ვიკიპედია

შეკავების პოლიტიკა

ამ გვერდს არა აქვს შემოწმებული ვერსია, სავარაუდოდ მისი ხარისხი არ შეესაბამებოდა პროექტის სტანდარტებს.

შეკავება — გეოპოლიტიკური, სტრატეგიული, საგარეო საქმეტა პოლიტიკა რომელიც ადაპტირებული იქნა იქნა აშშ-ის მიერ ცივი ომის მიმდინარეობისას. ტერმინი დაკავშირებულია „სანიტარულ კორდონთან“ რომელიც შემდგონში ეწოდა სსრკ-ის გეოპოლიტიკურ შეკავებას 1940-იან წლებში. „შეკავების“ სტრატეგია ყველაზე კარგად ცნობილია როგორც, აშშ-ის და მისი მოკავშირეების საგარეო საქმეთა პოლიტიკა რომელიც მიმართული იყო კომუნიზმის გავრცელების შეჩერებისაკენ მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ.

აშშ-ის ინფორმაციული სააგენტოს პოსტერი, რომელიც დარიგებული იყო აზიაში და გამოხახავდა ჟუან დელა კრუზის (ფლიპინელი ხალხის პერსონიიკაცია) მზადყოფნას კომუნიზმთან ბრძოლაში, 1951 წელი

როგორც ცივი ომის ნაწილი, „შეკავება“ იყო პასუხი სსრკ-ის მიერ კომუნისტური გავლენის სფეროების გაფართოებისათვის აღმოსავლეთ ევროპაში, აზიაში, აფრიკაში და ლათინურ ამერიკაში. „შეკავება“ წარმოადგენდა შუა დონეს საერთაშორისო დაძაბულობების განტვირთვისა და უკუგდების დოქტრინას შორის. შეკავების პოლიტიკას საფუძველი აშშ-ის დიპლომატი ჯორჯ კენანის მიერ 1946 წელს გაგვაზნილ გრძელ ტელეგრამაში ჩაეყარა.

ტერმინის ადრეული გამოყენება

რედაქტირება

1850-იან წლებში, ანტი-მონობის ძალებმა აშშ-ში ჩამოაყალიბეს თავისუფალი მიწის სტრატეგია, რათა შეეკავებინა მონობის გავრცელება მის განადგურებამდე. ისტორიკოსმა ჯეიმზ ოუკსმა სტრატეგია ახსნა:

ფედერალური მთავრობა სამხრეთის შტატებს გარს მოახვევდა თავისუფალ შტატებს, თავისუფალ ტერიტორიებს, თავისუფალ წყლებს, აშენებდნენ „თავისფულების კორდონს“ მონური შტატების ირგვლივ, ამ სისტემებით იქნებოდნენ გარშემოხვეული მანამ სანამ მათი შინაგანი სიტემა არ დასუსტდებოდა და ყოველი მათგანი მონობას სათითაოდ არ მიატოვებდა“ [1]

1873 და 1877 წლებს შორის, გერმანია ერეოდა საფრანგეთის მეზობელი სახელმწიდოების საშიანაო საქმეებში. ბელგიაში, ესპანეთსა და იტალიაში ბისმარკი აგრძელებდა და ინარჩუნებდა პოლიტიკურ ზეწოლას, ლიბერალების მხარდასაჭერად. ეს იყო საფრანგეთში რესპუბლიკანიზმის გავრცელების კიდევ გეგმის ნაწილი, რათა საფთანგეთში მომხდარიყო კლერკისტ-მონარქისტი პრეზიდენტი პატრის დე მაკმეჰონის პოლიტიკური იზოლაცია. ბისმარკი იმედოვნებდა რომ საფრანგეთის ლიბერალური სახელმწიფოებით გარშემორტყმა, გამოიწვევდა მაკმეჰონის და მისი რეაქციონისტი მხარდაჭერების პოლიტიკურ დამარცხებას და საფრანგეთის დასუსტებას.[2]

1917 წლის ბოლშევიკური რევოლუციის შემდეგ რუსეთში, დასავლელი ლიდერები განიხილავდნენ რუსეთის ბოლშევიკური რეჟიმის იზოლაციას, რათა შეეჩერებინათ მსოფლიო მაშტაბის რევოლუცია. 1919 წლის მარტში, საფრანგეთის პრემიერმა ჟორჟ კლემანსომ გაახმაურა სანიტარული კორდონის იდეა, არაკომუნისტური სახელმწიფოების წრე რათა მოეხდინათ საბჭოთა რუსეთის იზოლაცია. აშშ-ის პრეზიდენტმა ვუდრო უილსონმა კი „კარანტინის“ იდეა, რომელიც მსგავსი იყო „სანიტარული კორდონის“ და ორივე მათგანი კომუნიზმს მოხსენიებდა როგორც გადამდებ დაავადებას.

