ვიკიპედია

ამერიკის შეერთებული შტატები-საქართველოს ურთიერთობები

ამ გვერდს არა აქვს შემოწმებული ვერსია, სავარაუდოდ მისი ხარისხი არ შეესაბამებოდა პროექტის სტანდარტებს.

საქართველოსა და ამერიკის შეერთებულ შტატებს შორის ურთიერთობები ძალიან მჭიდროა და ორმხრივი თანამშრომლობის მრავალ სფეროს მოიცავს. ამერიკის შეერთებული შტატების ერთ-ერთი მთავარი მოკავშირე აღმოსავლეთ ევროპაში, საქართველო, იყო მესამე უდიდესი კონტრიბუტორი ერაყის ომში და ერთ სულ მოსახლეზე ყველაზე დიდი კონტრიბუტორი ავღანეთში აშშ-ის ხელმძღვანელობით მისიაში. შეერთებული შტატები, თავის მხრივ, აქტიურად ეხმარება საქართველოს სახელმწიფო ინსტიტუტების გაძლიერებაში მისი ჩრდილოელი მეზობელი რუსეთის მხრიდან მზარდი ზეწოლის პირობებში და 1991 წლიდან ქვეყანას 3 მილიარდ დოლარზე მეტი ფინანსური დახმარება გაუწია.[1] 2009 წლიდან საქართველო-ამერიკის ურთიერთობები გამარტივებულია აშშ-საქართველოს სტრატეგიული პარტნიორობის ქარტიით, რომელმაც შექმნა ოთხი ორმხრივი სამუშაო ჯგუფი: დემოკრატიის პრიორიტეტულ სფეროებზე; თავდაცვა და უსაფრთხოება; ეკონომიკური, სავაჭრო, ენერგეტიკული საკითხები, ხალხთა შორის და კულტურული გაცვლა.[1]

ამერიკის შეერთებული შტატები-საქართველოს ურთიერთობები
Map indicating locations of Georgia and United States

საქართველო
აშშ
საბჭოთა კავშირის ყოფილმა საგარეო საქმეთა მინისტრმა და საქართველოს მაშინდელმა პრეზიდენტმა ედუარდ შევარდნაძემ ხელი მოაწერა 1995 წელს ქართულ-ამერიკულ საინვესტიციო ხელშეკრულებას პრეზიდენტ კლინტონთან.
ქართული ჯარები დამოუკიდებლობის დღეს ბაღდადში 2006 წელს აღნიშნავენ
პრეზიდენტი ობამა ავღანეთში დაჭრილ ქართველ ჯარისკაც ალექსანდრე ტუღუშს სტუმრობს.
2005 წელს პრეზიდენტ ბუშის გამოსვლა თავისუფლების მოედანზე 100 000-ზე მეტი ადამიანის წინაშე ქართულ-ამერიკულ ურთიერთობებში ახალი ეტაპის ნიშანია.

საქართველოში ამერიკის შეერთებული შტატების საელჩო გაიხსნა 1992 წლის 23 აპრილს. იმავე წლის 25 მაისს საქართველოს ეწვია აშშ-ის სახელმწიფო მდივანი ჯეიმზ ბეიკერი.

საქართველო 2004-2008 წლებში ცდილობდა გამხდარიყო ნატოს წევრი, მაგრამ ვერ მიაღწია წარმატებას რუსეთის ძლიერი ოპოზიციის პირობებში.[2] 2012 წლის თებერვალში შეთანხმდნენ, რომ აშშ და საქართველო დაიწყებენ მუშაობას თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმებაზე, რომელიც, თუ განხორციელდება, საქართველო გახდება ერთადერთი ევროპული ქვეყანა, რომელსაც აქვს ასეთი ხელშეკრულება შეერთებულ შტატებთან.[3] საქართველოში ჩამოსული ამერიკელი მოქალაქეები ამჟამად ვიზას არ საჭიროებენ. მოქალაქეები 90-დღიან ტურისტულ ვიზას ქვეყნის შესასვლელ პუნქტებში მიიღებენ.[4][5]

ქართულ-ამერიკული თანამშრომლობა განვითარების მიმართულებით

რედაქტირება

შეერთებული შტატები მჭიდროდ თანამშრომლობს საქართველოსთან ურთიერთ უსაფრთხოების, კონტრტერორისტული ინტერესების ხელშეწყობისთვის და უზრუნველყოფს საქართველოს ორმხრივ დახმარებას უსაფრთხოების სფეროში, ინგლისურენოვანი და სამხედრო პროფესიული სწავლების ჩათვლით, საერთაშორისო სამხედრო განათლებისა და მომზადების პროგრამის (IMET) მეშვეობით.

