კარწახის ტბა
კარწახის ტბა, ხოზაფინის ტბა (თურქ. Aktaş Gölü) — ტბა საქართველოსა და თურქეთის საზღვარზე.[1] მდებარეობს ჯავახეთის ზეგანზე, მდინარე მტკვრის აუზში, ზღვის დონიდან 1799 მ სიმაღლეზე. სარკის ფართობი 26,3 კმ², აუზის ფართობი 158 კმ², საშუალო სიღრმე 0,7 მ, მაქსიმალური სიღრმე 1 მ, წყლის მოცულობა 19,3 მლნ. მ³. სახელმწიფო საზღვრით ტბა ორ ნაწილად იყოფა. ტბის ჩრდილო-აღმოსავლეთი ნაწილი საქართველოს ფარგლებშია, ხოლო სამხრეთ-დასავლეთი — თურქეთში.[2]
| კარწახის ტბა | |
|---|---|
| (თურქ. Aktaş Gölü) | |
 კარწახის ტბა | |
| კოორდინატები: 41°12′53″ ჩ. გ. 43°12′53″ ა. გ. / 41.2149139° ჩ. გ. 43.2149639° ა. გ. | |
| მდებარეობა |  საქართველო თურქეთი
|
| ტერიტორიული ერთეული | ახალქალაქის მუნიციპალიტეტი (სამცხე-ჯავახეთის მხარე) ჩილდირი (არტაანის პროვინცია) |
| სიმაღლე ზღვის დონიდან | 1799 მ |
| ფართობი | 26,3 კმ² |
| მოცულობა | 0,0193 კმ³ |
| საშუალო სიღრმე | 0,7 მ |
| მაქსიმალური სიღრმე | 1 მ |
| მარილიანობა | 880 ‰ |
| აუზის ფართობი | 158 კმ² |
| ჩამდინარე მდინარეები | კარწახი |
  | |
 | |
 მედიაფაილები ვიკისაწყობში
| |
აუზის რელიეფი ვულკანური წარმოშობისაა, სუსტად დანაწევრებული. კარწახის ტბის აუზი ხასიათდება ძალიან სუსტად განვითარებული მდინარეთა ქსელით. აღსანიშნავია მდინარე კარწახი, რომელიც ტბას ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში ერთვის. კარწახის ტბა ტექტონიკური წარმოშობისაა. უკავია კარწახის სინკლინური ქვაბულის სამხრეთ-დასავლეთი ნაწილი. გეგმაში არასწორი ოვალური ფორმისაა. სანაპირო ხაზი უმნიშვნელოდ არის შეჭრილ-შემოჭრილი.[2]
ტბის თურქულ ნაწილში არის კუნძულები. საზრდოობს თოვლის, წვიმისა და მიწისქვეშა წყლით. წყლის დონე მაქსიმუმს აღწევს ივნისში, მინიმალურს — თებერვალში. ტბა გაუდინარია. წყალი მომლაშოა (880 მგრ/ლ). დეკემბრიდან მარტის მეორე ნახევრამდე დაფარულია ყინულით.[2] ტბის მიდამოებშია ბუნებრივი სუბალპური ტყე.[3]
კარწახის ტბა წყლის ფრინველთა სამფლობელოა. მასზე აღრიცხულია 59 სახეობის ფრინველი, აქედან 20 წყალმცურავია. აქვე წეროებზე და ხუჭუჭა ვარხვებზე დაკვირვებაა შესაძლებელი. კარწახის ტბასა და მის შემოგარენში მთის სტეპებსა და გასტეპებულ მდელოებზე 2004 წელს აღმოაჩინეს საქართველოს ფლორაში აღწერილი ვარდისებრთა ოჯახის წარმომადგენელი Dasiphora fruticosa, რომელიც სხვაგან არსად გვხვდება საქართველოში.[3]
ტბის ნაპირზე დგას ყოფილი საბჭოთა კავშირის დროინდელი შეიარაღებული ძალების სათვალთვალო კოშკი, საიდანაც შეიძლება ფრინველებზე დაკვირვება. ტბაში ევტროფიკაციული პროცესები საშუალოზე დაბალი ინტენსივობისაა.[4]
კარწახის ტბა წარსულში ტბის კალმახით ყოფილა სავსე. დღეისათვის გვხვდება კობრი.[5]
მახლობლად გაშენებულია სოფელი კარწახი.
ტბა აღწერილი აქვს ვახუშტი ბატონიშვილს ნაშრომში „საქართველოს გეოგრაფია“:[6]
|
„ხოლო კვალად გოკიისწყლის შესართავის, ჯავახეთის მტკვრის სამჴრით, მაღლა მინდორსა ზედა, მთის ძირად, არს ტბა კარწახისა, დიდი და აღვსილი თევზითა, უმეტეს კალმახითა, ფრიად გემოიანითა.“
|
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ საქართველოს გეოგრაფიული სახელების ორთოგრაფიული ლექსიკონი, თბ., 2009. — გვ. 228.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Апхазава И. С. Озера Грузии. Тбилиси: Мецниереба, 1975. 181 с.
- ↑ 3.0 3.1 ჯავახეთის დაცული ტერიტორიების ბიომრავალფეროვნება
- ↑ სამცხე-ჯავახეთი. ცნობარი. თბილისი. 2016
- ↑ თევზჭერისა და თევზის მარაგის დაცვის ტექნიკური რეგლამენტის დამტკიცების თაობაზე
- ↑ ბატონოშვილი ვახუშტი. საქართველოს გეოგრაფია. რედაქცია მ. გ. ჯანაშვილისა. თფილისი. 1904