ვიკიპედია

წვეტიანი ბოჭკოვანა

წვეტიანი ბოჭკოვანა (ლათ. Inocybe rimosa) — სოკოს სახეობა ბოჭკოვანასებრთა ოჯახისა,[1] რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს ევროპას, აზიას, ჩრდილოეთ ამერიკას, სამხრეთ ამერიკას, ჩრდილოეთ აფრიკას, ავსტრალიასა და ახალ ზელანდიას.

წვეტიანი ბოჭკოვანა

მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:  სოკოები
განყოფილება:  ბაზიდიუმიანი სოკოები
კლასი:  აგარიკომიცეტები
რიგი:  ფირფიტოვანნი
ოჯახი:  ბოჭკოვანასებრნი
გვარი:  ბოჭკოვანა
სახეობა:  წვეტიანი ბოჭკოვანა
ლათინური სახელი
Inocybe rimosa (Bull.) P.Kumm., 1871

სისტემატიკა
ვიკისახეობებში
სურათები
ვიკისაწყობში
NCBI  217425
EOL  1004605
MB  830693

მომაკვდინებლად შხამიანი სოკოა, რომელიც შეიცავს მომწამვლელ ნივთიერება მუსკარინს. იზრდება ფოთლოვან და წიწვიან ტყეებში, ტყის გზისპირებში, პარკებსა და ბაღებში.

სოკო პირველად აღწერა ფრანგმა მიკოლოგმა პიერ ბიულიარმა 1789 წელს როგორც Agaricus rimosus.[2] მიმდინარე ბინომიალური სახელწოდება მიანიჭა გერმანელმა მიკოლოგმა პაულ კუმერმა 1871 წელს.[3]

აღწერა

რედაქტირება

ქუდის დიამეტრი — 2-9 სმ. ნორჩობაში კონუსურია, დაკლაკნილი კიდეებით, შემდეგ ზარისებრი ან ფართოზარისებრი, წაწვეტებული ბორცვაკით ცენტრში, ზედაპირი დაფარულია რადიალურად განწყობილი ბოჭკოვანი ქერცლებით,[4] აბრეშუმისებრია, ნესტიან ამინდში სრიალაა, ოქროსფერ-ყვითელი, მკრთალ-ჩალისფერ-ყვითელი ან თაფლისფერ-ყავისფერი შეფერილობის, ცენტრში შედარებით მუქია.

ჰიმენოფორი — ფირფიტებიანი, ფირფიტები ფეხთან შეზრდილი ან თითქმის თავისუფალი, ხშირი, თეთრი დაკბილული კიდეებით, ნორჩობაში მოთეთროა, შემდეგ მონაცრისფრო-მოყვითალო, მომწვანო ელფერით, გადაბერებული ეგზემპლარები ყავისფერია.

რბილობი — მოთეთროა, თხელი, ჩვეულებრივ განსაკუთრებული სუნისა და გემოს გარეშე,[5] იშვიათად არასასიამოვნი სუნით.

ფეხის სიგრძე — 4-9(11) სმ, სისქე — 0,5-1 სმ, ცილინდრული, იშვიათად ძირში შევიწროებული, გლუვი, გრძივ ბოჭკოვანი, მოთეთრო, მოგვიანებით ქუდის ფერია.

სპორების ფხვნილი — ყავისფერი. სპორები — ელიფსისებრი, მკრთალ-ყავისფერი, 10-12×6-8 მკმ.

ტოქსიკურობა

რედაქტირება

ძლიერ შხამიანი სოკოა, რომელიც შეიცავს მომწამვლელ ნივთიერება მუსკარინს.[6] მოწამვლა იწყება 0.5-3 საათის შემდეგ და მოიცავს სიმპტომებს — მომატებული ოფლიანობა, გულისრევა, ღებინება, დიარეა, ჰალუცინაცია, ცრემლდენა, სისხლის მიმოქცევის დარღვევა, გონების დაკარგვა[7] და ბოლოს, სიკვდილიც კი. ავადმყოფს მკურნალობენ ატროპინით.

ეკოლოგია და გავრცელება

რედაქტირება

ფართოდაა გავრცელებული ევროპა, აზიასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში. გავრცელების არეალი აგრეთვე მოიცავს სამხრეთ ამერიკას, (ბრაზილია, არგენტინა), ჩრდილოეთ აფრიკას, ავსტრალიასა და ახალ ზელანდიას.[8]

იზრდება ფოთლოვან და წიწვიან ტყეებში, ტყის გზისპირებში, პარკებსა და ბაღებში. უპირატესობას ანიჭებს თიხიან და ტუტე ნიადაგს.