პირველი მსოფლიო ომის ანტანტის ძალები რუსეთში შეიჭრნენ, გერმანიის წინააღმდეგ აღმოსავლეთ ფრონტის გასახსნელად. მაგრამ რეალობაში ეს იყო ანტიბოლშევიკური, ანტიკომუნისტური პოლიტიკის ნაწილი და შეჭრის შემდეგ დიდი ეკონომიკური ზარალი მიიღო სრულიად რუსეთის ეკონომიკამ. 1919 წლისათვის ჩარევა სრულიად ანტიკომუნისტური, თუმცა საზოგადეობის აზრისა და პროტესტის მიზეზით ანტანტამ დატოვა რუსეთი. მიუხედავად იმისა რომ ანტანტის კამპანია პროდემოკრატიული იყო, ისინი ხშირად ეხმარებოდნენ ცარისტ გენერლებს გრეგორი ნიხაელოვაჩ სემიონოვის და ალექსანდრე კოლჩაკის მსგავსად.[3][4]

თავდაპირველად აშშ-მ უარი განაცხადა სსრკ-ის აღიარებაზე, თუმცა პრეზიდენტმა ფრანკლინ რუზველტმა შეაჩერა ეს პოლიტიკა 1933 წელს, ამერიკული ექსპორტების გაზრდის მიზნით.

1938 წლის მიუნხენის შეთანხმება იყო ნაცისტური ექსპანსიონიზმის შეკავების მცდელობა ევროპაში, აშშ ასევე ცდილობდა იაპონიის შეკავებას 1937-1941 წლებში, რასაც იაპონიამ პერლ-ჰარბორზე თავდასხმით უპასუხა.[5]

ოპერაცია ბარბაროსას შემდეგ, 1941 წელს აშშ და სსრკ მეორე მსოფლიო ომში მოკავშირეები გახდნენ და უკუგდების დოქტრინის გამოყენებით დაამარცხეს ღერძის ძალები.

წარმოშობა (1944–1947 წლები)

რედაქტირება

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის მნიშვნელოვანი წევრები მეორე მსოფლიო ომის დასრულებისა უფრო და უფრო იმდგაცრუებულნი და ეჭვიანები ხდებოდნენ სსრკ-ის მიმართ. აველ ჰარიმენი, აშშ-ის ელჩი მოსკოვში, რომელიც „დამტკიცებული ოპტიმისტი“ იყო აშშ-სსრკ-ის ურთიერთობების შესახებ,[6] გაოგნებული და იმეგაცრუებული იყო სსრკ-ის ვარშავის აჯანყების ყალატითა და იალტის შეთანხმების დარღვევის გამო.[7] Harriman would later have a significant influence in forming Truman's views on the Soviet Union.[8]

1946 წლის თებერვალში, აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტმა ჯორჯ კენანს, რომელიც მოსკოვში იმყოფებოდა, სთხოვა გაერკვია თუ რატომ ეწინააღმდეგებოდა სსრკ მსოფლიო ბანკის შემქნას და საერთაშორისო სავალუტო ფონდის შექმნას. კენანმა პასუხად გამოაგზავნა საბჭოთა პოლიტიკის დიდი ანალიზით, გრძელი ტელეგრამ: [9]

საბჭოთა ძალა, ჰიტლერის გერმანიისაგან განსხვავებით, არც სქემატური და არც თავდაგასავლურია. ის არ მუშაობდა უცვლელი გეგმებით. ის არ იღებდა რისკებს. გაუგებარი დასაბუტებული ლოგიკისთვის და ძალზედ მგრძმობიარე ძალის ლოგიკისთვის. მას ადვილად შეუძლია უკან დახევა-და როგორც წესი უკან იხევს ძლიერ წინააღმდეგობასთან შეხვედრი შემთხევაში.[10]

კენანზე დაყრდნობით:

  • სსრკ თვიდა რომ კაპიტალიზმთთან მარადიულ ომში იყვნენ;
  • სრკ გამოიყენებდა კონტროლირებად მარქსისტებს, როგორც მოკავშირეებს;
  • საბჭოთა აგრესია არ იყო შესაბამისობაში არც ხალხის ხედვებდთან და არც ეკონომიკურ რეალობასთან, არამედ ისტორიულ რუსულ ქსენოფობიასა და პარანოიაზე;
  • საბჭოთა მთავრობა ხელს უშლიდა მთავრობის სტრუქტური ობიექტური ან ზუსტი საგარეო და საშინაო საქმეების რეალობის წარმოდგენას.

