ვიკიპედია

რელიგია აზერბაიჯანში

ძირითადად ისლამი

რელიგია აზერბაიჯანში (აზერ. Azərbaycanda din) — მოქმედი კონსტიტუციის თანახმად, აზერბაიჯანი საერო ქვეყანაა. აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში რელიგია განცალკევებულია სახელმწიფოსგან და წარმოდგენილია სხვადასხვა რელიგიური მოძრაობისა და კონფენსიების ერთობლიობით, რომლებიც ცხოვრობენ აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე[1].

ჯუმა მეჩეთი შემახაში. აშენებული აბუ-მუსლიმის მიერ 743 წელს

რელიგიური მრავალფეროვნება აზერბაიჯანში რედაქტირება

აზერბაიჯანი მრავალეროვნული და მრავალრელიგიური ქვეყანაა. სხვადასხვადროს, კერპთაყვანისმცემლობა, ზოროასტრიზმი, იუდაიზმი, ქრისტიანობა, ისლამი და მრავალი სხვა რწმენა გავრცელდა მთელს ქვეყანაში და გავლენა მოახდინა ქვეყნის ცხოვრობაზე. დღეს აზერბაიჯანში მრავალი ისტორიულად გავრცელებული რელიგია არსებობს, ამავე დროს მოქმედებს და ვრცელდება ახალი რელიგიური მოძრაობები მთელ ქვეყანაში.

 
ათეშგიაჰი

მიუხედავად იმისა, რომ აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე სხვადასხვა კონფესიებია, ისლამი მათ შორის დომინანტურ პოზიციას იკავებს. მიახლოებული შეფასებით, აზერბაიჯანის მოსახლეობის 96% მუსლიმია, 4% არის სხვა რელიგიების წარმომადგენლები (იუდაიზმი, ქრისტიანობა და ა.შ.), ათეისტები და აგნოსტიკები.  ქვეყანაში მუსლიმთა დაახლოებით 60-65% შიიტური ტენდენციის წარმომადგენლები არიან, ხოლო 35-40% - სუნიტები[2]. ქრისტიანულ აღმსარებლობათა შორის, აზერბაიჯანში ცხოვრობენ მართლმადიდებლობის, კათოლიციზმის, ლუთერანიზმის და პროტესტანტიზმის, ”სულიერი ქრისტიანობის” (მოლოკანები) წარმომადგენლები და ისტორიული ალბანური ეკლესიის წარმომადგენლები. აზერბაიჯანში ასევე არსებობს სხვა პროტესტანტული მოძრაობების წარმომადგენლები - ადვენტისტები, ბაპტისტები[3], სულთმოფენობები, იეჰოვას მოწმეები. მთიელ ებრაელთა საზოგადოებასთან ერთად, რომლებიც უძველესი დროიდან დასახლდნენ, ქვეყანაში ასევე ცხოვრობენ ქართველი და ევროპელი ებრაელების (აშქენაზები) თემები. დღეისათვის აზერბაიჯანში სულ 2,246 მეჩეთი, 13 ეკლესია და 7 სინაგოგაა. თაყვანისცემის სახლების გარდა, რესპუბლიკაში მოქმედებს ისლამური, ქრისტიანული და იუდეული საგანმანათლებლო დაწესებულებები, მათ შორისაა ბაქოს ისლამური უნივერსიტეტი და ბაქოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის რელიგიური კვლევების განყოფილება. ნახიჩევანის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საერთაშორისო ურთიერთობების ფაკულტეტზე სტუდენტებს უტარებენ ლექციებს რელიგიური სწავლების შესახებ. ასევე არის 10 ისლამური კოლეჯი, საკვირაო სკოლები, რომლებიც თან ერთვის მართლმადიდებლურ ეკლესიებს, პროტესტანტული თემებისთვის ბიბლიის კურსებს, ებრაული ენის კურსებს, ებრაული რელიგიისა და კულტურის კურსებს და ა.შ.

სახელმწიფო-რელიგიური ურთიერთობების რეგულირება და სამართლებრივი ჩარჩო რედაქტირება

სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ (1991 წლის 18 ოქტომბერი), აზერბაიჯანში სინდისისა და მოქალაქეების აღმსარებლობისთავის უფლება უზრუნველყოფილ იქნა. ამ სფეროში განხორციელებული საკანონმდებლო აქტები შესაბამისობაში მოვიდა საერთაშორისო სამართალთან. 1995 წელს მიღებული კონსტიტუცია მოიცავდა სახელმწიფო - რელიგიურ ურთიერთობებს და რელიგიის თავისუფლების მარეგულირებელ პუნქტებს.

