Macrolepiota mastoidea

Macrolepiota mastoidea — წეროსწვივას გვარის სოკო ფირფიტოსანთა ოჯახისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს ევროპას, აზიას, ჩრდილოთ და სამხრეთ ამერიკას, ავსტრალიასა და ჩრდილოეთ აფრიკას.

Macrolepiota mastoidea
მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:  სოკოები განყოფილება:  ბაზიდიუმიანი სოკოები კლასი:  აგარიკომიცეტები რიგი:  ფირფიტოვანნი ოჯახი:  ფირფიტოსანნი გვარი:  წეროსწვივა
ლათინური სახელი
Macrolepiota mastoidea (Fr.) Singer, 1951
სისტემატიკა ვიკისახეობებში სურათები ვიკისაწყობში NCBI   201232 EOL   191268 MB   299971

კარგი ხარისხის საჭმელი სოკოა. იზრდება ნიადაგზე, ველობებზე, ტყისპირებში, საძოვრებზე და სხვა ღია ბალახიან ტერიტორიებზე, ზაფხულიდან შემოდგომამდე. იგი მეტად წააგავს მისივე გვარის წარმომადგენლებს — თეთრ წეროსწვივასა და წეროსწვივას.

სოკო პირველად აღწერა შვედმა მიკოლოგმა ელიას მაგნუს ფრისმა 1821 წელს როგორც Agaricus mastoideus. მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა გერმანელმა მიკოლოგმა როლფ ზინგერმა 1951 წელს.

სამეცნიერო სინონიმები:

• Agaricus mastoideus Fr., 1821 basionym
• Lepiota mastoidea (Fr.) P.Kumm., 1871
• Lepiota excoriata subsp. mastoidea (Fr.) Quél., 1888
• Leucocoprinus mastoideus (Fr.) Singer, 1939
• Lepiotophyllum mastoideum (Fr.) Locq., 1942
• Lepiota rickenii Velen., 1939
• Macrolepiota rickenii (Velen.) Bellù & Lanzoni, 1937

აღწერა

ქუდის — დიამეტრი 7-12 სმ, თხელხორციანი, დასაწყისში ზარისებრია, შემდგომში ფართოკონუსისებური, ნახევრადგაშლილი, ქოლგისებრამდე. ცენტრში დიდი ზომის, მკვეთრად გამოხატული ბორცვაკით. კიდეები თხელი, შეკეცილი, მოგვიანებით ხშირად ტალღისებური. ფერი — თეთრი, ცენტრში უფრო მუქია, ასაკთან ერთად ზედაპირი იბზარება და წარმოიქმნება ღია ყავისფერო ქერცლები.

რბილობი — მკვრივი, თეთრი, გაჭრისას ფერს არ იცვლის. სასიამოვნო სუნითა და თხილის რბილი გემოთი.

ფეხის სიგრძე — 7-16 სმ, სისქე — 1,5 სმ-მდე, ძალზედ მოხდენილია, ძირში ოდნავ გასქელებული. ზოგჯერ ოდნავ მოხრილი. ზედაპირი ყავისფერ-თეთრი, დაფარულია წვრილი მოყვითალო ან მოყავისფრო ქერცლებით.

ჰიმენოფორი — ფირფიტებიანი, ფირფიტები თავისუფალი, თეთრი, შემდგომში კრემისფერი, ხშირი, მეტად რბილი, თანაბარი კიდეებით.

სოკოს საბურველი: ფეხზე საყელო თავდაპირველად მაღალზეა განლაგებული, ზემოთ მოთეთროა, ქვემოთ — ღია ყავისფერი, ოდნავ ფოჩიანი, განიერი, ფეხის მიმართ მოძრავი, ვოლვის გარეშე.

სპორების მტვერი — თეთრი. სპორები — უფერული, გლუვი ელიფსისებრი, 12-16×8-9,5 მკმ, პსევდოამილოიდური, მეტაქრომატული. ფირფიტების ტრამა სწორი. ბაზიდიუმი — გურზისებრი, ოთხსპორიანი, 35-40×8-10 მკმ, სტერიგმების სიგრძე — 3,5-4 მკმ. ჰეილოცისტიდები — ბოთლისებრი ან თითისტარისებრი, თხელკედლიანი, უფერული, 30-40×12-15 მკმ.

კვებითი ღირებულება

კარგი ხარისხის საჭმელ სოკოდ ითვლება. ფასობს ისევე როგორც მისი გვარის წარმომადგენელი წეროსწვივა. იხმარება ახალი, დაკონსერვებული და გამშრალი.

მსგავსი სახეობები

• 
  Lepiota aspera
• 
  Lepiota clypeolaria
• 
  Lepiota cristata
• 
  Lepiota felina
• 
  Lepiota ignivolvata
• 
  Macrolepiota clelandii
• 
  Macrolepiota excoriata
• 
  Macrolepiota konradii
• 
  Macrolepiota procera
• 
  Macrolepiota rhacodes

ეკოლოგია და გავრცელება

საპროტროფია. იზრდება ნიადაგზე, ველობებზე, ტყისპირებში, საძოვრებზე და სხვა ღია ბალახიან ტერიტორიებზე, ხშირად მუხიან, წიფლიან და ფიჭვიან ტყეებში, ერთეულებად ან ჯგუფებად.

გავრცელებულია ევროპაში ბრიტანეთის კუნძულებიდან რუსეთის ევროპულ ტერიტორიამდე (საფრანგეთისა და სკანდინავიის ნახევარკუნძულის გარდა), აზიაში (სამხრეთი კავკასია, აღმოსავლეთი ციმბირი, პრიმორიეს მხარე), ჩრდილოეთ ამერიკაში, (აშშ, მექსიკა), სამხრეთ ამერიკაში, (ბრაზილია), ავსტრალიასა და ჩრდილოეთ აფრიკაში (ალჟირი, მაროკო).

სეზონი: — ზაფხულიდან შემოდგომამდე.

გალერეა

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
  Chlorophyllum molybdites

ლიტერატურა

• Вассер С.П. (1980). Флора грибов Украины. Агариковые гриби. К.: „Наукова думка“, გვ. 53, 304. 
• (2001) Грибы: Справочник. М.: „Астрель“, „АСТ“, გვ. 69. ISBN 5-17-009961-4. 
• Уду Ж. Грибы. Энциклопедия = Le grand livre des Champignons / пер. с фр. — М.: „Астрель“, „АСТ“, 2003. — С. 103. — ISBN 5-271-05827-1.

რესურსები ინტერნეტში

• შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „Macrolepiota mastoidea“ ვიკისაწყობში.
• Macrolepiota mastoidea MycoBank-ზე (ინგლისური)
• Macrolepiota mastoidea Index Fungorum-ზე (ინგლისური)