კენანის ტელეგრამა მიღებული იქნა სახელმწიფო დეპარტამენტის მიერ როგორც „იმ სიტუაციის აღიარება, რომელიც დიდი ხნის წინ უნდა მომხდარიყო.“[11] თავად კენნმა დიდი ენთუსიაზმი მიუძღვნა ტელეგრამის მიღების დროს:„ექვსი თვის წინ ამ წერილს სახელმწიფო დეპარტამენტში აწეული წარბებით და უკმაყოფილო ტუჩებით დახვდებოდნენ. ექვსი თვის შემდეგ კი ზედმეტი იქნებოდა.“[11] კლარკ ცლიფორდი და ჯორჯ ელსი მუშაობდნენ გრძელი ტელეგრამის მიხედვით შემუშავებულ ანგარიშზე ანგარიშზე რომელსაც უნდა შეექმან მყარი რეკომენდაციები ანალისტიკურ ბაზაზე დაყრდნობით. ეს ანგარიში, რომელმაც გასცა საბჭოთა გავლენის „შეკავების და შეზღუდვის“ რეკომენდაცია გასცა, აშშ-ის პრეზიდენტ ჰარი ტრუმენს 1946 წლის 24 სექტემბერს წარუდგინეს.[12]

1947 იანვარში, კენანმა წარადგინა ანგარიში ესეს სახით, რომელსაც „X სტატია“ ეწოდა."[9] საზღვაო ძალების მდივანმა ჯაეიმზ ფორესტალმა გასცა ანგარიშის გამოცემის ნებართვა საგერო საქმეთა ჟურნალში, ფსევდონიმი „X“-ის ქვეშ.[13] ბიგრაფმა დუგლას ბრიმკლიმ ფორესტალი „შეაკვების ნათლიად“ შერაცხა.[14] ტერმინი „შეკავების“ გამოყენება სწორედაც რომ „X სტატიიდან“ იწყება: „ამ სიტუაციაში აშკარაა აშშ-ის პოლტიკის ნებისმიერ მთავარი ელემენტი სსრკ-ისთან მიმართებით გრძელვადიანი უნდა იყოს, მომთმენი მაგრამ მყარი და ფხიზელი რუსეთის ექსპანსიონისტური ტენდენციების შესაჩერებლად.“[15]

კენანი შედეგ შეეწინააღმდეგა შეკავების პოლიტიკას და აღნიშნა რამდენიმე ნაკლოვანებები მის „X სტატიაში“. კენანმა თქვა რომ მან არ იგულისხმა „საბჭოთა ძალის სამხედრო შეკავება, არამედ პოლიტიკური ძალის პოლიტიკური შეკავება.“ [16][17]

ჰარი ტრუმენი (1884–1972 წლები)

რედაქტირება
  მთავარი სტატია: ტრუმენის დოქტრინა.

მას შემდეგ რაც, რესპუბლიკელებმა 1946 წლის არჩევნების შემდეგ კონგრესის კონტროლი დაამყარეს, ჰარი ტრუმენმა, დემოკრატმა, გააკეთა დრამატული სიტყვით გამოსვლა, რომელიც ცივი ომის დასაწყისად ითვლება. 1947 წლის მარტში მან კონგრესს 400 მილიონი აშშ დოლარი მოთხოვა, თურქეთისა და საბერძნეთის დასახმარებლად, რომელებიც კომუნისტურ გავლენას ებრძოდნენ.[18] ტრუმენმა დადო პირობა: „მხარს დავუჭერ თავისუფალ ხალხის რომლებიც ეწინააღმდეგებიან შეარაღებული უმცირესობის ან გარე ძალის მიერ შევიწროებბის მცდელობას“ [18] ეს დაპირება გახდა ცნობლი როგორც ტრუმენის დოქტრინა. პრობლემის როგორც „ტოტალიტარულ რეჟიმისა“ და „თავისუფალი ხალხების“ ბრძლის წარმოდგენით, სიტყვით გამოსვლამ განაპირობა შეკავების აშშ-ის ოფიციალურ პოლიტიკად მიღება.

ტრუმენის თავდაპირველი მოტივები იყო დიდი სტიპენდიები და რამდენიმე სკოლის ინტეპრეტაცია. ჰერბერტ ფეის ტრადციულ ახსნაში, საბჭთა აგრესიების სერიამ პოლონეთში, ირანში, თურქეთში და სხვაგან, თვალი აუხილა ამერიკულლ პუბლიკას ახალი საფრთხის წინაშე, რომელსაც ტრუმენმა უპასუხა.[19] რევიციონისტი უიულიან აპელმან უილიამის ხედვაში, ტრუმენის სიტყვით გამოსვლა იყო დიდხნიანი ამერიკული ექსპანსიონიზმის გამოხატვა.[19] ლინ დაივისს რეალპოლიტიკურ ხედვაში კი, ტრუმენი იყო გულუპრყვილო იდეალისტი რომელმაც წამოიწყო არასაჭირო დაპირისპირება სსრკ-სთან, ისეთ საკითხებზე, როგორებიცაა დემოკრატია და თავისუფლება.[20]