ქვეყნის კონსტიტუციის მე -18 მუხლის თანახმად, ”აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში რელიგია განცალკევებულია სახელმწიფოსგან. კანონის წინაშე ყველა რწმენა თანაბარია. აკრძალულია რელიგიების (რელიგიური მოძრაობების) გავრცელება და პროპაგანდა, რომლებიც პიროვნების ღირსებას აკნინებს ან ეწინააღმდეგება კაცობრიობის პრინციპებს. სახელმწიფო განათლების სისტემა არის საერო”. გარდა ამისა, კონსტიტუციის 48-ემუხლის შესაბამისად, რომელიც ითვალისწინებს სინდისის თავისუფლებას, ”ყველას აქვს უფლება თავისუფლად განსაზღვროს თავისი დამოკიდებულება რელიგიისადმი, ინდივიდუალურად ან სხვებთან ერთად სწამდეს რაიმე რელიგია, ან არ სწამდეს არცერთი, გამოხატოს და გაავრცელოს საკუთარი რწმენა რელიგიასთან მიმართებაში. რელიგიური რიტუალების შესრულება თავისუფალია, თუ იგი არ არღვევს საზოგადოებრივ წესრიგს ან არ ეწინააღმდეგება საზოგადოებრივ ზნეობას“[1].

აზერბაიჯანის რესპუბლიკა იმ მთავრობათა შორისაა, რომლებმაც ხელი მოაწერეს ევროპის კონვენციას ადამიანის უფლებათა და ძირითადი თავისუფლებების შესახებ. ამ კონვენციის „აზრის, სინდისისა და რელიგიის თავისუფლების შესახებ“ მე -9 მუხლის თანახმად, „ყველას აქვს აზრის, სინდისისა და რელიგიის თავისუფლება. რელიგიის ან რწმენის პრაქტიკაში თავისუფლება ექვემდებარება მხოლოდ იმ შეზღუდვებს, რომლებიც კანონით არის დადგენილი და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ინტერესებისთვის, დაიცვას საზოგადოებრივი წესრიგი, ჯანმრთელობა ან ზნეობა, ან დაიცვას სხვათა უფლებები და თავისუფლებები”.

კანონი „რელიგიის თავისუფლების შესახებ“[4], რომელიც მიღებულ იქნა 1992 წელს, ქმნის გარანტიებს რელიგიური თავისუფლების განხორციელების შესახებ აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში, აზერბაიჯანის რესპუბლიკის კონსტიტუციისა და საერთაშორისო ხელშეკრულებების შესაბამისად, რომელთა მონაწილეა აზერბაიჯანის რესპუბლიკა, აყალიბებს რელიგიური ერთეულების სტატუსს, მათ უფლებებსა და მოვალეობებს და არეგულირებს ურთიერთობებს, რომლებიც წარმოიშვა რელიგიური ერთეულების საქმიანობასთან ურთიერთობაში.

„რელიგიის თავისუფლების შესახებ“ კანონის პირველი მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ”ყველას აქვს უფლება ინდივიდუალურად ან სხვებთან ერთად სწამდეს ნებისმიერი რელიგიის, გამოხატოს და გაავრცელოს საკუთარი მრწამსი რელიგიისადმი დამოკიდებულების მიმართ”.

კანონის თანახმად, მოქალაქეებს ინდივიდუალურად ან სხვებთან ერთად შეუძლიათ შეისწავლონ ღვთისმეტყველება და მიიღონ რელიგიური განათლება ნებისმიერ ენაზე. ურთიერთდახმარების საფუძველზე, ჩვენს ქვეყანაში მშობლებს შეუძლიათ აღზარდონ შვილები საკუთარი რელიგიური შეხედულებებისა და რელიგიისადმი დამოკიდებულების შესაბამისად.

ამასთან, კანონი „რელიგიური თავისუფლების შესახებ“ არეგულირებს რელიგიური ცენტრებისა და განყოფილებების, რელიგიური და საგანმანათლებლო დაწესებულებების საქმიანობას, განსაზღვრავს სახელმწიფო რეგისტრაციისა და რელიგიური პირების გაუქმების წესებს[4].

 
რელიგიურ ორგანიზაციებთან მუშაობის სახელმწიფო კომიტეტი

რელიგიურ ორგანიზაციებთან მუშაობის სახელმწიფო კომიტეტი რედაქტირება

რელიგიურ ორგანიზაციებთან მუშაობის სახელმწიფო კომიტეტი არის ცენტრალური აღმასრულებელი ორგანო, რომელიც უზრუნველყოფს აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში რელიგიის სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის განხორციელებას. სახელმწიფო კომიტეტი შეიქმნა 2001 წლის 21 ივნისს. აზერბაიჯანის რესპუბლიკის კონსტიტუციის 48-ე მუხლის შესაბამისად, კომიტეტის ძირითადი ამოცანებია რელიგიური თავისუფლების განხორციელებისთვის ხელსაყრელი პირობების შექმნა, რელიგიური თავისუფლების საკითხებთან დაკავშირებული კანონების დაცვაზე კონტროლი და რელიგიური პირების სახელმწიფო რეგისტრაციით უზრუნველყოფა.

