პიტკერნის კუნძულები

პიტკერნის კუნძულები, ოფიციალური სახელი პიტკერნის ჯგუფის კუნძულები (ინგლ. Pitcairn Group of Islands) — ბრიტანეთის ზღვისიქითა ტერიტორია (ყოფილი ბრიტანეთის კოლონია), რომლებიც მდებარეობენ სამხრეთ წყნარ ოკეანეში და რამდენიმე ასეული კილომეტრითაა დაცილებული კონტინენტს. დასავლეთიდან მას ესაზღვრება საფრანგეთის პოლინეზია. პიტკერნის კუნძულები აღმოაჩინა ფილიპ კარტერეტმა 1767 წლის 2 ივლისს.

პიტკერნის ჯგუფის კუნძულები
ინგლ. Pitcairn Group of Islands
პიტკერნის კუნძულები
პიტკერნის კუნძულების
დევიზი: «Come ye Blessed»
ჰიმნი: «God Save the Queen»
პიტკერნის კუნძულების მდებარეობა
დედაქალაქი
(და უდიდესი ქალაქი)
ადამსტაუნი
25°04′ ჩ. გ. 130°06′ დ. გ. / 25.067° ჩ. გ. 130.100° დ. გ. / 25.067; -130.100
ოფიციალური ენა ინგლისური
მთავრობა კონსტიტუციური მონაქრია
 -  მეფე ჩარლზ III
 -  უმაღლესი კომისარი ვიქტორია ტრიდელი
 -  მერი მაიკ უორენი
ფართობი
 -  სულ 47 კმ2 
მოსახლეობა
 -  2012 შეფასებით 45 (223)
 -  სიმჭიდროვე 0,96 კაცი/კმ2 (197)
ვალუტა ახალ ზელანდიური დოლარი (NZD)
დროის სარტყელი UTC-08:00
Internet TLD .pn
სატელეფონო კოდი +64

გეოგრაფია რედაქტირება

 
კუნძულების რუკა.
 
კუნძული ჰენდერსონი

პიტკერნის ჯგუფის კუნძულები შედგება ხუთი ვულკანური და მარჯნის კუნძულისგან: პიტკერნი, ჰენდერსონი, დიუსი, სენდი და ოენო. მათი საერთო ფართობი შეადგენს დაახლოებით 18 კვადრატულ მილს (47 კმ²). კუნძულ პიტკერნის სიგრძეა 3,2 კმ, იგი მეორეა ფართობით (4,6 კმ²) და აქ ცხოვრობს ქვეყნის ყველა მოსახლე. დანარჩენი ყველა კუნძული დაუსახლებელია სასმელი წყლის არარსებობის გამო. ყველაზე დიდი კუნძულია ჰენდერსონი (37,3 კმ²).

კუნძულზე არსებული ვულკანები დიდი ხანია რაც ჩამქრალია, პიტკერნის უმაღლესი წერტილი შეადგენს 335 მეტრს, არსებული მთები საკმაოდ ციცაბოა და სანაპირო ზოლამდე აღწევს მათი დახრილობა. პიტკერნის კუნძულები მოქცეულია სუბტროპიკულ სარტყელში. წლიური საშუალო ტემპერატურა არის აგვისტოში (ზამთარი) +18 °C-დან თებერვალში (ზაფხული) +24 °C-მდე. ივლისი და აგვისტო ყველაზე მშრალი თვეებია.

კუნძული ან რიფი ტიპი ხმელეთის ფართობი,
კმ²
საერთო ფართობი,
კმ²
მოსახლეობა,
ად. (2012)
კოორდინატები
1 დიუსი ატოლი 0,7 3,9 24°40′09″ ს. გ. 124°47′11″ დ. გ. / 24.66917° ს. გ. 124.78639° დ. გ. / -24.66917; -124.78639
2 ჰენდერსონი მარჯნის კუნძული 37,3 37,3 24°22′01″ ს. გ. 128°18′57″ დ. გ. / 24.36694° ს. გ. 128.31583° დ. გ. / -24.36694; -128.31583
3 ოენო (კუნძულ სენდის ჩათვლით) ატოლი 0,65 16,65 23°55′26″ ს. გ. 130°44′03″ დ. გ. / 23.92389° ს. გ. 130.73417° დ. გ. / -23.92389; -130.73417
4 პიტკერნი ვულკანური კუნძული 4,6 4,6 45 25°04′00″ ს. გ. 130°06′00″ დ. გ. / 25.06667° ს. გ. 130.10000° დ. გ. / -25.06667; -130.10000
სულ 43,25 62,45 45

