ფასკუნჯი
ფასკუნჯი,[1] ყაჯირი,[2] ძერძერუკი[3] (ლათ. Neophron percnopterus) — ფრინველი ქორისებრთა ოჯახისა. მისი სხეულის სიგრძეა 60–70 სმ, ფრთების შლილი 155–180 სმ,[4] მასა 1,6–2,2 კგ.[5] ზრდასრული ფრინველი თეთრია, აქვს შავი მომქნევი ბუმბულები, რომლებიც მკვეთრადაა გამიჯნული ფრთის დანარჩენი ნაწილისაგან,[4] გრძელი და ვიწრო ნისკარტი, რომბისებური კუდი. სახე შეფერილია ყვითლად და შეუბუმბლავია.[6] ნისკარტი მოყვითალოა, მუქი წვერით.[4] ფრთები ვიწრო. ფეხები სუსტი, მოვარდისფრო. თვალის ფერადი გარსი მუქი. ნესტოები განლაგებულია გრძივად.[5] კეფასა და კისერზე გაბურძგნული ბუმბული აქვს.[7] ახალგაზრდა ფრინველი მოყავისფრო-მორუხოა,[6] ღია ფერის სახითა და ნისკარტით.[4] ზრდასრული შეფერილობას დაახლოებით 5 წელში იღებს. ფრენის დროს სხეულის კონტურით ბატკანძერს წააგავს, თუმცა, მისგან განსხვავებით, უფრო მოკლე კუდი და შედარებით მოკლე, ნაკლებად წვეტიანი ფრთები აქვს.[6] ფრენს ლივლივით, იშვიათად ფრთების ქნევით.[7] ხმა — წკრიალა რაკრაკი.[8] გავრცელებულია სამხრეთ ევროპაში, აფრიკაში, სამხრეთ-დასავლეთ და შუა აზიაში, ინდოეთში;[5] საქართველოში გადამფრენი[4] და მობუდარია.[6][8] მთებში ადის ზღვის დონიდან 4500 მეტრამდე. ზამთარში ზომიერი განედებიდან მიგრირებს ტროპიკებში.[5] ბინადრობს სტეპის ლანდშაფტის მთებსა და მთისწინეთებში. ცხოვრობს მარტო ან ჯგუფებში.[8] უმთავრესად იკვებება მძორით, შეუძლია ძვლების, მყესების, ჩლიქების, ტყავის გამხმარი ნაფლეთების ჭამა, იჭერს ქვეწარმავლებსაც. სამხრეთ რაიონებში ეტანება დასახლებებს, თამაშობს მენაგვის როლს; ხშირად იკრიბება დიდ გუნდებად.[5] ბუდობს კლდოვან ნიშებსა და ხელოვნურ გამოქვაბულებში,[6] მიტოვებულ შენობებში, იშვიათად ხეებზე. ზოგჯერ ჰქმნიან რამდენიმე ათეული მობუდარი წყვილისაგან შემდგარ კოლონიებს.[5] აპრილში – მაისის დასაწყისში დებს 2 მოყვითალო-თეთრ კვერცხს მურა-წითელი ლაქებით.[8] კრუხობს ორივე მშობელი 40 დღის განმავლობაში. ბარტყების გამოკვება 85 დღე გრძელდება. სრულწლოვანებას მე-4–5 წელს აღწევენ, ცოცხლობენ 37 წლამდე. არეალის დიდ ნაწილში ჩვეული ფრინველია.[5] ევროპასა და საქართველოში იშვიათია, შეტანილია IUCN-ისა[9] და საქართველოს წითელ ნუსხებში.[10]
| ფასკუნჯი | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| მეცნიერული კლასიფიკაცია | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| ლათინური სახელი | |||||||||||||||
| Neophron percnopterus (Linnaeus, 1758) | |||||||||||||||
| სინონიმები | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| დაცვის სტატუსი | |||||||||||||||
 ძიება IUCN-ის ვებ-გვერდზე: ??? | |||||||||||||||
| გავრცელება | |||||||||||||||
 გამრავლება მთელი წლის მანძილზე მიგრაციის მარშრუტები გამოზამთრება გამქრალი შესაძლო გამქრალი | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
გალერეა
რედაქტირება-
მოზარდი და ზრდასრული -
ფრენა -
კვერცხი -
_and_Adult_(R).jpg)
.jpg)
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება
- BTO BirdFacts – Egyptian Vulture
- Species text in The Atlas of Southern African Birds
- Global Raptor Information Network დაარქივებული 2022-04-20 საიტზე Wayback Machine.
- A photo story on how the Egyptian Vulture can crack an Ostrich egg დაარქივებული 2006-01-02 საიტზე Wayback Machine.
- Ageing and sexing (PDF; 5.6 MB) by Javier Blasco-Zumeta & Gerd-Michael Heinze დაარქივებული 2016-03-05 საიტზე Wayback Machine.
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ კუტუბიძე მ., ფრინველების ნომენკლატურული ტერმინოლოგია, თბ.: „მეცნიერება“, 1973. — გვ. 80, 156, 220.
- ↑ ყაჯირი // დიდი ქართულ-ინგლისური ლექსიკონი: [2 ტომად] / შემდგ.: რუსუდან ამირეჯიბი, შუქია აფრიდონიძე და სხვ. ლონდონი: გარნეტი, 2006.
- ↑ ძერძერუკი // ლექსიკონი ქართული, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 გავაშელიშვილი ლ., ჯავახიშვილი ზ., დარჩიაშვილი გ., კოლხეთის ჭარბტენიან ტერიტორიათა ფრინველები, გვ. 58, თბ., 2006, ISBN 99940-857-7-8
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 Коблик Е. А. СТЕРВЯТНИК // Большая российская энциклопедия. т. 31. — М., 2016. — стр. 234.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 დარჩიაშვილი გ., საქართველოს არიდული და სემიარიდული ეკოსისტემების ფრინველთა სარკვევი, გვ. 30, თბ., 2002.
- ↑ 7.0 7.1 Бёме Р. Л., Динец В. Л., Флинт В. Е., Черенков А. Е. Птицы. Энциклопедия природы России / Под общ. ред. В. Е. Флинта. — М.: ABF, 1996. С. 126–127. 432 с.
- ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 Бёме Р. Л., Жордания Р. Г., Кузнецов А. А. Птицы Грузии. — Тб.: «Сабчота Сакартвело», 1987.
- ↑ BirdLife International (2019). „Neophron percnopterus“. IUCN Red List of Threatened Species. 2019. ციტირების თარიღი: 3 ივნისი, 2020. შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი
|accessdate=-ში (დახმარება)CS1-ის მხარდაჭერა: ref=harv (link) - ↑ საქართველოს „წითელი ნუსხის“ დამტკიცების შესახებ. საკანონმდებლო მაცნე. matsne.gov.ge (2 მაისი, 2006). ციტირების თარიღი: 3 ივნისი, 2020.