ძია ვანია

ძია ვანია (რუს. Дя́дя Ва́ня) — ანტონ ჩეხოვის პიესა, რომელიც 1896 წელს დაიწერა. პირველად 1897 წელს გამოქვეყნდა.

ძია ვანია
ჟანრი	პიესა
ავტორი	ანტონ ჩეხოვი
მშობლიური ენა	რუსული
დაწერილია	1896
გამოცემულია	1897

შექმნის ისტორია

1889 წელს ჩეხოვმა დაასრულა პიესა „ოჩოპინტრე“ (4-მოქმედებიანი კომედია), რომელიც 1890 წელს გამოქვეყნდა. ავტორმა პიესა თოლიის დაწერის შემდეგ, „ოჩოპინტრე“ „ძია ვანიად“ გადააკეთა.

თავდაპირველ ვარიანტში („ოჩოპინტრე“) 1889 წლის 27 დეკემბერს დაიდგა თეატრში მარია აბრამოვას მიერ, მოსკოვი.

პერსონაჟები

• ალექსანდრ ვლადიმეროვიჩ სერებრიაკოვი — გადამდგარი პროფესორი
• სოფია ალექსანდროვნა (სონია) — მისი ქალიშვილი პირველი ქორწინებიდან, ძია ვანიას დისშვილი
• ელენა ანდრეევნა — მისი ცოლი, 27 წლის
• მარია ვასილევნა ვოინიცკაია — საიდუმლო მრჩევლის ქვრივი, ძია ვანიასა და პროფესორის პირველი ცოლის დედა
• ივან პეტროვიჩ ვოინიცკი — ძია ვანია, მისი შვილი, პროფესორის ცოლისძმა
• მიხეილ ლვოვიჩ ასტროვი — ექიმი
• ილია ილიჩ ტელეგინი — გაღარიბებული მემამულე
• მარინა — მოხუცი ძიძა
• მუშაკი

დადგმები რუსეთში

• 1897 — პიესის პრემიერა დონის როსტოვში შედგა; დადგმა ნიკოლოზ სინელნიკოვის ამხანაგობის დასმა განახორციელა; როლებს ასრულებდნენ: ვოინიცკი — ივან შუვალოვი, ასტროვი — პ. სამოილოვი, სერებრიაკოვი — დ. გლიუსკე-დობროვოლსკი, ელენა ანდრეევნა — იურიევა, სონია — მარია სინელნიკოვა, ტელეგინი — ანდრეი პეტროვსკი, მარინა — მარია ბლიუმენტალ-ტამარინა.
• 1897 — გორთეატრი, სარატოვი
• 1898 — თეატრი „სოლოვცოვი“, კიევი
• 1899 — მოსკოვის სამხატვრო თეატრი. დამდგმელი ვლადიმერ ნემიროვიჩ-დანჩენკო და კონსტანტინე სტანისლავსკი, მხატვარი ვიქტორ სიმოვი. როლებში: ასტროვი — სტანისლავსკი, ვოინიცკი — ალექსანდრე ვიშნევსკი, სერებრიაკოვი — ვასილი ლუჟსკი, ელენა ანდრეევნა — ოლგა კნიპერ-ჩეხოვა, სონია — მარია ლილინა, ვოინიცკაია — ევგენია რაევსკაია, ტელეგინი — ალექსანდრე არტიომი, მარინა — მარია სამაროვა. პრემიერა 1899 წლის 26 ოქტომბერს. სპექტაკლი განახლდა 1911, 1918, 1926 წლებში.
• 1904 — კომისარჟევსკაიას დრამატული თეატრი,
• 1909 — ალექსანდრინსკის თეატრი.

პროვინციულ სცენებზე რევოლუციამდელ შემსრულებლებს შორის იყვნენ: ვოინიცკი — კაშირინი, ნიკოლაი როშჩინ-ინსაროვი, ისააკ დუვან-ტორჩოვი, კაზიმირ ბრავიჩი, პაველ გაიდებუროვი; ასტროვი — ევგენი ნედელინი, სამოილოვი, ალექსანდრე ტაიროვი, ნიკოლაი რადინი, ნიკოლაი ხოდოტოვი; სონია — ვერა კომისარჟევსკაია, სერებრიაკოვი — იური ალექსეევ-მესხიევი.

