლომი
- 1988 — ვოკალური ხელოვნებისა და პედაგოგიური საქმიანობის განვითარების საპატიო სიგელი
- 1990 — სსრკ სახალხო არტისტი
- 1995 — მედალი „1941-1945 წლების დიდ სამამულო ომში გამარჯვების 50 წელი“
- 1997 — მედალი „მოსკოვის 850 წლისთავის სამახსოვროდ"
- 1998 — მოსკოვის მთავრობის საპატიო დიპლომი შემოქმედებითი და პედაგოგიური საქმიანობისთვის
- 1998 — რუსეთის ფედერაციის კულტურის სამინისტროს მემორიალური ნიშანი „ოქროს აპოლონი“ და „მუსიკალური შეთავაზება“
- 1999 — რუსეთის ფედერაციის კულტურის სამინისტროს ღირსების სამკერდე ნიშანი „კულტურაში მიღწევებისთვის“
- 2002 — რუსეთის საშემსრულებლო ხელოვნების ფონდის პრიზი
- 2003 — სამშობლოს წინაშე დამსახურებისთვის IV ხარისხის ორდენი
- 2003 — სტუდენტური ვოკალური კონკურსის „Bella voce“ გამარჯვებულის პროფესიული მომზადების ჯილდო
- 2003 — გამოვიდა ბრძანება (#125) ჩვენი გალაქტიკის ერთ-ერთი ვარსკვლავისთვის სახელი „ზარას“ მინიჭების შესახებ
- 2007 — დიპლომი „ხელოვნებაში გამორჩეული მიღწევებისთვის“
ფილმოგრაფია რედაქტირება
- 1965 — საყვარელი ქალი — მომღერალი
კრიტიკა რედაქტირება
იმ წლებში, როდესაც ზარა დოლუხანოვამ საზოგადოება თავის ხელოვნებას დაუქვემდებარა, არავის მოსვლია აზრად, რომ მომღერალი, რომელმაც საკონცერტო გამოსვლები ამჯობინა საოპერო სცენას, შეზღუდული პასუხისმგებლობის გრძნობის მქონედ ჩაეთვალა თავის შესაძლებლობებზე. ის ფლობდა ორნახევარი ოქტავის დიაპაზონის ხმას, თავს კომფორტულად გრძნობდა როგორც მეცოს რეპერტუარში, ასევე დრამატული სოპრანოს რეპერტუარში და ყოველთვის ინარჩუნებდა სტილს, ნებისმიერი მუსიკის შესრულებისას — ბახიდან ტარივერდიევამდე, მან იცოდა რას აკეთებდა. უარს ამბობდა საოპერო პარტიებზე, რომლებიც მის კოლეგებს ხელოვნების იმპერიულ სტილსა და ცხოვრებას აძლევდნენ. ზარა დოლუხანოვას უმაღლესი სტილი ზეიმობდა საკონცერტო სცენაზე, სადაც დადასტურდა მისი კამერული სიახლოვე თითოეულ ცალკეულ მაყურებელთან.[7]
ლიტერატურა რედაქტირება
- О. Черников. Рояль и голоса великих. Серия: Музыкальная библиотека. Издательство: Феникс, 2011 г. Твердый переплет, 224 стр. ISBN 978-5-222-17864-5
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ სომხური საბჭოთა ენციკლოპედია / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ Ով ով է. հայեր / Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — ტ. 1. — გვ. 353.
- ↑ Указ Президента СССР от 27 декабря 1990 г. № УП-1248 «О присвоении почетного звания „Народный артист СССР“ тов. Долухановой З. А.»
- ↑ 4.0 4.1 Зара Долуханова. ციტირების თარიღი: 2008-06-13
- ↑ Скончалась певица Зара Долуханова დაარქივებული 2008-09-29 საიტზე Wayback Machine. // РИА Новости
- ↑ В Калининграде открывается международный конкурс вокалистов. РИА Новости (2016-03-28). ციტირების თარიღი: 2016-11-09.
- ↑ https://archive.today/20120804075704/http://www.kultura-portal.ru/tree_new/cultpaper/article.jsp?number=477&crubric_id=100455&rubric_id=204&pub_id=459943