ჩეჩნეთის რესპუბლიკა იჩქერია

ჩეჩნეთის რესპუბლიკა იჩქერია
ჩეჩნეთის რესპუბლიკა იჩქერია Noxçiyn Paçẋalq Noxçiyçö ; Нохчийн Пачхьалкх Нохчийчоь ; Чеченская Республика Ичкерия; ჩეჩნეთის რესპუბლიკა იჩქერია
	დევიზი: „თავისუფლება ან სიკვდილი“
	ჰიმნი: „თავისუფლება ან სიკვდილი“;
	ჩეჩნეთის რესპუბლიკა იჩქერიის მდებარეობა
დედაქალაქი; (და უდიდესი ქალაქი)	გროზნო
ოფიციალური ენა	ჩეჩნური
მთავრობა
ფართობი
მოსახლეობა
ვალუტა	რუსული რუბლი; ჩეჩნური ნახარი

ჩეჩნეთის რესპუბლიკა იჩქერია (ჩეჩნ. Noxçiyn Paçẋalq Noxçiyçö, Нохчийн Пачхьалкх Нохчийчоь) — არაღიარებული, გამოყოფილი ჩეჩნეთის სახელმწიფო.

ისტორია რედაქტირება

დურძუკნი, ანუ დღევანდელი ჩეჩნები უხსოვარი დროიდან სახლობენ კავკასიაში. ანთროპოლოგიურად ისინი განეკუთვნებიან იბერიულ-კავკასიური მოდგმის (რასის) ხალხთა ჯგუფს, რომლებიც წარმოადგენენ კავკასიის ავტოქტონურ (ძირითად) მოსახლეობას.

1991 წლის 27 ოქტომბერს ჩეჩნეთ-ინგუშეთის პრეზიდენტად არჩეულ იქნა ჯოხარ დუდაევი.
1991 წლის 1 ნოემბერს ჯოხარ დუდაევმა გამოაცხადა ჩეჩნეთ-ინგუშეთის დამოუკიდებლობა.^[2]
1991 წლის 2 ნოემბერს რსფსრ-ს სახალხო დეპუტატთა ყრილობამ ჩეჩენი რუსლან ხასბულატოვის ხელმძღვანელობით ჩეჩნეთ-ინგუშეთის არჩევნები უკანონოდ ცნო.^[3]
1991 წლის 7 ნოემბერს რუსეთის პრეზიდენტმა ბორის ელცინმა ჩეჩნეთ-ინგუშეთის ტერიტორიაზე საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა და იქ შინაგან საქმეთა სამინისტროს ქვედანაყოფები გააგზავნა, თუმცა ისინი ხანკალას აეროპორტში ჩამოფრენისთანავე დააკავეს ჩეჩნეთის ეროვნული გვარდიის წევრებმა და ავტობუსებით ჩეჩნეთის საზღვრები დაატოვებინეს.^[4]
1991 წლის 11 ნოემბერს რუსეთის უზენაესმა საბჭომ გააუქმა პრეზიდენტის გამოცხადებული საგანგებო მდგომარეობა ჩეჩნეთ-ინგუშეთში.^[5]
1991 წლის 30 ნოემბერს ჩატარდა რეფერენდუმი ინგუშეთის ტერიტორიაზე, რომლითაც დადასტურდა ინგუშეთის გამოყოფა ჩეჩნეთ-ინგუშეთიდან და რუსეთის ფედერაციის ფარგლებში ინგუშეთის რესპუბლიკის გამოცხადება პრიგოროდნის რაიონით მის შემადგენლობაში.^[6]
1992 წლის 12 მარტს პარლამენტმა მიიღო ჩეჩნეთის რესპუბლიკის კონსტიტუცია.
1992 წლის 13 მარტს გროზნოში დევნილობაში მყოფმა საქართველოს პრეზიდენტმა ზვიად გამსახურდიამ გამოსცა ბრძანება ჩეჩნეთის დამოუკიდებლობის აღიარების შესახებ.^[7]
1994 წლის 11 დეკემბერს რუსეთის პრეზიდენტის ბორის ელცინის ბრძანებით, ჩეჩნეთის ტერიტორიაზე რუსეთის ფედერაციის თავდაცვის სამინისტროს ქვედანაყოფები შევიდნენ. ამ მომენტიდან იწყება რუსეთ-ჩეჩნეთის პირველი ომი (1994-1996).
რუსეთ-ჩეჩნეთის მეორე ომი 1999-2001.
2000 წლის 16 იანვარს ჩეჩნეთის დამოუკიდებლობა სცნო ავღანეთის ისლამურმა საამირომ.^[8]
2022 წლის 18 ოქტომბერს უკრაინამ ოფიციალურად სცნო ჩეჩნეთი „დროებით ოკუპირებულ ტერიტორიად“.^[9]

გეოგრაფია რედაქტირება

იჩქერიას აღმოსავლეთით ესაზღვრება დაღესტანი, დასავლეთით — ინგუშეთი და ჩრდილოეთი ოსეთი, სამხრეთიდან — საქართველო, ჩრდილო-დასავლეთიდან — სტავროპოლის მხარე. ფართობი: 19 300 კვ. კმ.

