უდინე

უდინე
Udine
ქალაქი
	უდინე; Udine
	; პიაცა-ლიბერტა
დროშა	გერბი
ქვეყანა	იტალია
რეგიონი	ფრიული-ვენეცია-ჯულია
კოორდინატები	46°04′00″ ჩ. გ. 13°14′00″ ა. გ. / 46.06667° ჩ. გ. 13.23333° ა. გ.
ფართობი	56 კმ²
ცენტრის სიმაღლე	113 მ
მოსახლეობა	99 439 კაცი (2009)
სიმჭიდროვე	1 775,7 კაცი/კმ²
სასაათო სარტყელი	UTC+1, ზაფხულში UTC+2
სატელეფონო კოდი	0432
საფოსტო ინდექსი	33100
საავტომობილო კოდი	UD
ოფიციალური საიტი	comune.udine.it
	უდინე ვიკისაწყობში

უდინე (იტალ. Udine; ფრიულ. Udin; სლოვენ. Videm; გერმ. Weiden; ლათ. Utinum) — ქალაქი და კომუნა ჩრდილო-აღმოსავლეთ იტალიაში, ფრიული-ვენეცია-ჯულიას რეგიონის შუაგულში, ადრიატიკის ზღვასა და ალპებს შორის, იტალია-სლოვენიის საზღვრიდან 40 კმ-ში. 2009 წელს მისი მოსახლეობა 99 439 ადამიანს შეადგენდა, ურბანული არეალის მოსახლეობა კი 175 000-ს.

ისტორია

უდინე ფრიულის ისტორიული დედაქალაქია. ეს არეალი ჯერ კიდევ ნეოლითის ხანიდან იყო დასახლებული, მოგვიანებით კი ილირიელებით დასახლდა. უნგრული ლეგენდის თანახმად, ჰუნების დიდმა ბელადმა ატილამ აქ ბორცვი ააშენა, რადგან როცა ის აკვილეიას ალყას არტყავდა, მას ზამთრისათვის ჯარის სადგომი სჭირდებოდა. მან თავის მებრძოლებს უბრძანა მუზარადებითა და ფარებით მიწა მოეზიდათ, რადგან რელიეფი თითქმის მთლიანად გაბრტყელებული იყო. მან აქ ქალაქი დააარსა და წრიული კოშკი ააშენა.

დასავლეთ რომის იმპერიის დაცემის შემდეგ, არეალის მნიშვნელობა გაიზარდა, რაც განპირობებული იყო აკვილეიისა და ჩივიდალე-დელ-ფრიულის დაკნინებით. უდინე პირველად 983 წელს იხსენიება, როდესაც იმპერატორმა ოტო II-მ აკვილეიის პატრიარქებს, რომლებიც იმ დროს რეგიონის მთავარი ფეოდალებიც იყვნენ, უტინუმის ციხესიმაგრე აჩუქა. 1223 წელს დაარსდა ბაზრობა და ქალაქი საბოლოოდ გახდა რეგიონის ეკონომიკისა და ვაჭრობის მთავარი არეალი, ამავე დროს საპატრიარქო ცენტრი.

1420 წელს ქალაქი ვენეციის რესპუბლიკამ დაიპყრო. 1511 წელს მიმდინარეობდა ხანმოკლე სამოქალაქო ომი, რომელსაც შემდეგ მიწისძვრა და შავი ჭირი მოჰყვა. ვენეციელთა კონტროლის ქვეშ უდინე 1797 წლამდე დარჩა და წარმოადგენდა სახელმწიფოს მეორე უდიდეს ქალაქს. შემდეგ იყო ფრანგების მცირეხნიანი მმართველობა, რომლის შემდეგაც ის ავსტრიული მარიონეტული ლომბარდია-ვენეციის სამეფოს ნაწილი გახდა. 1866 წელს კი ახლადშექმნილ იტალიის სამეფოს შემადგენლობაში შევიდა.

მეორე მსოფლიო ომში, კაპორეტოსთან ბრძოლაში დაცემამდე, უდინე იტალიის მთავარსარდლობის ცენტრი გახდა და ზედმეტსახელად "Capitale della Guerra"-ს (ომის დედაქალაქი) უწოდებდნენ. ბრძოლის შემდეგ, 1918 წელს ის ავსტრიელებმა დაიკავეს რაც 1918 წლამდე, ვიტორიო-ვენეტოს ბრძოლამდე გაგრძელდა. ომის შემდეგ უდინე ხანმოკლე ისტორიის მქონე ფრიულის პროვინციის დედაქალაქი გახდა, რომელიც თანამედროვე გორიციის, პერდენონესა და უდინეს პროვინციებს მოიცავდა. 1943 წლის 8 სექტემბრის შემდეგ, როცა იტალიამ მეორე მსოფლიო ომში მოკავშირეთა წინაშე იარაღი დაყარა, ქალაქი გერმანული ადმინისტრაციის ხელში იყო, რაც 1945 წლის აპრილში შეწყდა.