თბილისის ზღვა
„თბილისის ზღვა“, თბილისის წყალსაცავი, სამგორის წყალსაცავი — წყალსაცავი აღმოსავლეთ საქართველოში, ივრის ზეგანზე, ქალაქ თბილისის ჩრდილო-აღმოსავლეთით.
| თბილისის ზღვა | |
|---|---|
 თბილისის ზღვის ფოტო ზემოდან | |
| კოორდინატები: 41°44′58″ ჩ. გ. 44°50′44″ ა. გ. / 41.74944° ჩ. გ. 44.84556° ა. გ. | |
| ქვეყანა |
 საქართველო |
| ტერიტორიული ერთეული | თბილისი |
| ზღვის დონიდან | 630–650 მ |
| სიგრძე | 8,75 კმ |
| სიგანე | 1,85 კმ |
| ფართობი | 11,6 კმ² |
| მოცულობა | 0,308 კმ³ |
| უდიდესი სიღრმე | 45 მ |
| საშუალო სიღრმე | 26,6 მ |
| შევსების წელი | 1953 |
  | |
 | |
სახელწოდება
რედაქტირება„თბილისის ზღვის“ ოფიციალური დასახელებაა თბილისის წყალსაცავი. ზოგჯერ სამგორის წყალსაცავსაც უწოდებენ. დასახელება „თბილისის ზღვა“ 1950-იან წლებშივე გაჩნდა და ფართოდ გავრცელდა.[1] მანამდე „თბილისის ზღვას“ ზოგჯერ ლისის ტბას უწოდებდნენ, რადგან ის თბილისის მიდამოებში მდებარე ყველაზე დიდი წყალსატევი იყო.[2]
გეოგრაფია და კლიმატი
რედაქტირებაშეიქმნა მლაშე ტბების — ავლაბრის, ილგუნიანისა და კუკიის (ზემო ტბის) ადგილას. ექსპლუატაციაშია 1953 წლიდან. ვრცელდება ჩრდილო-დასავლეთიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთისაკენ. ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში განიერია, სამხრეთ-აღმოსავლეთისკენ — ვიწრო. სიგრძე — 9 კმ, უდიდესი სიგანე — 2 კმ, ზედაპირის ფართობი — 11,8 კმ², წყალშემკრები აუზის ფართობი — 38კმ². წყლის მოცულობა 308 მლნ. მ³. უდიდესი სიღრმე 45 მ. საშუალო სიღრმე 26,6 მ. წყალსაცავის დონე გაზაფხულზე მატულობს, ზაფხულსა და შემოდგომაზე, სარწყავად წყლის ინტენსიური გამოყენების გამო, კლებულობს 7-10 მ-ით.[3]
წყლის ზედაპირული ფენის საშუალო ტემპერატურა ნაპირთან მერყეობს 3,7 °C-იდან (იანვარი-თებერვალი) 21,6 °C-მდე (აგვისტო), მაქსიმალური ტემპერატურა 26,2 °C. წყალსაცავზე უმეტეს შემთხვევაში ჰომოთერმიაა დამყარებული. ზოგჯერ ზამთრობით, წყნარ ამინდში სუსტად გამოსახული შებრუნებული ტემპერატურული სტრაფიკაცია, ხოლო ზაფხულობით — კარგად გამოსახული პირდაპირი სტრატიფიკაცია.[3] წლის სხვადასხვა დროს თბილისის წყალსაცავში წყლის ტემპერატურა საკმაოდ დიდი რყევით ხასიათდება. მართალია, ზამთარში წყალსაცავზე ყინულსაფარი არ ჩნდება, მაგრამ სანაპირო ანუ თავთხელი ზოლი მაინც იყინება.[4]
დამახასიათებელია გორაკ-ბორცვიანი რელიეფი. ყინულსაფარი წყალსაცავზე არ ჩნდება, ცივ ზამთარში წარმოიქმნება ყინულნაპირისი და თოში. ხშირი ქარის გამო იცის ღელვა. წყლის მინერალიზაცია 300-500 მგ/ლ შეადგენს. თბილისის ზღვა ოლიგოტროფული წყალსატევია. საზრდოობს მდინარე ივრის წყლით, რომელიც მასში სამგორის სარწყავი სისტემის ზემო მაგისტრალური არხით ჩადის. თბილისის ზღვის წყალს იყენებენ სარწყავად, თბილისის წყალმომარაგებისათვის, თევზის სარეწად, წყლის სპორტისათვის. წყალსაცავიდან წყალი გადის სამგორის სარწყავი სისტემის ქვემო მაგისტრალური არხითა და ღრმაღელის მაგისტრალური არხით.[4]
