იერუსალიმის ებრაული უნივერსიტეტი

იერუსალიმის ებრაული უნივერსიტეტი
დაფუძნდა	1918
ტიპი	საჯარო
სტუდენტი	22 000
მდებარეობა	იერუსალიმი და რეხოვოთი
ქალაქი	იერუსალიმი
ქვეყანა	ისრაელი
კავშირები	arXiv და ORCID
	http://new.huji.ac.il

იერუსალიმის ებრაული უნივერსიტეტი (ებრ. האוניברסיטה העברית בירושלים‎) — უდიდესი სამეცნიერო და საგანმანათლებლო ცენტრი ისრაელში. იერუსალიმის ებრაული უნივერსიტეტი ცნობილია მსოფლიოში ცნობილი პროფესორებითა და მეცნიერებით, ასევე ნობელის პრემიის ლაურეატებით.

უნივერსიტეტი დაარსდა 1918 წელს, გაიხსნა 1925 წელს და გახდა ქვეყნის პირველი უნივერსიტეტი და მეორე უმაღლესი სასწავლებელი (ტექნიონის შემდეგ). უნივერსიტეტში სწავლება დაარსებიდან დღემდე ივრითულ ენაზე მიმდინარეობს.

ასტეროიდი (271763) Hebrevu^[3] უნივერსიტეტის სახელს ატარებს.

2023 წელს ის იყო მსოფლიოს საუკეთესო უნივერსიტეტების ტოპ ასეულში (86-ე ადგილი).^[4] QS World University Rankings-ის მიხედვით, ის არის საუკეთესო უმაღლესი სასწავლებელი ქვეყანაში.^[5]

ისტორია

უნივერსიტეტის შექმნის იდეა 1884 წელს კატოვიცეში ჰოვევეის სიონის კონგრესზე განიხილეს, შემდეგ კი 1897 წელს ბაზელში გამართულ პირველ სიონისტურ კონგრესზე. ებრაული უნივერსიტეტის შექმნის საკითხი წამოჭრა ცვი-გერმან შაპირომ. უნივერსიტეტის შენობის თავდაპირველი გეგმა დააპროექტა ბრიტანელმა არქიტექტორმა სერ პატრიკ გედესმა, ამ პროექტიდან აშენდა მხოლოდ ეროვნული ბიბლიოთეკის შენობა, ამჟამად იურიდიული ფაკულტეტის ბიბლიოთეკა.

თუმცა, მომავალი უნივერსიტეტის შენობის პირველი ქვა მხოლოდ 1918 წელს, 24 ივლისს, სკოპუსის მთაზე, წამყვანი სიონისტი მოღვაწეების, ბრიტანეთის ძალაუფლების მეთაურების, ასევე არაბული საზოგადოების წარმომადგენლების მონაწილეობით დაიდო. სულ დაიდო 13 ქვა. ექიმმა ხაიმ ვაიცმანმა ორი ქვა დადო და საზეიმო სიტყვა წარმოთქვა. ქვების დაგებაში მონაწილეობა მიიღეს გენერალმა ალენბიმ, ინგლისის ეკლესიის ეპისკოპოსმა, ბარონ როტშილდმა და ქველმოქმედმა ი. გოლდბერგი, რომელმაც დააფინანსა ტერიტორიის შესყიდვა უნივერსიტეტის მშენებლობისთვის. ცერემონიას 6000-მდე ადამიანი ესწრებოდა: მეცნიერები, პედაგოგები, მწერლები, მხატვრები და სკოლის მოსწავლეები. ცერემონიის დასასრულს შესრულდა ისრაელის მომავალი ჰიმნი ჰათიკვა.

ალბერტ აინშტაინი ეწვია ერეც-ისრაელს 1923 წელს, რათა დახმარებოდა ხაიმ ვაიცმანს ებრაული უნივერსიტეტის შექმნის ხელშეწყობაში. იმ დროს უნივერსიტეტისთვის ხელმისაწვდომი ერთადერთი სახლის ერთ-ერთ ოთახში, სკოპუსის მთაზე, აინშტაინმა წაიკითხა ლექცია ფარდობითობის თეორიის შესახებ ფრანგულად, მისი ლექციის შესავალი ნაწილი კი — ებრაულად.