საქართველოს წვრთნისა და აღჭურვის მრავალწლიანი პროგრამა (GTEP) დასრულდა 2004 წელს და მიაღწია დასახულ მიზნებს - საქართველოს სამხედრო შესაძლებლობების გაძლიერებისა და სამხედრო რეფორმების სტიმულირების მხრივ. საქართველოს მდგრადობისა და სტაბილურობის ოპერაციების პროგრამამ, რომელიც დაიწყო 2005 წლის იანვარში, მიაღწია GTEP-ის მიზნებს და გაწვრთნა ქართული კონტინგენტი, რომელიც მონაწილეობდა ერაყში კოალიციის ოპერაციებში. ჯორჯიის ეროვნულ გვარდიასთან პარტნიორობა, მეექვსე ფლოტის, სანაპირო დაცვის ვიზიტები საქართველოში და თავდაცვისა და სამხედრო თანამშრომლობის ორმხრივი სამუშაო ჯგუფი ასევე წარმოადგენს საქართველოსთან ამერიკის უსაფრთხოების ურთიერთობების მნიშვნელოვან კომპონენტებს.

დემოკრატიისა და რეფორმების ხელშეწყობა საქართველოსთან ამერიკის ორმხრივი ურთიერთობის კიდევ ერთი სტრატეგიული საყრდენია. 2006 წლის აპრილში, ამ რეფორმების ფარგლებში, საქართველომ მიიღო ანტიტრეფიკინგის კანონი და მას შემდეგ სახელმწიფო დეპარტამენტის ტრეფიკინგის შესახებ მუდმივად იკავებს ანგარიშის პირველ ქვეყნებს შორის, რაც იმას ნიშნავს, რომ ქვეყანა ახლა სრულად აკმაყოფილებს მინიმალურ სტანდარტებს. ტრეფიკინგის აღმოფხვრა.

საქართველო მასპინძლობს მშვიდობის კორპუსის 90 მოხალისეს, რომლებიც მუშაობენ ინგლისურენოვან განათლებასა და არასამთავრობო ორგანიზაციების განვითარებაში.[6]

ერაყის ომი

რედაქტირება

2000-იან წლებში საქართველოს რუსეთისგან დაშორებისა და დასავლეთთან დაახლოების ნიშნად, საქართველომ მნიშვნელოვანი მომნაწილეობა მიიღო აშშ-ის კოალიციის სამშვოდობო მისიებში ერაყსა და ბალკანეთში. ერაყში საქართველოს კონტინგენტი შეადგენდა 300 სპეცრაზმელს, რომლეივ იცავდნენ ორ ხიდს და სამ სამხედრო ბაზას. 550 დამატებითი სამხედრო გაიგზავნა ერაყში 2005 წლის ივლისში, რომლებიც სახიფათო „შუა წრის უსაფრთოხოების“ მისიისას იცავდნენ მწვანე ზონას.[7]

2007 წელს საქართველომ ერაყში ჯარისკაცების ჯამური რაოდენობა 2000-მდე მიიყვანა, რაც გახდა მესამე უდიდესი კონტრიბუტორი აშშ-სა და გაერთიანებული სამეფოს შემდეგ.[8] ჯარები, რომელთაგან ყველა გაწვრთნილი იყო ამერიკელი ინსტრუქტორების მიერ, დაფუძნებული იყო ბაღდადის აღმოსავლეთით, ირანთან საზღვართან.[9]

2008 წლის 8 აგვისტოს საქართველოსა და რუსეთს შორის ომის დაწყებისას საქართველო იძულებული გახდა ერაყიდან გაეყვანა მთელი თავისი 2000-კაციანი კონტინგენტი, რათა დახმარება გაეწია სამშობლოში მყოფი ჯარებისათვის.[10] გაყვანის დროს, ერაყში, მთლიანი მისიის განმავლობაში, ხუთი ქართველი ჯარისკაცი დაიღუპა და 19 დაიჭრა.[11]

ომი ავღანეთში

რედაქტირება
 
შეერთებული შტატების ვიცე-პრეზიდენტი მაიკ პენსი სიტყვით მიმართავს ამერიკელ სამხედროებს საქართველოში ერთობლივი სამხედრო წვრთნების შემდეგ. წვრთნებს განსაკუთრებული სიმბოლური მნიშვნელობა ჰქონდა, რადგან საქართველოდან ჩამოსული ჯარები აშშ-ს ჯორჯიის შტატის კოლეგებთან ერთად წვრთნიდნენ.