რელიგიური პირების სახელმწიფო რეგისტრაცია რედაქტირება

რელიგიური პირების სახელმწიფო რეგისტრაციას აზერბაიჯანში ახორციელებს რელიგიურ პირებთან მუშაობის სახელმწიფო კომიტეტი. რეგისტრაციის პროცესი საკმაოდ მარტივი და გამჭვირვალეა.რელიგიური საზოგადოების სახელმწიფო რეგისტრაციისთვის, მინიმუმ ორმოცდაათი ზრდასრული ადამიანი ან მათი უფლებამოსილი წარმომადგენლები, მიმართავენ რელიგიურ ცენტრს ან ადმინისტრაციას, რომელშიც შედიან შემადგენელი ოქმები და მასზე თანდართული საზოგადოების წესდება. განცხადებას თან ერთვის აგრეთვე რელიგიური საზოგადოების დამფუძნებელი პირების სია, რომელშიც მითითებულია მათი მოქალაქეობა, საცხოვრებელი ადგილი და დაბადების თარიღი, მათი თვითმყოფადობის დამადასტურებელი დოკუმენტების ასლები, ინფორმაცია რელიგიური მოძღვრების საფუძვლებზე, მათ შორის რელიგიური საზოგადოების ფორმირების თარიღი, რელიგიური საზოგადოების ფორმირების თარიღი, მისი საქმიანობის ფორმები და მეთოდები, ტრადიციები. ოჯახისადმი დამოკიდებულება, ქორწინება და განათლება, ამ თემის წევრთა უფლებებისა და მოვალეობების შეზღუდვა, აგრეთვე აზერბაიჯანის რესპუბლიკის კანონით გათვალისწინებული დოკუმენტები.  რელიგიური ცენტრი ან ადმინისტრაცია 30 დღის განმავლობაში ამ დოკუმენტებს თავისი წარმოდგენით აგზავნის სახელმწიფო კომიტეტში.

რელიგიური ექსპერტიზა რედაქტირება

სახელმწიფო კომიტეტი, თავისი კომპეტენციის ფარგლებში, უზრუნველყოფს რელიგიური ლიტერატურის და რელიგიური შინაარსის სხვა ინფორმაციული მასალების შემოწმებას, აკონტროლებს მათ წარმოებას, იმპორტსა და განაწილებას და თანახმაა შექმნას სპეციალიზირებული საცალო მაღაზიები მათ გასაყიდად. ამ პროცესის განხორციელებას ზედამხედველობს რელიგიური ურთიერთობების სახელმწიფო კომიტეტის რელიგიური კვლევების განყოფილება. რელიგიურ კვლევებს ახორციელებენ კომიტეტის კვალიფიციური რელიგიური მეცნიერები.

 
სახელმწიფო და რელიგია

საგანმანათლებლო მუშაობის ორგანიზება რედაქტირება

 
საზოგადოება და რელიგია

კომიტეტი იღებს თანმიმდევრულ ზომებს ქვეყნის ტოლერანტული გარემოსა და მულტიკულტურული ფასეულობების დასაცავად, რადიკალიზმისა და რელიგიური დისკრიმინაციის შედეგების შესახებ საგანმანათლებლო მუშაობის წარმართვაში, სახელმწიფო-რელიგიური ურთიერთობების რეგულირების მიმართულებით. კომიტეტი ასრულებს საგანმანათლებლო მუშაობას სამეცნიერო ჟურნალის ”სახელმწიფო და რელიგია”[5] და გაზეთი ”საზოგადოება და რელიგიას”[6] მეშვეობით, რომლებიც წარმოადგენენ პრესის ორგანოს, ასევე საავტორო გადაცემებს სხვადასხვა სატელევიზიო არხებზე. სამეცნიერო ჟურნალი, რომელიც გამოიცემა 2006 წლიდან, აქვეყნებს სამეცნიერო ჟურნალისტურ სტატიებს რელიგიების ისტორიის შესახებ, რელიგიურ ძეგლებზე, სახელმწიფო - რელიგიურ ურთიერთობებზე, მულტიკულტურალიზმე და სხვ. გაზეთის გამოცემა დაიწყო 2009 წელს. ძირითადად შუქდება კომიტეტის საქმიანობა, მოსახლეობა ეცნობა რელიგიურ რადიკალიზმს, ექსტრემიზმისა და სექტანტობის შედეგებს, და ხელს უწყობს ტოლერანტობას. ორივე პუბლიკაციის ელექტრონული ვერსია ხელმისაწვდომია PDF ფორმატით კომიტეტის ოფიციალურ ვებსაიტზე (scwra.gov.az)[7].