დებორა ლარსონის ფსიქოლოგიურ ანალიზე დაყრდნობით, ტრუმენი გრძნობდა მიდი გდამწყვეტობის დამტკიცების საჭიროებას და ეშინოდა რომ მისი თანაშემწეები გააკეთებდნენ არასასურველ შედარებას მასსა და მის წინამორბედ ფრანკლინ რუზველტს შორის[21] ჰარი ტრუმენმა თქვა: „მე აქ არ რათა გავაკეთო გადაწყვეტილებები, და მათ რაც არ უნდა გააკეთონ ჩემი სწორის ან არასწორის დასამტკიცებლად მე მათ მივირებ“[22]

ლიტერატურა

რედაქტირება
  • Corke, Sarah-Jane. "History, historians and the Naming of Foreign Policy: A Postmodern Reflection on American Strategic thinking during the Truman Administration," Intelligence and National Security, Autumn 2001, Vol. 16 Issue 3, pp. 146–63.
  • Felix, David. Kennan and the Cold War: An Unauthorized Biography. Piscataway, NJ: Transaction Publishers, 2015.
  • Gaddis, John Lewis, Strategies of Containment: A Critical Appraisal of American National Security Policy During the Cold War. 2004.
  • Hopkins, Michael F. "Continuing Debate And New Approaches In Cold War History," Historical Journal (2007), 50: 913-934 doi:10.1017/S0018246X07006437
  • Kennan, George F., American Diplomacy, The University of Chicago Press. 1984. ISBN 0-226-43147-9
  • Pieper, Moritz A.. (2012)Containment and the Cold War: Reexaming the Doctrine of Containment as a Grand Strategy Driving US Cold War Interventions. StudentPulse.com. ციტირების თარიღი: 22 August 2012.
  • Wright, Steven. The United States and Persian Gulf Security: The Foundations of the War on Terror, Ithaca Press, 2007.

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ James Oakes (2012). Freedom National: The Destruction of Slavery in the United States, 1861-1865. W. W. Norton, გვ. 12. ISBN 9780393065312. 
  2. ↑ James Stone, "Bismarck and the Containment of France, 1873–1877," Canadian Journal of History (1994) 29#2 pp 281–304 online დაარქივებული 2014-12-14 საიტზე Wayback Machine.
  3. ↑ Carley, Michael J. (June 1996), Review of Foglesong, David S., America's Secret War Against Bolshevism: U.S. Intervention in the Russian Civil War, 1917-1920, H-Russia, H-Review, https://www.h-net.org/reviews/showrev.php?id=489. წაკითხვის თარიღი: 2018-12-30
  4. ↑ Foglesong, David S. (2014-02-01). America's Secret War against Bolshevism: U.S. Intervention in the Russian Civil War, 1917-1920. UNC Press Books. ISBN 9781469611136. 
  5. ↑ Sidney Pash, "Containment, Rollback and the Onset of the Pacific War, 1933-1941" in G. Kurt Piehler and Sidney Pash, eds. The United States and the Second World War: New Perspectives on Diplomacy, War, and the Home Front (2010) pp 38-67
  6. ↑ Larson, Deborah Welch, Origins of Containment: A Psychological Explanation, p. 69.
  7. ↑ Larson, p. 116.
  8. ↑ Larson, p.68.
  9. ↑ 9.0 9.1 John Lewis Gaddis, George F. Kennan: An American Life (2011) pp 201-24
  10. ↑ Kennan, George, "The Long Telegram"
  11. ↑ 11.0 11.1 Larson, p. 28.
  12. ↑ Hechler, Ken (1996). Working with Truman: a personal memoir of the White House years. University of Missouri Press, გვ. 44. ISBN 978-0-8262-1067-8. ციტირების თარიღი: 23 September 2011. 
  13. ↑ Gaddis, George F. Kennan: An American Life (2011) pp 249-75.
  14. ↑ "Driven Patriot: The Life And Times Of James Forrestal"
  15. ↑ Adrian R. Lewis (2006). The American Culture of War: A History of US Military Force from World War II to Operation Iraqi Freedom. Taylor & Francis, გვ. 67. ISBN 9780203944523. 
  16. ↑ George F. Kennan, Memoirs 1925-1950 P. 358
  17. ↑ George F. Kennan, Memoirs 1925-1950 P. 359
  18. ↑ 18.0 18.1 President Harry S. Truman's Address Before a Joint Session of Congress, March 12, 1947.
  19. ↑ 19.0 19.1 Larsen, Deborah Welch, Origins of Containment, p. 9.
  20. ↑ Larson, p. 15.
  21. ↑ Larson, p. 147.
  22. ↑ Larson, pp 145-46.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/შეკავების_პოლიტიკა“-დან