ტუპელო (ინგლ. Tupelo) — ქალაქი აშშ-ში. მდებარეობს მისისიპის შტატის ლის ოლქში, მემფისსა და ბირმინგემს შორის. არის შტატის სიდიდით მეშვიდე ქალაქი.

ქალაქი
ტუპელო
Tupelo

მთავარი ქუჩა ქალაქში
დროშა

ქვეყანა აშშ-ის დროშა აშშ
კოორდინატები 34°15′27″ ჩ. გ. 88°42′12″ დ. გ. / 34.257611° ჩ. გ. 88.703389° დ. გ. / 34.257611; -88.703389
ქალაქის მერი ჯეისონ შელტონი
დაარსდა 1870
ამჟამინდელი სტატუსი 1870
ფართობი 133,2 კმ²
ცენტრის სიმაღლე 91 მეტრი
მოსახლეობა 34 546 კაცი (2010)
სიმჭიდროვე 274 კაცი/კმ²
აგლომერაცია 139 671
სასაათო სარტყელი UTC-6, ზაფხულში UTC-5
სატელეფონო კოდი 662
საფოსტო ინდექსი 38801–38804
ოფიციალური საიტი tupeloms.gov
ტუპელო (მისისიპი) — აშშ
ტუპელო (მისისიპი)

2010 წლის აღწერის მიხედვით, მოსახლეობის რაოდენობა წარმოადგენს 34 546 ადამიანს, ხოლო რაიონებთან ლი, პონტოტოკი და იტაუამბა დაახლოებით 139 671 ადამიანი.

ტუპელო გახდა პირველი ქალაქი, რომელიც იყო ელექტრიფიცირებული პრეზიდენტი ფრანკლინ დელანო რუზველტის ხელმძღვანელობით, პროგრამით დაბა ტენესის მართვა და ობიექტების მშენებლობა დიდი დეპრესიის დროს. ქალაქი ასევე წარმოადგენს მომღერალი ელვის პერსლის სამშობლოს.[1].

მკვიდრი ხალხები ამ ადგილას ათასობით წლების განმავლობაში ცხოვრობდნენ. ისტორიულად, ჩიკასო და ჩოკტო, როგორც სამხრეთ-აღმოსავლეთის მუსკოგსკის ხალხმა დაიკავა ეს ადგილი დიდი ხნით ადრე, სანამ ევროპელებს შეხვდებოდნენ.

ფრანგი და ბრიტანელი კოლონისტები ცდილობდნენ მათთან ურთიერთობის დამყარებას. ფრანგებმა დაასახლეს თავიანთი მოსახლეობა ძირითადად მისისიპის და მექსიკის ყურეს ნაპირზე. სოგჯერ, ევროპული ქვეყნები ერთობოდნენ შეიარაღებულ კონფლიქტებში თავისი კოლონისტების მოქმედების გამო. 1736 წლის 26 მაისს დღევანდელი ტუპელოდან არც ისე მოშორებით გაიმართა ბრძოლა, ცნობილი როგორც ბრძოლა აკიაზე; ბრიტანეთის ჯარისკაცებმა და ჩიკასოს მებრძოლეებმა მოიგერიეს ფრანგების და მათი ჩოკტოს მოკავშირეების თავდასხმა აკიას დაბასთან.

თავდაპირველად, ევროპული მოსახლეობა ქალაქს „გამ პონდს“ უწოდებდა (ინგლ. Gum Pond), სიტყვასიტყვით - საღეჭი გუბურა, მის ირგვლივ ბევრი ტუპელოს ხის გამო, ცნობილი, როგორც შავი ტუპელო. ქალაქში დღესდღეობითაც ტარდება კაუჩუკის ხის ყოველწლიური ხელოვნების ფესტივალი.

სამოქალაქო ომის დროს, 1864 წელს მოკავშირეების ძალები და კონფედერაციები მონაწილეობდნენ ამ რაიონის, შეტაკებაში, ცნობილი, როგორც ტუპელოს ბრძოლა. ამ ბრძოლის ველი შესულია აშშ-ს ისტორიული ადგილების ეროვნულ რეესტრში, ეს ადგილი იმყოფება ეროვნული პარკების სამსახურის თვალყურის ქვეშ.

მეოცე ასწლეულის დასაწყისში ქალაქში გაჩნდა ბამბა-ტექსტილი ქარხნები, რომლებიც უზრუნველყოფდნენ სოფლის მოსახლეობისთის ახალ სამუშაო ადგილებს. სახელმწიფო პრაქტიკის ფარგლებში სეგრეგაციები, წისქვილები დაკავებული იყო მხოლოდ თეთრი (ხალხი) უფროსებით და ბავშვებით. რეფორმატორები ცდილობდნენ დოკუმენტირებულად დაეცვათ შრომითი კანონმდებლობის მიხედვით მუშაკი ბავშვები.[2]