შენიშვნა: პიტკერნის კუნძულთა ჯგუფის საერთო ფართობის გამოსათვლელად (46,5 კმ²) მხედველობაში იღებენ ატოლ დიუსის საეთო ფართობს (3,9 კმ²) მისი გარშემოწირულობის გამო (ატოლ დიუსს აქვს მრგვალი ფორმა და ლაგუნა იმყოფება ატოლის შიგნით).

ისტორია რედაქტირება

როგორც მკვლევრები თვლიან, კუნძულები დიუსი და ჰენდერსონი პირველად აღმოაჩინა პორტუგალიელმა ზღვაოსანმა პედრო ფერნანდეს დე კიროსმა 1606 წლის 26 იანვარს. ხელმეორედ კუნძულები აღმოაჩინა ფილიპე კარტერეტმა 1767 წელს, რომელიც იყო ბრიტანული გემის «სუოლოუს» კაპიტანი და კუნძულებს დაარქვა იმ ოფიცრის შვილის სახელი, რომელმაც პირველად შენიშნა ხმელეთი. კაპიტანმა კარტერეტმა ვერ შეძლო კუნძულზე გადასვლა, მაგრამ მან კარგად დაინახა მისი ლამაზი და მდიდარი ბუნება.

თავიდან კუნძულები დაუსახლებელნი იყვნენ. პირველი დასახლება გაჩნდა კუნძულ პიტკერნზე 1790 წელს, როდესაც იქ დაასახლეს ამბოხებული გემის «ბაუნტის» მეზღვაურები და ტაიტელი ქალები.

1838 წელს კუნძულები ოფიციალურად გამოცხადდა ბრიტანეთის კოლონიად. შემოღებულ იქნა მმართველობის დემოკრატიული ფორმები მაგისტრატში არჩევნების გზით. არჩევნებში მონაწილეობის უფლება მიეცათ კაცებსაც და ქალებსაც, რომლებიც კუნძულზე იყვნენ დაბადებულნი ან იქ ცხოვრობდნენ 5 წელზე მეტი. ასე რომ, პიტკერნი გახდა პირველი ტერიტორია ბრიტანეთის იმპერიის შემადგენლობაში, სადაც შემოღებული იქნა საარჩევნო უფლება ქალებისთვის.

1856 წელს კუნძულის მთელი მოსახლეობა, იმ პერიოდში მაღალი შობადობის შედეგად წარმოქმნილი გადაჭარბებული სიმჭიდროვის პრობლემების გამო, გადაასახლეს დაუსახლებელ ნორფოლკის კუნძულზე, მაგრამ რამდენიმე ხანში მოსახლეობის ნაწილი უკან დაბრუნდა. ამიტომაც დღესაც კი კუნძულ ნორფოლკზე ცხოვრობენ ამბოხებული გემი «ბაუნტის» მეზღვაურთა შთამომავლები.

1870 წლიდან კუნძულებს 37 წლის განმავლობაში მართავდა ჯეიმზ მაკკოი, რომელიც დაიბადა კუნძულ პიტკერნზე, მაგრამ გარკვეული პერიოდი გაატარა ინგლისში. ის 22 ჯერ იყო ზედიზედ არჩეული. 1904 წელს კუნძულებზე შემოიღეს გადასახადების გადახდა. 1914 წელს პანამის არხის გახსნამ ხელი შეუწყო კუნძულზე სხვადასხვა ქვეყნების გემების რეგულარულ სტუმრობას, რადგანაც პიტკერნი მოხვდა პირდაპირ გზაზე პანამის არხიდან ახალ ზელანდიამდე.