სეზონი — ზაფხულის დასაწყისიდან გვიან შემოდგომამდე.

მსგავსი სახეობები

რედაქტირება

სამეცნიერო სინონიმები

რედაქტირება
  • Agaricus aurivenius Batsch, 1786
  • Agaricus curreyi Berk., 1860
  • Agaricus fastigiatus Schaeff., 1774
  • Agaricus injunctus Britzelm., 1883
  • Agaricus perlatus Cooke, 1886
  • Agaricus rimosus Bull., 1789 : Fr., 1821basionym
  • Agaricus schistus Cooke & W.G.Sm., 1886
  • Agaricus servatus Britzelm., 1885
  • Gymnopus rimosus (Bull.) Gray, 1821
  • Inocybe aurivenia (Batsch) Bres., 1930
  • Inocybe brunnea Quél., 1880
  • Inocybe conica P.Larsen, 1931
  • Inocybe curreyi (Berk.) Sacc., 1887
  • Inocybe fastigiata (Schaeff.) Quél., 1872
  • Inocybe fastigiata f. umbrinella (Bres.) Nespiak, 1990
  • Inocybe fastigiata subsp. umbrinella (Bres.) Dermek & J.Veselský, 1977
  • Inocybe fastigiata var. umbrinella (Bres.) R.Heim, 1931
  • Inocybe holoxantha Grund & D.E.Stuntz, 1981
  • Inocybe infracta Velen., 1920
  • Inocybe laeta Alessio, 1979
  • Inocybe nana F.H.Møller, 1945
  • Inocybe obsoleta Romagn., 1958
  • Inocybe orbata Malençon, 1970
  • Inocybe perlata (Cooke) Sacc., 1887
  • Inocybe pseudocookei Métrod ex Bon, 1996
  • Inocybe pseudofastigiata Rea, 1927
  • Inocybe pusilla F.H.Møller, 1945
  • Inocybe umbrinella Bres., 1905

გალერეა

რედაქტირება

ლიტერატურა

რედაქტირება
  • Bessette, A.; Bessette, A.R.; Fischer, D.W. Mushrooms of Northeastern North America. — Syracuse University Press, 1997. — P. 220. — 582 p. — ISBN 0815603886.
  • Нездойминого Э. Л. Семейство Паутинниковые / отв. ред. М. А. Бондарцева. — СПб.: „Наука“, 1996. — Т. 1. — С. 369—370. — 408 с. — (Определитель грибов России: Порядок агариковые)

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ Bisby F.A., Roskov Y.R., Orrell T.M., Nicolson D., Paglinawan L.E., Bailly N., Kirk P.M., Bourgoin T., Baillargeon G., Ouvrard D. (red.) (6 oktober 2011). ”Species 2000 & ITIS Catalogue of Life: 2011 Annual Checklist.”. Species 2000: Reading, UK. Läst 24 september 2012.
  2. ↑ Pierre Bulliard: „Herbier de la France ou, Collection complette des plantes indigenes de ce royaume”, vol. 9, Editura Didot, Debure, Belin,1789, tab. 388
  3. ↑ Paul Kummer: „Der Führer in die Pilzkunde: Anleitung zum methodischen, leichten und sicheren Bestimmen der in Deutschland vorkommenden Pilze mit Ausnahme der Schimmel- und allzu winzigen Schleim- und Kern-Pilzchen”, Editura E. Luppe, Zerbst 1871, p. 78
  4. ↑ ნახუცრიშვილი ივ., საქართველოს სოკოები / რედ. და თანაავტ. არჩ. ღიბრაძე, თბ.: „ბუნება პრინტი“ და საქართველოს ბუნების შენარჩუნების ცენტრი, 2006. — გვ. 178, ISBN 99940-856-1-1.
  5. ↑ Andrzej Nespiak, Grzyby. Tom XIX. Strzępiak (Inocybe), Warszawa – Kraków: PWN, 1990, ISBN 83-01-08749-8.
  6. ↑ Wilson, Donald (1947). „Poisoning by Inocybe fastigiata“. Br Med J. 2 (4520): 297. doi:10.1136/bmj.2.4520.297. PMC 2055394. PMID 20257564.
  7. ↑ Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.
  8. ↑ Inocybe rimosa. Discover Life Maps.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=წვეტიანი_ბოჭკოვანა&oldid=4731519“-დან