იუანის დინასტია

ჩინეთის ისტორია
ძველი
3 მონარქი და 5 იმპერატორი
სიას დინასტია ძვ. წ. 2100–1600
შანის დინასტია ძვ. წ.1600–1046
ჯოუს დინასტია ძვ. წ.1045–256
დასავლეთი ჯოუ
აღმოსავლეთი ჯოუ
გაზაფხულისა და შემოდგომის პერიოდი
მებრძოლი სამთავროების პერიოდი (ცი, ცინი, ჩუ, ვეი, ხანი, ჯაო, იანი, იუე, სუნი, შუ, ბა)
იმპერიები
ცინი ძვ. წ. 221 –206
ხანის დინასტია ძვ. წ. 206 – ახ. წ. 220
დასავლეთის ხანი
სინის დინასტია
აღმოსავლეთის ხანი
სამმეფობა 220–280
ვეი, შუ და უ
ძინის დინასტია 265–420
დასავლეთი ძინი	16 სამეფო 304–439
აღმოსავლეთი ძინი
სამხრეთისა და ჩრდილოეთის დინასტიები 420–589
სუის დინასტია 581–618
ტანის დინასტია 618–907
(მეორე ჯოუ 690–705)
5 მონარქია და 10 სამეფო 907–960	ლიაო 907–1125
სუნის დინასტია 960–1279
ჩრდილოეთი სუნი		დ. სია
სამხრეთი სუნი	ძინი
იუანის დინასტია 1271–1368
მინის დინასტია 1368–1644
ცინის დინასტია 1644–1911
თანამედროვე ერა
ჩინეთის რესპუბლიკა 1912–1949
ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა 1949–დღემდე	ჩინეთის რესპ. (ტაივანი) 1949–დღემდე
იხილეთ აგრეთვე  ჩინეთის ისტორიოგრაფია ჩინეთის ისტორიის ქრონლოგია ჩინეთის დინასტიები ჩინური ენა ჩინური ხელოვნება ეკონომიკური ისტორია

იუანის დინასტია — მონღოლთა დინასტია, რომელიც მართავდა დღევანდელი ჩინეთის ტერიტორიის დიდ ნაწილს.

დინასტიას სათავე დაედო XIII საუკუნეში, ჩინეთის საბოლოო დაპყრობის შემდეგ. მონღოლები ჩინეთს პირველად 1211 წელს დაესხნენ ჩინგიზ-ყაენის (1206-1227 წწ.) მეთაურობით. მათ დაანგრიეს ჩინეთის დიდი კედელი და დაიწყეს ქვეყნის დაპყრობა. მათი მეორე ლაშქრობა 1215 წელს განხორციელდა. ამჯერად მათ აიღეს ქვეყნის დედაქალაქი ხანიბალიქი (პეკინი) და ბოლო მოუღეს ძინის დინასტიას. 1227 წელს მონღოლები მთელს ჩრდილოეთ ჩინეთს განაგებდნენ მაგრამ ქვეყნის სამხრეთი ნაწილი კვლავაც დამოუკიდებელი რჩებოდა. 1260 წელს ჩინგიზი-ყაენის შვილიშვილმა, ყუბილაი-ხანმა ქვეყნის დედაქალაქი ყარაყორუმიდან პეკინში გადაიტანა. მან ქალაქში მონღოლი მმართველები დასვა რათა აბრეშუმის დიდი გზა გაეკონტროლებინათ. 1279 წლისთვის მან დაიპყრო სამხრეთ ჩინეთი და ბოლო მოუღო სუნის დინასტიას. ყუბილაი-ხანი ჩინეთის დიდი ყაენი გახდა და სათავე დაუდო იუანის დინასტიას. 1295 წელს ყუბილაი-ყაენი გარდაიცვალა და მისმა შთამომავლებმა ტახტი 1368 წლამდე შეინარჩუნეს. 1280-1368 წლები, ჩინეთის ისტორიაში, იუანის დინასტიის მმართველობის პერიოდია.

ერთ–ერთი პირველი, რაც გააკეთეს მონღოლებმა, გადახედეს თუ რომელი დინასტიის ქრონიკები უნდა ჩაწერილიყო. ამაზე იქნებოდა დამოკიდებული მათი ლეგიტიმაციის საკითხი. ჩრდილოეთში არსებული ყველა დინასტიის ისტორიის ჩაწერა იყო არის მიზანშეწონილი ამიტომ ამოირჩა ორი: ძინის ისტორიული ქრონიკები, იაოს ისტორიული ქრონიკები და სუნის ისტორიული ქრონიკები. მონღოლებს არ ჰქონდათ არანაირი სურვილი ასიმილირებისა ჩინურ მოსახლეობასთან, მათ უნდოდათ შეენარჩუნებინათ თავიანთი პრივილეგირებული მდგომარეობა ეროვნული განსხვავებულობის, ნიშნის მიხედვით. შესაბამისად მთელი მოსახელობა დაიყო 4 სოციალურ ფენად: მონღოლი არისტოკრატია; სემუ–ჟენ - უცხოელები /ჩამოსულები; ჩრდილოეთ ჩინეთის ჩინელი და მასთან ასიმილირებული მომთაბარე მოსახლეობა; სამხრეთ ჩინეთის მოსახლეობა.

1315 წლიდან ჩინელებს, როგორც ჩრდილოეთიდან, ისე სამხრეთიდან მიეცათ უფლება დაეკავებინათ ნებისმიერი თანამდებობა პროვინციის მმართველის ქვემოთ.

არანორმირებულმა გადასახადებმა, ჩინელების დადაბლებულმა მდგომარეობამ მონღოლების წინაშე გამოიწვია აჯანყებები 30-იან წლებში იწყება ბრძოლა, რომელსაც სათავეში უდგას „თეთრი ლოტუსის საზოგადოება“ ეს არის ერთ–ერთი პირველი ბუდისტური საზოგადოება. ამ „თეთრი ლოტუსის საზოგადოებას“ ჰქონდა მაიტრეიას კულტი (ბუდა მაიტრეია). ეს საზოგადოება იბრძოდა იმ უსამართლო რეჟიმის წინააღმდეგ რომელიც მისი აზრით არსებობდა სახელმწიფოში და მისი მოძღვრება იყო სუნის დინასტიის აღდგენა. მათ შეუერთდათ ასევე ე.წ. „წითელი რაზმები“ და ამ შემთხვევაში წითელი ფერის დატვირთვა ისევ უკავშირდება მაიტერიას, რომელიც მაიტრეიას ფერი იყო. პირველი ყველაზე მასშტაბური აჯანყება მოხდა 1351 წელს. 1355 წელს ამ აჯანყების სათავეში მოექცა ლიდერი–ჭუ იუანჭანი., რომელიც შემდგომში მინის დინასტიის დამაარსებელი ხდება.

რესურსები ინტერნეტში

• Yuan Dynasty Earthen City Wall Park, Beijing დაარქივებული 2013-04-30 საიტზე Wayback Machine.
• "A HISTORY OF CHINA", WOLFRAM EBERHARD (2004). ISO-8859-1