ლურჯანა
ლურჯანა (ლათ. Cortinarius violaceus) — სოკოს სახეობა აბლაბუდიანი სოკოების გვარისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს ჩრდილოეთ ამერიკას, აზიას, ევროპას, ავსტრალიასა და ახალ ზელანდიას.
| ლურჯანა | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| მეცნიერული კლასიფიკაცია | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| ლათინური სახელი | |||||||||||||||
| Cortinarius violaceus (L.) S.F.Gray, 1821 | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
ერთი წყარო მას საჭმელ სოკოდ მიიჩნევს, მეორე წყარო კი — არასაჭმელად. იზრდება ნიადაგზე ფოთლოვან და შერეულ ტყეებში, ერთეულებად ან მცირე ჯგუფებად, ზაფხულიდან შემოდგომამდე.
სოკო პირველად აღწერა შვედმა ბუნებისმეტყველმა კარლ ლინემ 1753 წელს როგორც Agaricus violaceus.[1] მიმდინარე ბინომინალური სახელწოდება მიანიჭა ბრიტანელმა მეცნიერმა სემიუელ ფრედერიკ გრეიმ 1821 წელს.[2]
სამეცნიერო სინონიმები:
აღწერა რედაქტირება
ქუდის დიამეტრი — 5-15 სმ, თავდაპირველად ნახევარსფეროსებრი, შემდგომში — ამობურცული, სიბერეში გაშლილია, ტალღისებური კიდეებით, ქეჩისებრ-ქერცლოვანი, მუქი იასამნისფერი.[3][4].
ჰიმენოფორი — ფირფიტებიანი, ფირფიტები შეზრდილია კბილით, ფართე, მეჩხერი, მუქი იასამნისფერი.
რბილობი — ღია იისფერიდან მუქ იისფრამდე.[4][3] სასიამოვნო სუნითა და თხილის გემოთი.
ფეხის სიგრძე — 6-12 სმ, სისქე — 1-2 სმ, ზედა ნაწილი დაფარულია წვრილი ქერცლებით, ძირისკენ ბოლქვისებურად გასქელებულია, ბოჭკოვანი, მომურო- ან მუქი იასამნისფერი.
სპორების ფხვნილი — ჯანგისფერ-მურა ფერის[4]. სპორები — 11-16×7-9 მკმ, ელიფსისებური ან ნუშისებრი, ხორკლიანი ზედაპირით, ჟანგისფერი ელფერით.[3].
გავრცელება და ეკოლოგია რედაქტირება
გავრცელების არეალი მოიცავს ჩრდილოეთ ამერიკას, აზიას, ევროპას, ავსტრალიასა და ახალ ზელანდიას.[5] ლურჯანა შესულია ბელგიის, გერმანიის, პოლონეთის, დანიის, ინგლისის, რუსეთისა და ნიდერლანდების გადაშენების პირას მყოფი სახეობების ნუსხაში.[6]
იზრდება ფოთლოვან და შერეულ ტყეებში, მჟავე ან ტუტე ნიადაგზე, ერთეულებად ან მცირე ჯგუფებად. მიკორიზას ქმნის არყთან, ვერხვთან, მთრთოლავ ვერხვთან, მუხასთან და წიფელთან.[7] აგრეთვე შესაძლებელია გაიზარდოს ბალოტიან ადგილებში სფაგნუმის ხავსთან.[8].
სეზონი — ზაფხულიდან შემოდგომამდე[9]
კვებითი ღირებულება რედაქტირება
ერთი წყარო მას საჭმელ სოკოდ მიიჩნევს,[10] მეორე წყარო კი — არასაჭმელად.[11] იხმარება ახალი, მოხარშული, შემწვარი, დამარილებული[8] ან ძმარში დაკონსერვებული.[12] გამომდინარე იქიდან, რომ აღნიშნული სახეობა იმყოფება გადაშენების პირას, მისი შეგროვება რეკომენდირებული არა.[3].
ლიტერატურა რედაქტირება
- Карпов Ф. Ф., Паутинник фиолетовый, или приболотник // Грибы средней полосы России, М.: Фитон XXI, 2018. — გვ. 124.
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Linnaeus C (1753). „Tomus II“, Species Plantarum (la). Stockholm, Sweden: Laurentii Salvii, გვ. 1173. ციტირების თარიღი: 2018-02-21.
- ↑ Gray SF (1821). A Natural Arrangement of British Plants. London, United Kingdom: Baldwin, Cradock, and Joy, გვ. 628.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Э. Л. Нездойминого. Паутинник фиолетовый - Cortinarius violaceus (L.: Fr.) Fr.. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2021-09-13. ციტირების თარიღი: 2022-03-23.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 Сергеева М. Н. Грибы. — М.: «Культура и традиции», 2003. — С. 126—127. — 264 с. — ISBN 5-86444-080-9.
- ↑ Harrower E, Bougher NL, Winterbottom C, Henkel TW, Horak E, Matheny PB (2015). „New species in Cortinarius section Cortinarius (Agaricales) from the Americas and Australasia“. MycoKeys. 11: 1–21. doi:10.3897/mycokeys.11.5409.
- ↑ Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Н.Н. Агафонова. Паутинник фиолетовый – Cortinarius violaceus (L.) Gray.
- ↑ 8.0 8.1 Карпов 2018.
- ↑ ნახუცრიშვილი ივ., საქართველოს სოკოები / რედ. და თანაავტ. არჩ. ღიბრაძე, თბ.: „ბუნება პრინტი“ და საქართველოს ბუნების შენარჩუნების ცენტრი, 2006. — გვ. 193, ISBN 99940-856-1-1.
- ↑ Arora D (1986). Mushrooms Demystified. Ten Speed Press, გვ. 446. ISBN 0-89815-169-4. ციტირების თარიღი: 2016-10-17.
- ↑ Phillips, Roger (2010). Mushrooms and Other Fungi of North America. Buffalo, NY: Firefly Books, გვ. 173. ISBN 978-1-55407-651-2.
- ↑ ^ Fritz Martin Engel, Fred Timber: „Pilze: kennen – sammeln – kochen”, Editura Südwest, München 1969, p. 105