ჩუ (მდინარე)
ჩუ (ყირგ. Чүй), შუ (ყაზახ. Шу) — მდინარე აზიაში, ყირგიზეთსა და ყაზახეთში. წარმოიქმნება მდინარეების ჯოონ-არიქისა და ქოჩქარის შეერთებით, ისინი სათავეს თერსქეი-ალათაუსა და ყირგიზეთის ქედების ფერდობების მყინვარებიდან იღებს. სიგრძე 1186 კმ, აუზის საერთო ფართობი (გაუდინარი არეების ჩათვლით) დაახლ. 68 ათ. კმ². შეერთების ადგილის ქვემოთ მიედინება ისიქ-ქოლის ქვაბულში. მდინარე ჩუსა და ისიქ-ქოლის ტბის წყალგამყოფი სუსტადაა გამოხატული, 1950-იან წლებში ქუთემალდის ტოტით წყალმოვარდნის წყლები მდინარიდან ტბაში ჩაედინებოდა. ადგილ ქაფჩიგაისა და ბოომის ხეობის გავლის შემდეგ მდინარე შედის ჩუს ხეობაში. ქვემო წელზე კალაპოტი რამდენიმე ტოტად იყოფა, რომლებიც წყალდიდობის დროს ფართოდ გადმოდის ნაპირებიდან. ჩუ იკარგება აშიქოლის ღრმულში. ძირითადი შენაკადებია: ჩონგ-ქემინი, ყაყფათასი (მარჯვენა), ისიქ-ათა, ალამედინი, აქსუ (აქ-სუუ), ყურაღათი (მარცხენა). იკვებება ძირითადად თოვლის, ნაწილობრივ კი წვიმისა და მიწისქვეშა წყლებით. წყალდიდობა იცის წლის თბილ პეროდში (ივლისი – აგვისტო). წყლის საშუალო მრავალწლიური ხარჯი ჩუს ხეობაში 53,5 მ³/წმ (ჩამონადენის წლიური მოცულობა 1,7 კმ³). დარეგულირებულია ორთო-თოქოისა (ყირგიზეთი) და თასოთქელის (ყაზახეთი) წყალსაცავებით. მდინარის წყალი გამოიყენება სარწყავად. აგებულია ჩუს დიდი არხი — ქალაქ ქემინიდან ბიშკეკის გავლით (ყირგიზეთი) ქალაქ ოითალამდე (ყაზახეთი). მდინარეზე განლაგებულია ქალაქები (დინების მიმართულებით): ქემინი, თოქმაქი (ყირგიზეთი), შუ (ყაზახეთი).[1]
| ჩუ/შუ ყირგ. Чүй, ყაზახ. Шу | |
|---|---|
 ჩუს ხეობა, ყირგიზეთი, თოქმაქის ქვემოთ | |
| ქვეყანა |
 ყირგიზეთი ყაზახეთი |
| ქალაქები | ქემინი, თოქმაქი, შუ |
| მარჯვენა შენაკადები | ჩონგ-ქემინი, ყაყფათასი |
| მარცხენა შენაკადები | ისიქ-ათა, ალამედინი, აქსუ, ალა-არჩა, ყურაღათი |
| სათავე |
ჯოონ-არიქისა და ქოჩქარის შეერთება 42°13′16″ ჩ. გ. 75°44′29″ ა. გ. / 42.22111° ჩ. გ. 75.74139° ა. გ. |
| შესართავი |
აშიქოლის ღრმული 44°59′00″ ჩ. გ. 67°43′00″ ა. გ. / 44.98333° ჩ. გ. 67.71667° ა. გ. |
| სიგრძე | 1186 კმ |
| აუზის ფართობი | 68 000 კმ² |
| წყალსაცავი | ორთო-თოქოი, თასოთქელი |
| წყლის ხარჯი (საშ.) | 53,5 მ³/წმ |
    — სათავე,  — შესართავი | |
 ჩუ/შუ ვიკისაწყობში | |
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Михайлова М. В. Чу // Большая российская энциклопедия. т. 34. — М., 2017. — стр. 627.