რელიგიური გაერთიანებები რედაქტირება

 
ბაქოს ისლამური უნივერსიტეტი

რელიგიური პირები აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში რეგისტრირებულია კანონით დადგენილი წესით, აზერბაიჯანის რესპუბლიკის სახელმწიფო კომიტეტში რელიგიურ პირებთან მუშაობისთვის. კანონის თანახმად, აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში რელიგია და რელიგიური გაერთიანებები განცალკევებულნი არიან სახელმწიფოსგან. სახელმწიფო არ ენდობა რომელიმე სახელმწიფო ფუნქციის შესრულებას რელიგიურ პირებს და არ ერევა მათ საქმიანობაში. რელიგიური პირები არ მონაწილეობენ პოლიტიკური პარტიების საქმიანობაში და არ უწევენ მათ ფინანსურ დახმარებას. ქვეყანაში გავრცელებული ყველა რელიგია და რელიგიური მოძრაობების წარმომადგენლები დამოუკიდებლები არიან თავიანთი რელიგიური განათლების შექმნისთვის ნებისმიერ რეგიონში. ჩვენს ქვეყანაში, სადაც უმრავლესობა ზეციური რელიგიების მიმდევარია (იუდაიზმი, ქრისტიანობა, ისლამი), რელიგიური მოძრაობების, წევრთა მცირე რაოდენობით, და რომლებიც არატრადიციულია აზერბაიჯანული გარემოსთვის, (ბაპტისტები, მეშვიდე დღის ადვენტისტები, იეჰოვას მოწმეები და ა.შ.) ყოველგვარი შეფერხების გარეშე, თავისუფლად მოქმედებენ. რელიგიური კონფესიები, რომლებიც ისტორიულად მოქმედებენ ქვეყანაში ქვევითაა მოყვანილი.

რელიგიური კონფესიები რედაქტირება

ისლამი რედაქტირება

  მთავარი სტატია: ისლამი აზერბაიჯანში.

აზერბაიჯანში უმრავლესობა ისლამის მიმდევარია. Pew Research-ის ცენტრის ცნობით, 2009 წელს მოსახლეობის 99,2 % მუსულმანი იყო[8]. მათგან 85% შიიტები, დანარჩენი 15% - სუნიტები[2].

კავკასიის მუსლიმთა სამმართველო რედაქტირება

 
ალაჰშუქიურ ფაშაზადე ვლადიმერ პუტინთან ერთად. 2001 წელი

კავკასიის მუსლიმთა სამმართველო შეიქმნა ამიერკავკასიის მუსლიმთა სასულიერო პირთა ოფისის საფუძველზე. იგი არის მისი ვალდებულებების მატარებელი და მემკვიდრე, ქვეყნის ისლამური რელიგიური თემების ისტორიული ცენტრი. „რელიგიური თავისუფლების შესახებ“ კანონის თანახმად, აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში ისლამური რელიგიური თემები ექვემდებარება კავკასიის მუსულმანთა სამმართველოს კონტროლს ორგანიზაციულ საკითხებში. სამმართველო ნიშნავს ისლამის რელიგიის მიმდევრების ხელმძღვანელებს სხვადასხვა რეგიონებში. ადმინისტრაციას ხელმძღვანელობს შეიხ-ულ-ისლამი, რომელიც ირჩევა კენჭისყრით. თავისი საქმიანობით, სამმართველო არ უშვებს რელიგიურ დისკრიმინაციას. შეიხ-ულ-ისლამის პირველი მოადგილე ითვლება მუფთად, რომელიც არეგულირებს სუნიტური რელიგიის მუსლიმთა რელიგიურ საქმეებს[9].

ქრისტიანობა რედაქტირება

აზერბაიჯანში ქრისტიანობის ისტორია 2 ათასი წლით თარიღდება. თანამედროვე აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე ქრისტიანობის გაჩენა განუყოფლად არის დაკავშირებული იესო ქრისტეს ერთ – ერთი თორმეტი მოწაფის - მოციქული ბართლომეოსის სახელთან. ის იყო, ვინც პირველად გამოაცხადა სახარების ქადაგება ამ უძველეს ქვეყანაში. საეკლესიო ტრადიცია მოწმობს, რომ წმინდა ბართლომე გარდაიცვალა ქრისტესთვის ბაქოში, 71 წელს ქალაქის ცენტრში, ქალწულის კოშკის ძირში, არის მემორიალური ადგილი, სადაც მოციქულის სისხლი დაიღვარა. 1936 წლამდე ამ ადგილას იყო სამლოცველო, მემორიალური დაფა, რომელიც ამის შესახებ იტყობინებოდა. I ათასწლეულში ქრისტიანობა ფართოდ გავრცელდა კავკასიის ალბანეთში, რომლის ტერიტორიაზე მდებარეობს თანამედროვე აზერბაიჯანი, ხოლო მე -4 საუკუნეში აქ მოეწყო დამოუკიდებელი ალბანური ეკლესია, რომელიც არსებობდა XIX საუკუნის დასაწყისამდე[10].