სახელმწიფო აპარატი რედაქტირება

პიტკერნის კუნძულებს აქვს ბრიტანეთის ზღვისიქითა ტერიტორიის სტატუსი, ხელისუფლებას ახორციელებს ბრიტანეთის უმაღლესი კომისარი ახალ ზელანდიაში, პიტკერნს აქვს ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანო — ერთპალატიანი კუნძულის საბჭო, რომელიც შედგება 10 წევრისაგან (5 მათგანს ირჩევენ ხმათა უმრავლესობით, 5 — ინიშნება (ყველანი ერთი წლის ვადით)). დედაქალაქი — ადამსტაუნი — არის ერთადერთი სოფელი.

მოსახლეობა რედაქტირება

კუნძულებზე ცხოვრობს ბრიტანული გემის «ბაუნტის» აბოხებულთა შთამომავლები, ამბოხებულებს თან ახლდათ ტაიტელების ნაწილიც (ძირითადად ქალები). კუნძულზე ცხოვრობს მხოლოდ 45 მოსახლე[1] (ცხრა ოჯახი), ძირითადად ანგლო-პოლინეზიური მეტისები. სოფლის მეურნეობისათვისა და ტურიზმისათვის შეზღუდული პირობების გამო ახალგაზრდობა ტოვებს კუნძულებს (ძირითადად ახალ ზელანდიაში), ამიტომაა, რომ მოსახლეობის რაოდენობა ათწლეულების განმავლობაში დიდათ არ იცვლება. პიკი აღინიშნა 1937 წელს — 233 კაცი. პიტკერნის კუნძულები ასევე გამორჩეულია, როგორც ნაკლებად დასახლებული და ყველაზე შორეული იურისდიქციის ტერიტორია მთელ მსოფლიოში (თუმცა ეს არ არის სუვერენული ქვეყანა). გაეროს კომიტეტის დადგენილება დეკოლონიზაციის შესახებ ეხება პიტკერნის კუნძულებსაც.

ოფიციალური ენაა — ინგლისური, მაგრამ მოსახლეობა მეტყველებს პიტკერნულ ენაზე, რომელიც ნაჯვარია ტაიტური და ინგლისური ენებისა XVIII საუკუნეში, რომელიც გაჯერებულია ადგილობრივი ფრაზეოლოგიით, რის გამოც იგი გაუგებარია სხვებისათვის.

1886 წელს კუნძულზე ჩავიდა ადვენტისტი მისიონერი ჯონ ტაუ, რის შედეგადაც 1890 წელს კუნძულის მთელი მოსახლეობა ანგლიკანური სარწმუნოებიდან გადავიდა ადვენტიზმზე. შაბათი გახდა გამოსასვლელი დღე, ხოლო კუნძულზე ყველა ღორი დაიხოცა, როგორც უწმინდური ცხოველი. დღესდღეობით ადვენტიზმი ერთადერთი რელიგიაა, მაგრამ მოსახლეობის მხოლოდ 20 % ესწრება რეგულარულად ღვთისმსახურებას.

შეიარაღებული ძალები რედაქტირება

პიტკერნის კუნძულები ბრიტანეთის ზღვისიქითა ტერიტორიების ნაწილია, შესაბამისად მის თავდაცვას ახორციელებს დიდი ბრიტანეთის თავდაცვის სამინისტრო და დიდი ბრიტანეთის შეიარაღებული ძალები.