საქართველოს ჰყავდა 1600 ჯარისკაცი ავღანეთში აშშ-ის ხელმძღვანელობით მისიაში, რაც მას აქცევს მისიაში ერთ სულ მოსახლეზე უმსხვილეს კონტრიბუტორს და ომის ძალისხმევის ყველაზე დიდ კონტრიბუტორს ნატოს არაწევრებს შორის, მას შემდეგ, რაც 2012 წელს ავსტრალიას გაუსწრო. ქვეყანამ დაკარგა 30 ჯარისკაცი ავღანეთში[12] და 170-ზე მეტი დაიჭრა 2010 წლიდან.[13][14] ბოლო დანაკარგი ქართველებმა განიცადეს 2013 წლის 13 მაისს, როდესაც 42-ე ბატალიონის სამხედრო ბაზაზე ტერორისტული თავდასხმისა და თანმხლები თვითმკვლელი თავდასხმის შედეგად დაიღუპა 3 ქართველი ჯარისკაცი: პოლკოვნიკი ალექსანდრე კვიწინაძე, უმცროსი სერჟანტი ზვიად დავითაძე და პოლკოვნიკი ვლადიმერ შანავა.[12]

2012 წლის საპარლამენტო არჩევნებში საქართველოს მმართველი კოალიციის ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის დამარცხების შემდეგ, ახალმა მმართველმა კოალიციამ შეერთებულ შტატებს დაჰპირდა, რომ დარჩება ავღანეთში და შეინარჩუნებს იქ ყოფნას 2014 წელს კოალიციის უმეტესი ნაწილის გასვლის შემდეგაც კი. საქართველომ დაიწყო ავღანელი უსაფრთხოების პერსონალის მომზადება ადგილზე და საქართველოში. ქვეყანა ასევე გეგმავს რეგიონში განათავსოს ვერტმფრენის ინსტრუქტორები, რომლებსაც აქვთ საბჭოთა ვერტმფრენების ათწლეულების გამოცდილება, ისეთივე, როგორსაც გამოიყენებს ავღანეთი მომდევნო წლებში.

ფაქტობრივად არარსებული შიდა წინააღმდეგობა ავღანეთში საქართველოს განლაგების მიმართ არსებითად არ გაზრდილა, ქართვეკთა მსხვერპლის მზარდი რაოდენობის მიუხედავად. ეს გამოწვეულია იმით, რომ როგორც აშშ-ს, ასევე საქართველოს მთავრობები ხელს უწყობენ ავღანეთის ჩართულობას, როგორც საქართველოს ნატოში გაწევრიანების ერთ-ერთ სამშენებლო ბლოკს, რომელიც ბოლო წლებში გაუგებარი აღმოჩნდა რუსეთის საჩივრების გამო.[15]

სამხრეთ ოსეთის კონფლიქტი

რედაქტირება

ისევე როგორც მისი დასავლელი მოკავშირეები, შეერთებულმა შტატებმა დაგმო რუსეთის შეჭრა საქართველოს სუვერენულ ტერიტორიაზე და სანამ ის თავს იკავებდა პირდაპირი სამხედრო ქმედებებისგან, ვაშინგტონმა გამოიყენა სამხედრო თვითმფრინავი და საზღვაო ძალები საქართველოსთვის დახმარების მისაწოდებლად მისი ძლიერი მხარდაჭერის ნიშნად. ომის შემდეგ, ვიცე-პრეზიდენტის ჯოზეფ ბაიდენის რჩევით, აშშ-მ ერთი მილიარდი დოლარი გამოყო საქართველოს აღდგენის დასახმარებლად.[16]

2009 წლის 9 იანვარს აშშ-ს სახელმწიფო მდივანმა კონდოლიზა რაისმა და საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრმა გრიგოლ ვაშაძემ ხელი მოაწერეს ქარტიას სტრატეგიული პარტნიორობის შესახებ, არასავალდებულო დოკუმენტს, რომელიც ასახავს თანამშრომლობის სფეროებს და კიდევ ერთხელ ადასტურებს აშშ-ს მხარდაჭერას საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისადმი და საქართველოს ნატოში გაწევრიანების მიმართ.[17]

2009 წელს აშშ-ს პრეზიდენტის ბარაკ ობამას დიმიტრი მედვედევთან შეხვედრის შემდეგ, საქართველოში და მის მხარდამჭერებს შორის შეერთებულ შტატებში გაჩნდა შეშფოთება, რომ ქართულ-ამერიკული ურთიერთობები დაზარალდებოდა რუსეთ-ამერიკის ურთიერთობების გამოსწორების მცდელობის შედეგად. თუმცა, თეთრი სახლის განცხადებით, ადმინისტრაცია გააგრძელებს საქართველოს მხარდაჭერას.

