ყაზახეთის რესპუბლიკის დედაქალაქები
ყაზახეთის რესპუბლიკის დედაქალაქია ქალაქი ასტანა. ქვეყანაში ყოველწლიურად აღინიშნება დედაქალაქის დღე 6 ივლისს.
ისტორიული დედაქალაქები რედაქტირება
- სემიპალატინსკი (ალაშ-კალა) (1917 წლის 13 დეკემბერი — 1920 წლის 5 მარტი)
როდესაც 1917 წლის 13 დეკემბერს ქალაქ ორენბურგში გამართულ კონგრესზე გამოცხადდა ალაშის ავტონომია, ე.წ. „ დროებითი სახალხო საბჭო“ განთავსდა დროებითი ქალაქ სემიპალატინსკში (უფრო ზუსტად , სემიპალატინსკის გარეუბანში — მდებარეობს ირტიშის მარცხენა სანაპიროზე ე.წ. ზარეჩნაია სლობოდაში, რომელსაც ეწოდა ალაშ-კალა ჯერ კიდევ 1917 წლის ივნისში [1] ). 1920 წლის 11 იანვარს ალაშ-ორდას მთავრობა შეუერთდა ყირგიზეთის რეგიონის ადმინისტრაციის სამხედრო რევოლუციურ კომიტეტს, ხოლო 1920 წლის 5 მარტს ალაშ-ორდას მთავრობა ლიკვიდირებულ იქნა. [2]
1919 წლის 10 ივლისიდან ყირგიზეთის რეგიონი შედიოდა რსფსრ-ს შემადგენლობაში, რომლის დედაქალაქი იყო ქალაქი ორენბურგი; 1920 წლის 26 აგვისტოს ყირგიზეთის ტერიტორიის ბაზაზე ჩამოყალიბდა ყირგიზეთის ავტონომიური საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა, როგორც რსფსრ ნაწილი, ხოლო 1925 წლის ივნისში მას ეწოდა ყაზახეთის ავტონომიური საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა. რესპუბლიკის დედაქალაქი იყო ორენბურგი .
1925 წლის თებერვალში გადაწყდა ყირგიზეთის ავტონომიური საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის დედაქალაქის გადატანა ქალაქ აკ-მეჩეთში; დედაქალაქი ოფიციალურად გადავიდა 1925 წლის 17 ივლისს. მოგვიანებით, სსრკ ცენტრალური აღმასრულებელი კომიტეტის 1925 წლის 24 ივლისის დადგენილებით აკ-მეჩეთს ეწოდა ყიზილორდა.
- ალმათი (3 აპრილი, 1927 — 27 დეკემბერი, 1993), ალმათი (28 დეკემბერი, 1993 — 9 დეკემბერი, 1997 წ.)
1927 წლის 3 აპრილს საბჭოთა კავშირის VI სრულიად ყაზახეთის ყრილობამ დაამტკიცა ყაზახეთის ავტონომიური საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის ცენტრალური აღმასრულებელი კომიტეტისა და სახალხო კომისართა საბჭოს დადგენილება ალმათის რესპუბლიკის დედაქალაქად გამოცხადების შესახებ [3] (ქალაქს 1921 წლამდე „ვერნი“ ერქვა, ხოლო შემდეგ გადაარქვეს სახელი და ალმათი უწოდეს. ალმათი შედიოდა სემირეჩენსკაიას რეგიონში. 1924 წლის დეკემბერში თურქესტანის ავტონომიური საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის გაუქმების შემდეგ, იგი გადაეცა ყირგიზეთის ავტონომიურ საბჭოთა სოციალისტურ რესპუბლიკას). [4]
1936 წლის 5 დეკემბერს ყაზახეთის ასსრ გამოვიდა რსფსრ -დან და გახდა ყაზახეთის სსრ .
1936 წლიდან 1991 წლამდე ალმათი იყო ყაზახეთის სსრ-ს უდიდესი ქალაქი და დედაქალაქი.
1991 წლის 10 დეკემბერს ყაზახეთის სსრ-ს ეწოდა ყაზახეთის რესპუბლიკა, რომელმაც სსრკ-ს დაშლის შედეგად მიიღო დამოუკიდებლობა 1991 წლის 16 დეკემბერს ( ყაზახეთის დამოუკიდებლობის დღე ), ამ დღიდან 1997 წლის 9 დეკემბრამდე. ალმათი იყო ყაზახეთის დამოუკიდებელი რესპუბლიკის დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქი.