იხილეთ აგრეთვე რედაქტირება

რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება

სქოლიო რედაქტირება

↑ დაურეგულირებელი სასაზღვრო დავების გამო, არ არის მომხდარი ჩეჩნეთსა და ინგუშეთს შორის საზღვრის დემარკაცია, რუსეთის ფედერაციის რუკებზე არ არის ნაჩვენები ჩეჩნეთის და ინგუშეთის საზღვარო.
↑ Указ Президента Чеченской Республики от 1 ноября 1991 года «О государственном суверенитете Чеченской Республики»
↑ Постановление Съезда народных депутатов РСФСР от 2 ноября 1991 года № 1847-I «О признании незаконными выборов, проведенных 27 октября 1991 года в Чечено-Ингушской Республике». ციტირების თარიღი: 2019-07-12
↑ „Rebels Defy Yeltsin, Issue Call to Armes“. Washington Post. 11 November 1991.
↑ Постановление Верховного Совета РСФСР «Об Указе Президента РСФСР от 7 ноября 1991 г. „О введении чрезвычайного положения в Чечено-Ингушской Республике“». docs.cntd.ru (1991-11-11). ციტირების თარიღი: 2018-05-03.
↑ 30 ноября 1991 года прошел Всенародный референдум об образовании РИ в составе России,на котором 97% народа Ингушетии высказалось за республику в составе РФ. (30 November 2018). ციტირების თარიღი: 7 August 2023
↑ Digital Copy of the Recognition Document. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 13 მარტი 2016. ციტირების თარიღი: 19 October 2022
↑ Grant, Thomas D. (2000). „Current Development: Afghanistan Recognizes Chechnya“. American University International Law Review. 15 (4). line feed character არის |title=-ში №44 პოზიციაზე (დახმარება)
↑ „უმაღლესმა რადამ ჩეჩნეთის რესპუბლიკა იჩქერია რუსეთის მიერ ოკუპირებულად ცნო“. რადიო თავისუფლება. ციტირების თარიღი: 19 ოქტომბერი, 2022. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი |access-date=-ში (დახმარება)

[1] დაურეგულირებელი სასაზღვრო დავების გამო, არ არის მომხდარი ჩეჩნეთსა და ინგუშეთს შორის საზღვრის დემარკაცია, რუსეთის ფედერაციის რუკებზე არ არის ნაჩვენები ჩეჩნეთის და ინგუშეთის საზღვარო.

[2] Указ Президента Чеченской Республики от 1 ноября 1991 года «О государственном суверенитете Чеченской Республики»

[3] Постановление Съезда народных депутатов РСФСР от 2 ноября 1991 года № 1847-I «О признании незаконными выборов, проведенных 27 октября 1991 года в Чечено-Ингушской Республике». ციტირების თარიღი: 2019-07-12

[4] „Rebels Defy Yeltsin, Issue Call to Armes“. Washington Post. 11 November 1991.

[5] Постановление Верховного Совета РСФСР «Об Указе Президента РСФСР от 7 ноября 1991 г. „О введении чрезвычайного положения в Чечено-Ингушской Республике“». docs.cntd.ru (1991-11-11). ციტირების თარიღი: 2018-05-03.

[6] 30 ноября 1991 года прошел Всенародный референдум об образовании РИ в составе России,на котором 97% народа Ингушетии высказалось за республику в составе РФ. (30 November 2018). ციტირების თარიღი: 7 August 2023

[7] Digital Copy of the Recognition Document. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 13 მარტი 2016. ციტირების თარიღი: 19 October 2022

[8] Grant, Thomas D. (2000). „Current Development: Afghanistan Recognizes Chechnya“. American University International Law Review. 15 (4). line feed character არის |title=-ში №44 პოზიციაზე (დახმარება)

[9] „უმაღლესმა რადამ ჩეჩნეთის რესპუბლიკა იჩქერია რუსეთის მიერ ოკუპირებულად ცნო“. რადიო თავისუფლება. ციტირების თარიღი: 19 ოქტომბერი, 2022. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი |access-date=-ში (დახმარება)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]