2014 წლის თებერვალში საქართველოს პრემიერ-მინისტრი ირაკლი ღარიბაშვილი შეხვდა აშშ-ის სახელმწიფო მდივანს ჯონ კერის, რათა განეხილათ საქართველოს მომავალი და უკრაინაში მიმდინარე მოვლენები.[18]

ამერიკული სანქციები ქართველ ჩინოვნიკებზე

რედაქტირება

2023 წლის 4 აპრილს, აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტმა საქართველოს სასამართლოს თავმჯდომარეებისა და იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრებს დაუწესა ვიზის შეზღუდვები სახელმწიფო დეპარტამენტის, საგარეო ოპერაციებისა და დაკავშირებული პროგრამების ასიგნებების აქტის (2023 წ.) მე-7031(c) მუხლის საფუძველზე, რომლითაც მათ და მათი უახლოესი ოჯახის წევრებს აშშ-ში შესვლა ეკრძალებათ თითქოსდა "მნიშვნელოვან კორუფციაში" მონაწილეობისთვის.[19] საქართველოს ოფიციალური პირები გადაწყვეტილებას გმობდნენ, ხოლო ადგილობრივი ოპოზიცია გადაწყვეტილებას მხარს უჭერდა და პრეზიდენტს სპეციალური სხდომის მოწვევისკენ მოუწოდებდა. მოსამართლეებმა ეს გადაწყვეტილება უცხოური კონტროლის ქვეშ საქართველოს სასამართლო სისტემის დაქვემდებარების მცდელობად გააკრიტიკეს. საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარის მოადგილის, არჩილ თალაკვაძის თქმით, „სამწუხაროა, რომ ჩვენი მეგობრობა და სტრატეგიული ურთიერთობები იქამდე მიაღწია, სადაც ერთმანეთთან სანქციების ენაზე ვლაპარაკობთ".[20]

აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტმა სანქციები დაუწესა გავლენიანი მოსამართლეების ჯგუფის, ე.წ. "კლანის" წევრებს, მათ შორის მიხეილ ჩინჩალაძეს, ლევან მურუსიძეს, ვალერიან წერცვაძეს და ირაკლი შენგელიას. შეერთებული შტატები მათ მნიშვნელოვან კორუფციაში მონაწილეობაში ადანაშაულებდა და ამას საქართველოს მართლმსაჯულების სისტემის მთავარ გამოწვევად მიიჩნევდა.[21] საქართველოს მთავრობამ აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი გააკრიტიკა იმის გამო, რომ მან საქართველოს პროკურატურას არ მიაწოდა შესაბამისი მტკიცებულებები ამ მოსამართლეების კორუფციული საქმიანობის შესახებ, რაც მოცემული ბრალდებების გადამოწმების გამოძიების დაწყების საშუალებას მისცემდა.

2024 წლის 24 მაისს, აშშ-მა გამოაცხადა, რომ გადახედავდა საქართველოსთან თანამშრომლობას ე.წ. "უცხოური აგენტის" კანონის გამო, რომელმაც ქვეყანაში მასობრივი საპროტესტო აქციები გამოიწვია. აშშ-ის სახელმწიფო მდივანმა, ენტონი ბლინკენმა, გამოაცხადა ვიზის შეზღუδვები გარკვეული პირებისთვის, რომლებიც დაკავშირებული იყვნენ "საქართველოში დემოკრატიის დაზიანებასთან", რისი გამოც სავარაუდოდ მართვადი პარტია „ქართული ოცნების" წარმომადგენლები იგულისხმებოდნენ. პარტიამ აშშ-ის გადაწყვეტილება „კომიკურად" მოიხსენია და ვაშინგტონი საქართველოს დამოუკიდებლობის შეზღუდვაში და მუქარაში დაადანაშაულა.[22]