საბჭოთა სცენაზე „ძია ვანია“ 1919 წლიდან იდგმებოდა. დადგმებს შორის იყო:

• 1941 — ბაუმანის სახელობის თეატრი, მოსკოვი; რეჟისორი კრასნიანსკი, მხატვარი მიხეილ ვარპეხი;
• 1943 — სვერდლოვსკის თეატრი; რეჟისორი ბრილი, მხატვარი კუზმინი; როლებს ასრულებდნენ: ვოინიცკი — ბ. ილინი, ელენა ანდრეევნა — ელიზავეტა ამან-დალსკაია);
• 1946 — ალექსანდრე პუშკინის ლენინგრადის თეატრი. რეჟისორები ლეონიდ ვივიენი, ნ. პეტროვი; მხატვარი დ. პოპოვი. როლებში: ვოინიცკი — იური ტოლუბეევი, ასტროვი — ნიკოლაი სიმონოვი
• 1947 — გორკის სახელობის სსრკ-ის მოსკოვის სამხატვრო თეატრი. დამდგმელი მიხეილ კედროვი, ნინა ლიტოვცევა, ილია სუდაკოვი; მხატვარი დიმიტრიევი. როლებს ასრულებდნენ: ვოინიცკი — ბორის დობრონრავოვი, ვასილი ორლოვი, ასტროვი — ვასილი კაჩალოვი, ბორის ლივანოვი, ელენა ანდრეევნა — ალა ტარასოვა, სონია — ელენა ხრომოვა, სერებრიაკოვი — ნიკოლაი პოდგორნი, ვსევოლდ ვერბიცკი, ანატოლი კტოროვი; ტელეგინი — ვლადიმერ გრიბუნინი, მიხეილ იანშინი.
• 1960 — ლესია უკრაინკას სახელობის თეატრი, კიევი. ვოინიცკის როლში — რომანოვი.
• 1982 — მ. გორკის სახელობის ლენინგრადის დიდი დრამატული თეატრი. დამდგმელი გიორგი ტოვსტონოგოვი, მხატვარი ედუარდ კოჩერგინი. როლებს ასრულებდნენ: სერებრიაკოვი — ევგენი ლებედევი, ელენა ანდრეევნა — ნატალია დანილოვა, სონია — ტატიანა ბედოვა, ვოინიცკაია — მარია პრიზვან-სოკოლოვა, ვოინიცკი — ოლეგ ბასილაშვილი, ასტროვი — კირილ ლავროვი, ტელეგინი — ნიკოლაი ტროფიმოვი, მარინა — ზინაიდა შარკო
• 1985 — მ. გორკის სახელობის მოსკოვის სამხატვრო თეატრი. დამდგმელი ოლეგ ეფრემოვი.

პოსტსაბჭოთა პერიოდი:

• 1993 — მცირე თეატრი. დამდგმელი სერგეი სოლოვიოვი, მხატვარი ვ. ლევენტალი, კომპოზიტორი ი. შვარცი.
• 1993 — თეატრი „ნიკიტინსკის კარიბჭესთან“. დამდგმელი მარკ როზოვსკი, მხატვარი ტატიანა შვეცი.
• 1996 — ნოვისიბირსკის საქალაქო დრამატული თეატრი. რეჟისორი სერგეი აფანასიევი, მხატვარი ვლადიმერ ფატეევი, ვოინიცკი — სერგეი ნოვიკოვი, ასტროვი — ვლადიმერ ლემეშონოკი.
• 2003 — მცირე დრამატული თეატრი — ევროპის თეატრი. დამდგმელი ლევ დოდინი, მხატვარი დავიდ ბოროვსკი.
• 2004 — „ტაბაკერკა“, ანტონ ჩეხოვის სახელობის მოსკოვის სამხატვრო თეატრის მთავარ სცენაზე. დამდგმელი მინდაუგას კარბაუსკისი. პრემიერა — 18 მაისი [1] დაარქივებული 2017-06-06 საიტზე Wayback Machine.
• 2005 — თეატრი „სტანისლავსკის სახლთან“. დამდგმელი ი. პოგრებნიჩენკო, მხატვარი ნადეჟდა ბახვალოვა.
• 2006 — ი. სლონოვის სახელობის სარატოვის დრამის თეატრი. დამდგმელი ელენა ჩორნაია. პრემიერა — 4 მარტი
• 2008 — მ. გორკის სახელობის ნიჟეგოროდსკის სახელმწიფო დრამის აკადემიური თეატრი. დამდგმელი ვალერია სარქისოვა.
• 2009 — ე. ვახტანგოვის სახელობის თეატრი. დამდგმელი რიმას ტუმინასი; მხატვარი ადომას იაცოვსკისი, კომპოზიტორი ფაუსტას ლატენასი. პრემიერა — 2 სექტემბერი
• 2009 — ალექსანდრინსკის თეატრი. დამდგმელი ანდრეა შჩერბანა, მხატვარი კარმენჩიტა ბროჟბოუ.
• 2009 — მოსსოვეტის სახელობის თეატრი. დამდგმელი და სცენოგრაფია ანდრეი კონჩალოვსკი
• 2011 — ახალგაზრდული თეატრი, ჩერნიგოვი
• 2012 — წვიმების თეატრი. დამდგმელი ნატალია ნიკიტინა. პრემიერა — 27 იანვარი
• 2012 — თეატრი ვასილიევსკზე. დამდგმელი ვლადიმერ ტუმანოვი, დამდგმელი მხატვარი ელენა დიმიტრაკოვა, კოსტიუმების მხატვარი სტეფანია გრაუროგკაიტე. პრემიერა — 26 ოქტომბერი
• 2014 — მოსკოვის კულტურის სახელმწიფო ინსტიტუტის სასწავლო თეატრი. დამდგმელი ვლადიმერ კრასოვსკი (ვოინიცკი — ვალერი ბოგატირევი, სონია — ევდოკია სლავინა, ასტროვი — ნიკოლაი სამსონოვი, ელენა ანდრეევნა — ეკატერინა ბოგომოლოვა, ტელეგინი — ოლეგ დონსკოი, სერებრიაკოვი — ალექსანდრ იუნკეროვი, მარინა — ტატიანა მედვედენკო, მარია ვასილევნა — პელაგეა რასტოფჩინა, მუშაკი — მიკან ჯუმაბაევი)
• 2016 — ვორონეჟის კამერული თეატრი. დამდგმელი მიხეილ ბიჩკოვი, დამდგმელი მხატვარი ნიკოლაი სიმონოვი (ვოინიცკი — კამილ ტუკაევი, სონია — ტატიანა ბაბენკოვა, ასტროვი — ანდრეი ნოვიკოვი, ელენა ანდრეევნა — ლიუდმილა გუსკოვა, ტელეგინი — ანდრეი მიროშნიკოვი, სერებრიაკოვი — იური ოვჩინიკოვი, მარინა — ტატიანა ჩერნიავსკაია, მარია ვასილევნა — ტატიანა სეზონენკო, მუშაკი — ალექსანდრე გაბურა).