იუდაიზმი რედაქტირება

  მთავარი სტატია: ებრაელები აზერბაიჯანში.
 
მეჰრიბან ალიევა ებრაულ თემთან ერთად

ისლამთან და ქრისტიანობასთან ერთად აზერბაიჯანში იუდაიზმის მიმდევრებიცაა. იუდაიზმის ისტორია აზერბაიჯანში დაახლოებით 1300 წელს ითვლის. იუდაიზმის ყველაზე ადრეული ცნობები აღმოაჩინეს 1990 წელს ბაქოს მხარეში არქეოლოგიური გათხრების დროს რ. გეიუშოვის ხელმძღვანელობით. გათხრების დროს აღმოაჩინეს ებრაული კვარტალი და შაბრანის სინაგოგის ნაშთები, რომელიც დათარიღებულია ახ.წ. VII საუკუნემდე[11]. აზერბაიჯანში სამი ებრაული საზოგადოებაა: მთიელი ებრაელები, აშქენაზი ებრაელები და ქართველი ებრაელები. იუდეველთა საერთო რაოდენობა 16 ათასი ადამიანია.

ალბანურ-უდინური ქრისტიანული თემი რედაქტირება

აზერბაიჯანის დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, ალბანურ-უდინურმა ქრისტიანულმა რელიგიურმა საზოგადოებამ გაიარა სახელმწიფო რეგისტრაცია. ამის შემდეგ სახელმწიფომ დაიწყო მუშაობა ეკლესიის აღდგენაზე და ღვთიური მსახურების შესრულებაზე. ამის ფარგლებში, 2003 წელს, კავკასიის ერთ-ერთი უძველესი ეკლესია, ტაძარი სოფელ კიშში აღადგინეს, ხოლო 2006 წელს, გაბალას რაიონის სოფელ ნიჟში მდებარე ელიზას სახელობის ჩოტარის ეკლესია აღადგინეს და საზოგადოებას გადაეცა გამოსაყენებლად.

რუსული მართლმადიდებლური ეკლესიის ბაქო-აზერბაიჯანის ეპარქია რედაქტირება

 
რუსული მართლმადიდებლური ეკლესია

მართლმადიდებლობა აზერბაიჯანში არის სიდიდით მეორე რელიგიური ჯგუფი აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში (ისლამის შემდეგ).ბაქოს მართლმადიდებლურ ეკლესიაშიშედის ოთხი სალოცავი: ქალთა წმიდა ქალთა საკათედრო ტაძარი, ნეტარი ღვთისმშობლის შობის სახელობის ტაძარი, მიხაილო-არხანგელსკის ეკლესია და კეთილშობილური და დიდებული ალექსანდრე ნევსკის სახელობის ეკლესია (მდებარეობს აზერბაიჯანში რუსეთის საელჩოს ტერიტორიაზე)[12].

კათოლიციზმი რედაქტირება

კათოლიციზმი, რომელიც ქრისტიანობის სამი ძირითადი მიმდევრობებიდან ერთ – ერთია, თანამედროვე აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე გავრცელდა XIV საუკუნის დასაწყისიდან დომინიკელთა, ფრანცისკელთა, ავგუსტინელთა და კარმელიტების ორდენების მისიონერების მიერ. 2011 წელს ხელი მოეწერა "ხელშეკრულებას აზერბაიჯანის კათოლიკური ეკლესიის იურიდიული სტატუსის შესახებ აზერბაიჯანის რესპუბლიკასა და წმინდა სასახლეს შორის". აზერბაიჯანის კათოლიკეები გაერთიანებულია აზერბაიჯანის სამოციქულო პრეფექტურაში, რომელსაც მღვდელი ხელმძღვანელობს. ამჟამად ბაქოს კათოლიკურ ეკლესიას აქვს სამი რელიგიური ინსტიტუტი: მარიამ ღვთისმშობლის ეკლესია, ქრისტეს სამლოცველო და უსახლკაროთა თავშესაფარი. 2002 წელს, პაპი იოანე პავლე II- ის ბაქოში ოფიციალური ვიზიტის დროს, ჰეიდარ ალიევის ბრძანებით, ბაქოს ცენტრში მიწის ნაკვეთი გამოიყო კათოლიკური ეკლესიის მშენებლობისთვის. 2008 წლის 7 მარტს ბაქოში შედგა მარიამ ღვთისმშობლის ეკლესიის ოფიციალური გახსნის ცერემონია[13].