ფართოდ გავრცელებული კონტროვერსია წარმოიშვა, როდესაც საქართველოს მართვადი პარტია „ქართული ოცნება" გააჩერა ქვეყნის ევროკავშირში ინტეგრაციის პროცესი. როგორც საქართველოს მოქალაქეებმა, ასევე უცხოელმა დამკვირვებლებმა მკაცრად გააკრიტიკეს ეს ნაბიჯი, რომელიც ეწინააღმდეგებოდა საქართველოს კონსტიტუციურ ვალდებულებას NATO-სა და ევროკავშირში გაწევრიანების შესახებ. შეერთებულმა შტატებმა დაგმო მთავრობის ქცევა, მიუთითა რა იმაზე, რომ ეს არღვევდა დემოკრატიის პრინციპებს და გამოიყენა ზედმეტი პოლიციური ძალა მშვიდობიანი პროტესტის მონაწილეების წინააღმდეგ. აშშ-მა შეაჩერა ორმხრივი სტრატეგიული პარტნიორობა ამ ანტიდემოკრატიული ქმედებების საპასუხოდ, რაც მოიცავდა კანონებს, რომლებიც ზღუდავდა შეკრებისა და გამოხატვის უფლებას. შეერთებული შტატები მოუწოდებს საქართველოს ოფიციალურ პირებს, რომ ხელახლა დაადასტურონ საქართველოს ევრო-ატლანტიკური გზა, მოხსნან შემზღუდავი კანონები და ხელახლა გამოიძიონ საარჩევნო დარღვევები. აშშ-მა ამ ეტაპზე შეაჩერა სტრატეგიული პარტნიორობა საქართველოს მთავრობასთან.[23]

იხილეთ აგრეთვე

რედაქტირება

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ 1.0 1.1 Department of State Background Notes:Georgia
  2. ↑ Andrei P. Tsygankov, "The Russia-NATO mistrust: Ethnophobia and the double expansion to contain 'the Russian Bear'." Communist and Post-Communist Studies 46.1 (2013): 179-188.
  3. ↑ Mason, Jeff. (30 January 2012) Obama says U.S., Georgia exploring free trade pact. Reuters. ციტირების თარიღი: 2 April 2016
  4. ↑ Georgia. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 5 სექტემბერი 2015. ციტირების თარიღი: 2 April 2016
  5. ↑ Visa Information. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 9 მარტი 2021. ციტირების თარიღი: 18 March 2014
  6. ↑ U.S. Assistance to Georgia – Fiscal Year 2006. US State Department (2006-05-12).
  7. ↑ Press Releases, Statements & Transcripts - Embassy of the U.S. in Georgia. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2017-10-10. ციტირების თარიღი: 2022-03-07.
  8. ↑ Collin, Matthew (March 9, 2007). „Georgia to double troops in Iraq“. BBC News. ციტირების თარიღი: May 13, 2010.
  9. ↑ Kramer, Andrew E. (October 9, 2007). „Russia on Its Mind, Georgia Flexes Its Muscle in Iraq“. The New York Times. ციტირების თარიღი: May 13, 2010.
  10. ↑ „Peace bid as Ossetia crisis rages“. BBC. 2008-08-09. ციტირების თარიღი: 2008-08-09.„U.S. takes Georgian troops home from Iraq“. Air Force Times. 2008-08-11. ციტირების თარიღი: 2008-08-12.
  11. ↑ Online Magazine - Civil Georgia. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-05-13. ციტირების თარიღი: 2022-03-07.
  12. ↑ 12.0 12.1 Georgian soldiers killed in Afghanistan attack BBC 13 May 2013
  13. ↑ Civil.Ge - Three Georgian Soldiers Wounded in Afghanistan. ციტირების თარიღი: 2 April 2016
  14. ↑ 93 Georgian Soldiers Wounded in Afghanistan in 2010-2012 დაარქივებული 2017-11-07 საიტზე Wayback Machine. January 7, 2013
  15. ↑ U.S. training a dual mission for Georgians Stars and Stripes March 7, 2011
  16. ↑ „US forces to deliver Georgia aid“. BBC News. 2008-08-13.
  17. ↑ United States – Georgia Charter on Strategic Partnership დაარქივებული 2017-09-03 საიტზე Wayback Machine. . Civil Georgia. January 9, 2009
  18. ↑ As Ukraine Crisis Rumbles, Georgian Premier Visits U.S. The New York Times 26 February 2014
  19. ↑ https://ge.usembassy.gov/public-designations-of-four-individuals-associated-with-the-georgian-judiciary-due-to-involvement-in-significant-corruption/
  20. ↑ https://agenda.ge/en/news/2023/1375#gsc.tab=0
  21. ↑ https://transparency.ge/en/post/coalition-reacts-imposition-sanctions-judges
  22. ↑ https://www.bbc.com/news/articles/c511xrg3g4eo
  23. ↑ https://www.state.gov/statement-on-georgias-suspension-of-european-union-accession/
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ამერიკის_შეერთებული_შტატები-საქართველოს_ურთიერთობები“-დან