საზღვარგარეთული დადგმები:

• ჩეხეთის ეროვნული თეატრი —1901, 1907, რეჟისორი კვაპილი;
• სოფიის სახალხო თეატრი — 1904—1906;
• ვარნის თავისუფალი თეატრი;
• მიუნხენის სამეფო თეატრი —1903, 1913;
• ბერლინის თეატრი — 1904;
• „ელისეს მინდვრების თეატრი“, პარიზი — 1922, რეჟისორი ჟორჟ პიტოევი; „კომედი ფრანსეზი“, 1961;
• „ოლდ ვიკი“, ლონდონი — 1944 (ასტროვი — ლოურენს ოლივიე, ვოინიცკი — რიჩარდსი);
• „პოლონური თეატრი“, ვარშავა — 1953 (სპექტაკლი ნაჩვენები იყო მოსკოვში 1954 წელს);
• „ფორტი-სტრიტის თეატრი“, ნიუ-იორკი — 1956 (სატელევიზიო სპექტაკლი);
• მორელი-სტოპას დასი, რომი — 1956, რეჟისორი ლუკინო ვისკონტი; (ვოინიცკი — სტოპა);
• გერმანული თეატრი, ციურიხი, 1940,
• თეატრი „დე პოში“, ჟენევა, 1956 და მრავალი სხვ.
• „გუდმენის თეატრი“, აშშ, ჩიკაგო, 2017

ეკრანიზაცია

• 1957 — ძია ვანია / Uncle Vanya (აშშ) — რეჟისორი ფრანშო ტოუნი.
• 1962 — ძია ვანია / Oncle Vania (საფრანგეთი) — რეჟისორი სტელიო ლორენცი
• 1963 — ძია ვანია / Uncle Vanya (გაერთიანებული სამეფო) — რეჟისორი სტიუარტ ბარჯი
• 1967 — ძია ვანია / Onkel Vanja (შვედეთი) — რეჟისორი იოჰან ბერგენსტრელი
• 1970 — ძია ვანია / Ujka Vanja (იუგოსლავია) — რეჟისორი ეჟი ანტჩაკი
• 1970 — ძია ვანია / (სსრკ) — რეჟისორი ანდრეი მიხალკოვ-კონჩალოვსკი
• 1986 — ძია ვანია, ლენტელეფილმი, დამდგმელი გიორგი ტოვსტონოგოვი
• 1994 — სოფლის ცხოვრება / Country Life (ავსტრალია) — რეჟისორი მაიკლ ბლეიკმორი.
• 1994 — ვანია 42-ე ქუჩაზე / Vanya on 42nd Street (აშშ) — რეჟისორი ლუი მალი.
• 1994 — ძია ვანია / Onkel Vanja (შვედეთი) — რეჟისორი ბერნ მელანდერი.
• 1996 — აგვისტო / August (გაერთიანებული სამეფო) — რეჟისორი ენტონი ჰოპკინზი.
• 2004 — ძია ვანია / Onkel Wanja (გერმანია) — რეჟისორი ბარბარა ფრაი.

რესურსები ინტერნეტში

• ძია ვანია
• პიესის მოკლე აღწერა
• ანტონ ჩეხოვის ნაწარმოებების ეკრანიზაცია კინოფილმების ინტერნეტ-მონაცემთა ბაზაში
• ძია ვანია Internet Broadway Database-ში
• ძია ვანია დაარქივებული 2014-08-12 საიტზე Wayback Machine. Lortel Archives-ში
• ტექსტი აკადემიური გამოცემაში
• თეატრალური ენციკლოპედია
• დადგმა სერპუხოვში. 2009 წ. დაარქივებული 2009-09-29 საიტზე Wayback Machine.