ყაზახეთის კონსტიტუციის ტექსტში, რომელიც მიღებულ იქნა 1993 წლის 28 დეკემბერს, განყოფილებაში „კონსტიტუციური სისტემის საფუძვლები“ ნათქვამია: „ყაზახეთის რესპუბლიკის დედაქალაქი არის ქალაქი ალმათი“.
- აკმოლა (10 დეკემბერი, 1997 — 5 მაისი, 1998), ასტანა (6 მაისი, 1998 — 22 მარტი, 2019), ნურ-სულთანი (23 მარტი, 2019 — 17 სექტემბერი, 2022), ასტანა (17 სექტემბერი — 2019 წ.)
ქალაქი აკმოლა (1992 წლის 6 ივლისამდე ეწოდებოდა ცელინოგრადი) ყაზახეთის დედაქალაქად ოფიციალურად გამოცხადდა 1997 წლის 10 დეკემბერს.
1998 წლის 6 მაისს დედაქალაქს სახელი შუცვალეს და ასტანა უწოდეს. ასტანას, როგორც ახალი დედაქალაქის საერთაშორისო პრეზენტაცია შედგა 1998 წლის 10 ივნისს.
2019 წლის 20 მარტს ყაზახეთის პარლამენტის ორივე პალატამ მხარი დაუჭირა კანონს, რომელიც ცვლის ყაზახეთის კონსტიტუციას, სახელმწიფოს დედაქალაქის სახელის ასტანადან ნურ-სულთანად გადარქმევის მიზნით. [5] 2019 წლის 23 მარტს ყაზახეთის პრეზიდენტმა კასიმ-ჟომარტ ტოკაევმა ხელი მოაწერა ბრძანებულებას ასტანასთვის ეწოდებინათ ნურ-სულთანი. [6] დედაქალაქის სახელის გადარქმევა განპირობებული იყო ყაზახეთის პირველი პრეზიდენტის, ნურსულთან ნაზარბაევის უკვდავჰყოფის სურვილით, რომელმაც თანამდებობა დატოვა.
2022 წლის იანვრის მოვლენების შემდეგ, ყაზახეთის პრეზიდენტმა კასიმ-ჯომარტ ტოკაევმა გადადგა რიგი ნაბიჯები ყაზახეთის პოლიტიკური სისტემის რეფორმირების მიზნით; ერთ-ერთი ასეთი ნაბიჯი იყო ქვეყნის კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანა, რომლის ფარგლებშიც, 2022 წლის 17 სექტემბერს, პრეზიდენტის ბრძანებულება გამოიცა, რომ ქვეყნის დედაქალაქისთვის ეწოდებინათ სახელი ასტანა.
სხვა არაფორმალური „ დედაქალაქები“ რედაქტირება
მას შემდეგ, რაც დედაქალაქი გადავიდა აკმოლაში (ასტანა), 1997 წლის დეკემბრიდან ალმათს მიენიჭა „ყაზახეთის სამხრეთ დედაქალაქის“ სტატუსი. ტერმინი „ყაზახეთის სამხრეთ დედაქალაქი“ ხშირად გამოიყენება მედიაში კონკრეტულად ალმათის [7] აღსანიშნად.
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Аскар Даирбек. Правительственные кварталы Алашской столицы. ციტირების თარიღი: 2019-04-28
- ↑ Алаш-Орда: сборник документов. — Алматы: Айкап, 1992. — 190 с.
- ↑ Е. Чиликова. Оренбург — Кзыл-Орда — Алматы — …. ციტირების თარიღი: 2019-04-28
- ↑ АП РФ Распоряжение 17-08-1995 г. № 1495 «О написании названий государств бывших республик СССР и их столиц». ციტირების თარიღი: 2013-08-21
- ↑ Астана переименована в Нурсултан. ციტირების თარიღი: 2019-04-11
- ↑ О переименовании города Астаны — столицы Республики Казахстан в город Нур-Султан — столицу Республики Казахстан. ციტირების თარიღი: 2019-03-23
- ↑ Алматы. https://www.kazembassy.ru.+ციტირების თარიღი: 2020-03-06.