ეკოსისტემა
რედაქტირება2007 წელს თიანეთის, მცხეთისა და საგარეჯოს სატყეო მეურნეობების, დიდგორის საცდელ-საჩვენებელი სატყეო მეურნეობის ტყის ფონდის მიწების ნაწილისა და საგურამოს სახელმწიფო ნაკრძალის ხარჯზე აღდგა და გაფართოვდა ჯერ კიდევ 1975 წელს დაარსებული თბილისის ეროვნული პარკი, რომელსაც „დედაქალაქის ფილტვებს“ უწოდებენ. პარკის შექმნის მიზანი იყო აღმოსავლეთ საქართველოს ცენტრალურ ნაწილში იშვიათი სახეობის მცენარეებისა და ამ ტერიტორიისათვის დამახასიათებელი ტყის ეკოსისტემების დაცვა, ბიოლოგიური და ლანდშაფტური მრავალფეროვნების შენარჩუნება, ასევე ეკოლოგიური უსაფრთხოებისა და ბუნებრივ გარემოში რეკრეაციული, ეკოტურისტული და საგანმანათლებლო საქმიანობის განვითარების უზრუნველყოფა. თბილისის დაცული ტერიტორიების სიაში შედიოდა 1956 წელს თბილისის ზღვის მიმდებარე ტერიტორიაზე გაშენებული დენდროლოგიური პარკიც, რომელიც 300 ჰექტარს მოიცავს. პარკი მდიდარია სამკურნალო მცენარეებით, აქვს სანერგე და სასათბურე მეურნეობა. 2006 წლიდან თბილისის ზღვის სატყეოს კვარტლები და დენდროლოგიური პარკის ტერიტორია ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს განკარგვაში გადავიდა.[4]
რეკრეაციული ზონა
რედაქტირებათბილისის ზღვა საქართველოს დედაქალაქის მნიშვნელოვანი რეკრეაციული ობიექტია. წყალსაცავის ჩრდილოეთი და სამხრეთ-დასავლეთი სანაპიროები კეთილმოწყობილია. აშენდა იახტკლუბი, მოქმედებს აკვაპარკი ჯინო პერედაისი, ღია და დახურული აუზებით, ატრაქციონებითა და ველნეს ცენტრით. თბილისის ზღვის ვარკეთილის მხარეს დგას 50-იან წლებში აღმართული ორი ობელისკი, რომელიც წყალსაცავის გახსნას უკავშირდება.[4]
არქეოლოგია
რედაქტირებათბილისის ზღვის ჩრდილო-აღმოსავლეთ სანაპიროზე მიკვლეულია გვიანდელი ბრინჯაო – ადრინდელი რკინის ხანის (ძვ. წ. II ათასწლ. II ნახ. – ძვ. წ. I ათასწლ. I ნახ.) ნასახლარი და მისი თანადროული სამაროვანი, სამხრეთ-დასავლეთ სანაპიროზე და ლოტკინის გორაზე — ყორღანთა ჯგუფები.[3]
გალერეა
რედაქტირება
იხილეთ აგრეთვე
რედაქტირებასქოლიო
რედაქტირება- ↑ რეხვიაშვილი, ჯ., სტალინის კვალი თბილისის ზღვის ფსკერზე, „რადიო თავისუფლება“, ნოემბერი 30, 2020.
- ↑ ს. გ-ლი, ლისის ტბა, გაზ. „კომუნისტი“, № 126, 4 ივნისი, 1937.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 აფხაზავა ი., სულთანიშვილი ი., ენციკლოპედია „საქართველო“, ტ. 3, თბ., 2014. — გვ. ?.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 თბილისის ზღვა // თბილისის ზღვის დახასიათება. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-11-28. ციტირების თარიღი: 2017-06-21.