ეკონომიკა რედაქტირება

კუნძულ პიტკერნის ნაყოფიერი ნიადაგი საშუალებას იძლევა სხვადასხვა სახის ხილისა და ბოსტნეული კულტურების კულტივაციისათვის, როგორებიცაა ციტრუსი, შაქრის ლერწამი, გოგრა, ბანანი, იამსი და მარცვლეული კულტურა. ამ პატარა კუნძულის ადგილობრივი მაცხოვრებლები აქტიურად იყენებენ ბარტერს და ცვლიან ერთმანეთში ზღვის ნობათს, პირად ნაკვეთებში მოყვანილ პროდუქტებს ან კუსტარული წარმოების ნივთებს. შემოსავლების ძირითადი სფეროებია — დიდი ბრიტანეთიდან პანამის არხის გავლით ახალი ზელანდიისკენ მცურავი გემებისათვის კუნძულზე გამოშვებული კოლექციონერული საფოსტო მარკების, თაფლის და კუსტარული წარმოების პროდუქციის მიყიდვა. ვაჭრობა რთულდება იმით, რომ კუნძულს აქვს დაკლაკნილი რელიეფი და იქ არ არსებობს პორტი ან ასაფრენი ზოლი, ამის გამო ყველა ვაჭარი სარგებლობს დიდი ზომის ნავებით კუნძულთან ახლოს მცურავ გემთან მისაახლოვლებლად. ამინდის ხელშეწყობის პირობებში კუნძულს სტუმრობენ მკვლევრები.

ეკონომიკურად აქტიური მოსახლეობა შეადგენს 35 ადამიანს (2011 წლის მონაცემები). ყველა მოსახლისათვის 16-დან 65 წლამდე სავალდებულოა საზოგადოებრივი მუშაობა (ძირითადად ავტო გზების მოვლა-შენახვა).

კუნძულზე ელექტროენერგია გამომუშავდება გაზის და დიზელის ელექტროსადგურით.

ვალუტა — ახალზელანდიური დოლარი, ტოლია 100 ცენტის. არ არსებობს რაიმე დაწესებულება, რომელსაც შეუძლია ვალუტის გადაცვლა. საკრედიტო ბარათების და ტურისტული ჩეკების გამოყენებაც ასევე პრაქტიკულად შეუძლებელია.

1988 წლიდან უშვებენ პიტკერნის კუნძულების დოლარს, რომელიც ფაქტობრივად ბრუნვაში არაა.

კავშირგაბმულობა რედაქტირება

კუნძულზე არის თანამგზავრული ტელეფონები. კუნძულელები ხშირად იყენებენ რადიოს. სამოყვარულო რადიოს საშუალებით ხდება კონტაქტებისა და ინფორმაციის გაცვლა გარე სამყაროსთან. ადამსტაუნში არსებობს უკაბელო ქსელი 128 კილო ბიტი. მოსახლეობას შეუძლია მოუსმინოს უცხოურ სადგურებს მოკლეტალღიან დიაპაზონში. უცხოური ტელეარხების ყურება შესაძლებელია თანამგზავრული ანტენების საშუალებით, ოჯახების უმრავლესობას აქვს DVD-პლეერები.

ტურიზმი რედაქტირება

ტურიზმი დიდ როლს თამაშობს პიტკერნის მოსახლეობის ცხოვრებაში, რომელიც იძლევა ქვეყნის წლიური შემოსავლის 80 %-ს. ტურისტები დროს ატარებენ ადგილობრივ ოჯახებთან, სწავლობენ კუნძულის ისტორიას. ზოგიერთმა ოჯახმა არენდით ააშენა ცალკე სახლები ტურისტებისათვის. ყოველ წელს დაახლოებით ათი გემი შედის კუნძულზე რამდენიმე საათის განმავლობაში, რომელიც ადგილობრივ მოსახლეობას საშუალებას აძლევს მიიღოს შემოსავალი სუვენირების გაყიდვაში და საზღვრის გადაკვეთისას პასპორტში ბეჭდის ჩარტყმისას.

განათლება რედაქტირება

განათლება უფასოა და სავალდებულოა 5-დან 16 წლამდე ასაკის ბავშვებისათვის. ბავშვები სწავლობენ ახალი ზელანდიის სასკოლო პროგრამის საფუძველზე. მასწავლებელს ნიშნავს გუბერნატორი ახალი ზელანდიის კვალიფიცირებული მასწავლებლებიდან. 2000 წელს კუნძულის ბავშვებმა გამოუშვეს წიგნი "ჩემი საყვარელი ადგილი პიტკერნზე".

სქოლიო რედაქტირება

  1. პიტკერნის ჯგუფის კუნძულების მოსახლეობა (აღწერა 2012). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2016-01-08. ციტირების თარიღი: 2014-05-17.