სხვა რელიგიური თემები რედაქტირება

 
პროტესტანტული ეკლესიის შენობა

2009 წელს, „რელიგიური თავისუფლების შესახებ“ კანონში ცვლილებებისა და დამატებების შემდეგ, 750-ზე მეტმა რელიგიურმა საზოგადოებამ გაიარა სახელმწიფო რეგისტრაცია რელიგიურ ორგანიზაციებთან მუშაობის სახელმწიფო კომიტეტში. აქედან 27 არ არის ისლამური: 17 მათგანი ქრისტიანია, 7 მათგანი ებრაული რელიგიური საზოგადოებებია, 2 ბაჰაია და ერთი კრიშნას ცნობიერების საზოგადოება.

ქალაქ ბაქოს რელიგიურმა საზოგადოებამ "იეჰოვას მოწმეები", რომელიც ნაწილდება მთელ რესპუბლიკაში, ასევე გაიარა სახელმწიფო რეგისტრაცია. „რელიგიური თავისუფლების შესახებ“ კანონის თანახმად, არამუსლიმურ რელიგიურ საზოგადოებებს უფლება აქვთ დაქვემდებარდნენ უცხოეთში მოქმედ რელიგიურ ცენტრებს. აგრეთვე, ისლამისტური რელიგიური პირები, რომელთა ორგანიზაციული ცენტრებიც საზღვარგარეთ მდებარეობს, აღნიშნული ცენტრების წესდებებით შეიძლება იხელმძღვანელონ იმ შემთხვევებში,თუ ისინი არ ეწინააღმდეგებიან აზერბაიჯანის რესპუბლიკის კანონმდებლობას.

ტოლერანტული გარემოს შენარჩუნება და პოპულარიზაცია რედაქტირება

აზერბაიჯანის მთავრობის საქმიანობა ტოლერანტული და მულტიკულტურული ფასეულობების პოპულარიზაციის მხრივ ორი მიმართულება იკვეთება: შიდასახელმწიფოებრივი და საერთაშორისო.

ტოლერანტობის პოპულარიზაცია, რელიგიური ძეგლების აღდგენა და ახლის აშენება, რელიგიური ერთეულების საქმიანობის მხარდაჭერა, რელიგიური ექსტრემიზმისა და რადიკალიზმის წინააღმდეგ ბრძოლა - ესაა შიდასახელმწიფოებრივი მიმართულებაა.

აზერბაიჯანის რესპუბლიკის ეროვნული პოლიტიკა ემყარება სხვადასხვა ეროვნების, ეთნიკური ჯგუფებისა და რელიგიური უმცირესობების თანაარსებობისა და ტოლერანტობის პრინციპებს.

ეროვნული და რელიგიური ნიშნით მზარდი კონფლიქტების პერიოდში, აზერბაიჯანმა, რომელიც გასცდა საშინაო საქმიანობის საზღვრებს, დაადგინა ახალი მიზნები ქვეყნის ფარგლებს გარეთ. აზერბაიჯანის მთავრობა ტოლერანტობის, მულტიკულტურალიზმის, რელიგიათაშორისი და კულტურათაშორისი დიალოგის ორგანიზებით აწყობს ათეულობით საერთაშორისო და რეგიონალურ კონფერენციას, ფორუმსა და სიმპოზიუმს, ასევე საერთაშორისო რელიგიური ორგანიზაციების შეხვედრას.

 
გამოფენა - "აზერბაიჯანი - ტოლერანტობის მხარე"

2008 წელს, პირველად ისტორიაში, ბაქოში, ევროპის საბჭოს ქვეყნების კულტურის მინისტრების შეხვედრაზე, ასევე მოიწვიეს ისლამური თანამშრომლობის ორგანიზაციის ქვეყნების კულტურის მინისტრები. თავის მხრივ, ევროპული საბჭოს წევრი სახელმწიფოების კულტურის მინისტრები შეუერთდნენ ისლამური თანამშრომლობის ორგანიზაციის წევრი ქვეყნების კულტურის მინისტრების შეხვედრას, რომელიც 2009 წელს ჩატარდა ბაქოში. ამ ინიციატივამ, რომელსაც ბაქოს პროცესი ეწოდა, კიდევ უფრო მისცა იმპულსი აზერბაიჯანში მსოფლიო რელიგიური ლიდერების სამიტის, კულტურათაშორისი დიალოგისა და ბაქოს საერთაშორისო ჰუმანიტარული ფორუმის ჩატარებას. 2010 წლის მაისში ბაქოში მსოფლიო რელიგიური ლიდერების სამიტის გამართვა და ნოემბრის თვეში მაღალი დონის ღონისძიების ორგანიზება "რელიგიათაშორისი დიალოგი: ურთიერთგაგებიდან ერთობლივი თანამშრომლობისკენ" ნიშნავს, რომ აზერბაიჯანული სახელმწიფო განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებს ქვეყანაში რელიგიურ ტოლერანტობას. 2011 წლის აპრილში გაიმართა შემდეგი ღონისძიება აზერბაიჯანში - ფორუმი კულტურათაშორისი დიალოგის შესახებ. საერთაშორისო კულტურული დიალოგის მეორე მსოფლიო ფორუმის ჩატარება 2013 წლის 29 მაისიდან 1 ივნისის ჩათვლით და კულტურული დიალოგის მესამე მსოფლიო ფორუმის 2015 წლის 18-19 მაისს, რომელიც პრეზიდენტ ილჰამ ალიევის ინიციატივით გაიმართა, ლოზუნგით: ”ერთად ცხოვრება მშვიდობიან პირობებში მულტიკულტურულ სამყაროში”, დამახსოვრდა, როგორც მნიშვნელოვანი ღონისძიება ქვეყნის პოლიტიკურ და კულტურულ ცხოვრებაში. ფორუმის მთავარი პარტნიორები იყვნენ იუნესკო, გაეროს ცივილიზაციების ალიანსი, ევროპის საბჭო, ევროსაბჭოს ჩრდილოეთ-სამხრეთის ცენტრი, ISESCO, გაეროს ტურიზმის მსოფლიო ორგანიზაცია.

2016 წელს გაეროს ცივილიზაციების ალიანსის VII გლობალური ფორუმის ჩატარებას სახელწოდებით "თანაცხოვრება ინკლუზიურ საზოგადოებებში: გამოწვევა და მიზანი" ჰქონდა უდიდესი მნიშვნელობა აზერბაიჯანის სახელმწიფოს საერთაშორისო ავტორიტეტისთვის და აზერბაიჯანული ხალხის ისტორიული და კულტურული მემკვიდრეობის ფართო პოპულარიზაციისთვის. ქვეყანაში ჩატარებული საერთაშორისო ღონისძიებები აზერბაიჯანის ხელმძღვანელობის ინიციატივით მოუწოდებდა მთელ მსოფლიოს ერთგულნი იყვნენ ჰუმანისტური ფასეულობების მიმართ.

დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ, ეროვნულმა ლიდერმა ჰეიდარ ალიევმა განსაკუთრებული როლი შეასრულა ეროვნული და სულიერი ფასეულობების აღორძინებაში. პოლიტიკოსი დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა ადამიანის უფლებებსა და თავისუფლებებს, კერძოდ, სინდისისა და რელიგიის თავისუფლების დამკვიდრებას, ეროვნული და სულიერი ფასეულობების შენარჩუნებას[14].

მულტიკულტურალიზმის აზერბაიჯანული მოდელი რედაქტირება

აზერბაიჯანში, რომელიც მულტიკულტურულ ტრადიციებს ავითარებს, მიზნობრივი სამუშაოები მიმდინარეობს მცირე ერების კულტურის, ენის, ადათებისა და ტრადიციების შესანარჩუნებლად. მცირე ერების ეთნიკური და კონფესიური განსხვავებების მიუხედავად, ქვეყანაში მათი უფლებების უზრუნველყოფა ერთნაირად ვლინდება, მიუხედავად მათი ენისა, რელიგიისა, ეთნიკური წარმოშობისა. ეროვნული უმცირესობები სრულად იყენებენ ცენტრების, ასოციაციების და სხვა სტრუქტურების შექმნის უფლებას. ზოგადად, ეს ყველაფერი კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რომ აზერბაიჯანის მულტიკულტურალიზმის მაგალითი აისახება არა მხოლოდ ხალხის ნებაში, არამედ, ამავე დროს, სახელმწიფო პოლიტიკის ფორმით.

ამჟამად, აზერბაიჯანის მულტიკულტურალიზმი ისწავლება 28 ადგილობრივ და 15 პრესტიჟულ უცხოურ უნივერსიტეტში. ამ საგნის სწავლების მიზანია აზერბაიჯანი მსოფლიოს სხვა თვალსაზრისით დაანახოს, ასევე მსოფლიო საზოგადოების ყურადღების მიქცევა ტოლერანტულ ტრადიციებზე, ხალხის მულტიკულტურულ ფასეულობებზე.

ამ საგანს ასწავლიან შემდეგ სასწავლო დაწესებულებებში:

აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ აზერბაიჯანში მულტიკულტურული ტრადიციების შენარჩუნების, შემდგომი განვითარებისა და ფართოდ გავრცელების მიზნით, აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პრეზიდენტის ბრძანებულების თანახმად, 2016 წელი გამოცხადდა მულტიკულტურალიზმის წლად აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში[15].

ჰეიდარ ალიევის ფონდის დამსახურება რელიგიის სფეროში რედაქტირება

 

ჰეიდარ ალიევის ფონდი, რომელსაც ხელმძღვანელობს ქვეყნის პირველი ლედი, იუნესკოსა და ISESCO- ს კეთილი ნების ელჩი მეჰრიბან ალიევა, ახორციელებს ვრცელ მუშაობას მეჩეთების, სალოცავების, ქრისტიანული და იუდეური ეკლესიების მშენებლობისა და აღდგენის საკითხებზე. ფონდი ახორციელებს ძალიან მნიშვნელოვან პროექტებს აზერბაიჯანული მულტიკულტურული ტრადიციების შენარჩუნებისა და განვითარებისათვის. ეს პროექტები არ ითვალისწინებენ აზერბაიჯანის მულტიკულტურალიზმის დახურულ განვითარებას ერთი ქვეყნის ფარგლებში, არამედ მის ფუნქციონირებას მსოფლიოში რელიგიური და კულტურული მრავალფეროვნების პირობებში. წარმატებით განხორციელებული პროექტის „ტოლერანტობის მისამართი - აზერბაიჯანის“ ფარგლებში, სარემონტო-აღდგენითი სამუშაოები მიმდინარეობს მეჩეთებში, ეკლესიებში, სინაგოგებში. ისლამური მეჩეთების აღდგენისა და მშენებლობის გარდა, ფონდი ახდენს ეკლესიების მშენებლობასა და რესტავრაციას, აგრეთვე უზრუნველყო ებრაელი ბავშვებისთვის საგანმანათლებლო ცენტრის დაარსება, საფრანგეთის რეგიონებში რომაული კატაკომბებისა და ეკლესიების აღდგენა, ასტრახანში წმიდა მეფე  ვლადიმირის ძეგლის აღმართვა, მსოფლიოში ცნობილი ფოტოგრაფის რეზა დეგატის გამოფენა[16], რომელიც ასახავს ჩვენს ქვეყანაში რელიგიურ ტოლერანტობას. ფონდი ხელს უწყობს მეგობრულ ურთიერთობასა და სხვადასხვა ხალხისა და სარწმუნოების ურთიერთპატივისცემას. ფონდის კიდევ ერთი სამსახურის წყალობით, აზერბაიჯანი შევიდა ისტორიაში, როგორც მსოფლიოში პირველი მუსულმანური ქვეყანა, რომელმაც ვატიკანში გამოფენის ჩაატარა. და ეს შეიძლება ჩაითვალოს მსოფლიო მულტიკულტურალიზმის ერთ-ერთი ყველაზე მაღალ მაგალითად.

იხილეთ აგრეთვე რედაქტირება

რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება

სქოლიო რედაქტირება

  1. ↑ 1.0 1.1 Конституция Азербайджанской Республики
  2. ↑ 2.0 2.1 RELIGION. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-11-23. ციტირების თარიღი: 2011-08-21.
  3. ↑ OVERALL TOTAL  Africa- Asia Pacific- Caribbean- Central America - Europe- North America- South America
  4. ↑ 4.0 4.1 ЗАКОН АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ РЕСПУБЛИКИ О свободе вероисповедания
  5. ↑ DÖVLƏT VƏ DİN
  6. ↑ “CƏMİYYƏT VƏ DİN” QƏZETİNİN İLK NÖMRƏSİ ÇAPDAN ÇIXMIŞDIR
  7. ↑ Официальном сайте Государственный комитет по работе с религиозными организациями Азербайджана
  8. ↑ MAPPING THE GLOBAL MUSLIM POPULATION. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-05-19. ციტირების თარიღი: 2011-08-21.
  9. ↑ РЕЛИГИИ В СОВРЕМЕННОМ АЗЕРБАЙДЖАНЕ. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2010-10-27. ციტირების თარიღი: 2019-08-07.
  10. ↑ История христианства и христианские общины в Азербайджане
  11. ↑ სტატია „Азербайджан“ ებრაულ ელექტრონულ ენციკლოპედიაში (რუსული)
  12. ↑ Храмы Бакинской епархии
  13. ↑ ЦЕРКОВЬ В АЗЕРБАЙДЖАНЕ. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2020-08-14. ციტირების თარიღი: 2021-08-11.
  14. ↑ Азербайджан - уникальная страна, где мирно сосуществуют три различные религии
  15. ↑ 2016-cı ilin Azərbaycan Respublikasında “Multikulturalizm ili” elan edilməsi haqqında. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2019-08-07. ციტირების თარიღი: 2019-08-07.
  16. ↑ Открытие выставки "Азербайджан. Пространство толерантности"
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=რელიგია_აზერბაიჯანში&oldid=4641234“-დან