სკოპუსის მთაზე მდებარე ადგილის ნაწილი, სადაც მოგვიანებით უნივერსიტეტი აშენდა, რააბ ნაშაშიბიმ 1924 წელს გაყიდა. უნივერსიტეტის ოფიციალურ გახსნამდე მას ორი ფაკულტეტი ჰქონდა: ქიმიისა და იუდაიზმის შემსწავლელი, მიკრობიოლოგიის განყოფილება და ბიბლიოთეკა, სადაც მუშაობდა შვიდი პროფესორი და 30 მასწავლებელი. უნივერსიტეტის ოფიციალური გახსნის ცერემონიამდე ადგილობრივმა არაბებმა საყოველთაო გაფიცვა გამოაცხადეს და უნივერსიტეტის ერთადერთი შენობა შავი დროშებით იყო გარშემორტყმული.

კამპუსების მშენებლობა დასრულდა 1925 წელს, სწავლება კი 1928 წელს დაიწყო. 1925 წელს უნივერსიტეტში ასევე გაიხსნა აინშტაინის მათემატიკის ინსტიტუტი. ბრიტანეთის მანდატის პერიოდში უნივერსიტეტში იწავლებოდა მხოლოდ მეორე და მესამე ხარისხი. უნივერსიტეტის დამფუძნებლებს შორის იყვნენ უდიდესი ევროპელი მეცნიერები, რომლებსაც ებრაული ფესვები ჰქონდათ — როგორებიც იყვნენ ალბერტ აინშტაინი, ზიგმუნდ ფროიდი, მარტინ ბუბერი. უნივერსიტეტის შექმნის იდეას ასევე აქტიურად დაუჭირა მხარი პალესტინის მთავარმა რაბინმა რაბი კუკმა. 1948 წლამდე სწავლება სკოპუსის მთაზე მიმდინარეობდა. 1939 წელს, სამედიცინო ფაკულტეტის დაარსების პროექტის ფარგლებში, უნივერსიტეტის გვერდით გაიხსნა ჰადასას საავადმყოფო.

დამოუკიდებლობის მოპოვებისთვის ომის შემდეგ ის იორდანიის ტერიტორიის სიღრმეში ისრაელის ანკლავად იქცა და ამ შენობაში სწავლის გაგრძელება შეუძლებელი გახდა. უნივერსიტეტის ფაკულტეტები დროებით განთავსდა იერუსალიმში სხვადასხვა შენობებში, სანამ 1953 წელს ისრაელის რაიონულ ცენტრში ახალი კამპუსის მშენებლობა დაიწყებოდა. 1961 წელს ჰადასას საავადმყოფო და მედიცინის ფაკულტეტი ხელახლა გაიხსნა ახალ კამპუსში. 1963 წელს ელიზაბეტ გოლდშმიდტმა დააარსა გენეტიკის ლაბორატორია (მოგვიანებით გენეტიკის დეპარტამენტი). 1967 წელს, ექვსდღიანი ომის შემდეგ, გაკვეთილები განახლდა Mount Scopus-ის კამპუსში და ფაკულტეტის უმეტესობა იქ დაბრუნდა.

უფლებები აინშტაინის მემკვიდრეობაზე

ალბერტ აინშტაინმა ებრაულ უნივერსიტეტს უანდერძა თავისი ყველა წერილი და ხელნაწერი, ისევე როგორც მისი გამოსახულების და სახელის კომერციულად გამოყენების უფლება.^[6] 2012 წელს ებრაულმა უნივერსიტეტმა უჩივლა კალიფორნიაში General Motors-ს, აინშტაინის გამოსახულების რეკლამაში გამოყენების გამო, მაგრამ სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ გამოსახულების გამოყენების უფლება საზოგადოებრივ დომენში გადავიდა აინშტაინის გარდაცვალებიდან 50 წლის შემდეგ, ანუ 2005 წელს.^[7]

გალერეა

1918 წელს სკოპუსის მთაზე ებრაული უნივერსიტეტის ქვაკუთხედის დაგების ცერემონია
ებრაული უნივერსიტეტი, 1935 - 1937 წწ
ებრაული ენის აკადემია
ისრაელის ეროვნული ბიბლიოთეკა
ისრაელის ეროვნული ბოტანიკური ბაღი
უნივერსიტეტის ბიბლიოთეკის ინტერიერი 2013 წ
ალბერტ აინშტაინის პორტრეტი (1924) შესრულებული ლეონიდ პასტერნაკის მიერ, ებრაული უნივერსიტეტის მათემატიკური ბიბლიოთეკის სამკითხველო ოთახში[6]