ბოლოს ცნობილი ბანკის გაქურდვა წარმოებული იყო ტყვიამსროლელი კელის მიერ, ყაჩაღური ეპოქის მშრალ კანონში, რომელიც მოხდა 30 ნოემბერს 1932 წელს ტუპელოს სახელმწიფო ბანკში; მისმა ბანდამ თან წაიყოლა 38,000 ათასი დოლარი. ბანკის გაძარცვის შემდეგ მთავარმა მოლარემ კელის შესახებ თქვა: „ის იყო ისეთი ბიჭი, რომ თუკი თქვენ მას შეხედავდით ვერასოდეს იტყოდით ბანკების მძარცველიაო“.[3]

დიდი დეპრესიის დროს, ტუპელო იყო ელექტროფიცირებული დაბა ტენესის ახალი მმართველის მიერ, რომელმაც ააშენა რამდენიმე ჯებირი და სადგური მთელ რეგიონში ქალაქგარეთის ჰიდრორესურსების წარმოებისთვის. ინფრასტრუქტურა, რომელიც გაშენებული იყო ფედერალური დახმარებით, ადგილობრივ მუშებს დიდ სამსახურს სთავაზობდა. 1935 წელს პრეზიდენტი ფრანკლინ დელანო რუზველტი ეწვია ამ „პირველ ქალაქს TVA“.

2007 წელს, მეზობელი სოფელი ბლიუ სპრინგსი არჩეული იქნა, როგორც მანქანა ტოიოტას შესანახი ადგილი.

2013 წელს ტუპელოს პოლიციის განყოფილებიდან გეილ სტაუფერი ბანკის გაძარცვისას შექმნილი სროლის დროს გარდაიცვალა, შესაძლებელია სამსახურის მსვლელობისას ის პირველი დაღუპული ოფიცერია დეპარტამენტის ისტორიაში.[4]

კულტურა და ღირსშესანიშნაობები

რედაქტირება
  • ზოოპარკი „ბაფალო“ ტუპელოში - ეს უამრავი ცხოველის და ამერიკული ბიზონების სახლია.
  • ტუპელოში არის ისტორიული ნატჩეზ ტრეისის გზის შტაბი, რომელიც აერთიანებს ტენესის შტატში ნატჩეზ, მისისიპს. ის მიუყვება უძველესი ბილიკების მარშრუტს, გზას რომელსაც მიუყვებოდნენ მკვიდრი ხალხი იქამდე სანამ ევროპელები მოხვდებოდნენ აქ.[5]
  • ახლოსვე იმყოფება ფარების ყორღანები, ტყის პერიოდის მნიშვნელოვანი საშუალო კომპლექსი, მიწით ნამუშევარი თითქმის 2000 წლიანი ნამუშევრები, დათარიღებული 1-200 წლამდე ჩვენი წელთაღრიცხვით.[6]
  •  
    ეროვნული ბრძოლების გადაკვეთებზე რთავენ ტუპელოს და ბრაისს.
  • ტუპელოში ავტომობილების მუზეუმი არის ასეთი ტიპის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ჩრდილოეთ ამერიკაში. 2003-ში ადგილს შტატის ავტომობილთა მუზეუმის წოდება ჰქონდა მინიჭებული. აქ ინახება 150-მდე იშვიათი მანქანა, ყველა ესპანეთის ფრენკ კ.-ს კუთვნილი კოლექციიდან, რომელიც დააფუძნა არხმა WTVA.
  • თავის დაარსების მომენტიდან 1969 წელი, ტუპელოში თეატრის საზოგადოებაში შეიქმნა 200-მდე ნამუშევარი. 2001 და 2004 წლებში, მან მოიპოვა ჯილდოები მისისიპის თეატრალურ ფესტივალზე.
  • 1956 წლის ივნისში მომღერალი ელვის პრესლი დაბრუნდა ტუპელოში შტატ მისისიპში და ალაბამაში კონცერტის ჩასატარებლად.
  • ავტონომია ლის ბიბლიოთეკაში მთელი ქვეყნის მასშტაბით ცნობილი ავტორების წლიური ლექციების ციკლი ინახება.
  • 1937 წელს აშენებული დაწყებითების სკოლა ჩერჩ-სთრითი (თეთრი სტუდენტებისთვის) აღიარებულია თავის დროის ერთ-ერთ ყველაზე გამოჩენილ სკოლად.
  • BancorpSouth არენა გახსნილი იქნა 1993 წელს და მასიური ღონისძიებების ჩატარების ადგილს წარმოადგენს.
 

ადგილობრივი ყოველდღიური გაზეთი გამოდის სახელწოდებით Northeast Mississippi Daily Journal.

ტუპელო სამი სატელევიზიო კომპანიის სახლია, რომელიც ემსახურება 133-ე რეიტინგის დანიშნულ ტერიტორიას 210-დან ნილზენ მედიას კვლევით: WTVA (9), არხზე NBC და АВС ფილიალს; და WLOV (27), ხოლო Fox თანამშრომლობითი.

ამერიკულ ოჯახურ ასოციაციაში, რომელიც მდებარეობს ტუპელოში, არის ეროვნული ამერიკული ოჯახური რადიოქსელები და ახალი ამბების სამსახური OneNewsNow.

ცნობილი პიროვნებები

რედაქტირება
  • ელვის პრესლი (1935-1977), მომღერალი და მსახიობი
  • დიპლო (1978–დღემდე), დიჯეი და რეპერი

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება