ნასტა როიცი

ნასტა როიცი (ხორ. Nasta Rojc დ. 6 ნოემბერი, 1883, ბელოვარი — გ. 6 ნოემბერი, 1964, ზაგრები) — ხორვატი მხატვარი.

ნასტა როიცი
დაიბადა	6 ნოემბერი, 1883(1883-11-06)
დაბადების ადგილი	ბელოვარი
გარდაიცვალა	6 ნოემბერი, 1964(1964-11-06) (81 წლის)
გარდაცვალების ადგილი	ზაგრები

ბიოგრაფია

ნასტა როიცი დაიბადა პოლიტიკოს მილან როიცის ოჯახში. როდესაც იგი მხატვრობით დაინტერესდა, მამის მხრიდან წინააღმდეგობას წააწყდა, რისი დაძლევაც მხოლოდ შეძლებული ოჯახის მხატვარზე, ბრანიმირ შენოაზე დაქორწინებით მოახერხა.

მან პირველი მხატვრული უნარები ბელოვარის გიმნაზიაში იოსიპ ჰოჩნეჩის მეთაურობით და ოტონ ივეკოვიჩის კერძო სკოლაში, ზაგრებში შეიძინა, სადაც მან დახატა თავისი პირველი ნახატები: „Ulica u snijegu“ (1900–02) და „Imanje Rojčevo i Snopovi žita“ (1902). შემდეგ იგი გადავიდა ვენაში, სადაც 1902 წლიდან 1904 წლამდე სწავლობდა ქალთა სამხატვრო სკოლაში ლუდვიგ მიქალეკთან, ჰანს ტიჩისთან და თინა ბლაუსთან ერთად, რომლის დახმარებითაც როიცმა 1905 წელს შექმნა პლეინერი „Motiv iz Bistre“. ორი წლის შემდეგ იგი საცხოვრებლად მიუნხენში გადავიდა ქალთა აკადემიაში სასწავლებლად, ჰაინრიხ კნირთან და ანჯელო იანკასთან. იქ მან გაიცნო მოქანდაკე მიროსლავ კრალევიჩი, რომელმაც დაარწმუნა იგი დაბრუნებულიყო ვენაში სკულპტურული ხელობის შესასწავლად.

1909 წელს მისი ნამუშევრები ხორვატიის ხელოვნების მოყვარული საზოგადოებისთვის გამოიფინა ზაგრებში და იყო პირველი ქალი, რომელსაც ჰქონდა პერსონალური გამოფენა Salon Ullrich-ში. მან პირველი მსოფლიო ომის დაწყებამდე მონაწილეობა მიიღო აღმოსავლეთ ევროპის დედაქალაქებში გამართულ მრავალ გამოფენაში.

პირველი მსოფლიო ომის დასასრულს, როიცი გახდა სუფრაჟისტული მოძრაობის წევრი და დაწერა ავტობიოგრაფია, რომელშიც აღწერა მისი ქორწინება ბრანიმირ შენოასთან. 1924 წელს იგი გაემგზავრა ინგლისსა და შოტლანდიაში ბრიტანული არმიის ორ ოფიცერთან ერთად. ამ პერიოდში მან რამდენიმე ნახატი შექმნა, რომელთაგან გამოირჩევა „Naš auto u Škotsko“ — ხორვატი მხატვრის მიერ შექმნილი მანქანის პირველი გამოსახულება. 1924-დან 1926 წლამდე როიჩი და ონსლოუ შოტლანდიასა და ინგლისში ცხოვრობდნენ, სადაც წარმატებული გამოფენა ჰქონდა ლონდონის Gieves Art Gallery-ში. ნასტა როიცი 1929 წლამდე ლონდონის ქალთა საერთაშორისო ხელოვნების კლუბთან ერთად მონაწილეობას იღებდა სხვადასხვა გამოფენაში და შთაგონებული იყო Klub likovnih umjetnica (ქალთა მხატვართა კლუბი) დაარსებით, ლინა ვირანტ კრნჩიჩთან ერთად, რათა ხელი შეეწყო ქალი მხატვრებისთვის. 1928-1940 წლებში, ჯგუფმა თერთმეტი გამოფენა გამართა, სადაც მან წარმოადგინა საკუთარი ნამუშევრები.

გარდაცვალება და მემკვიდრეობა

როიცი გარდაიცვალა თავის დაბადების დღეზე 1964 წლის 6 ნოემბერს და დაკრძალეს მეუღლის გვერდით, ერთობლივ სამარხში, მიროგოჯის სასაფლაოზე. მისი გარდაცვალებიდან ხუთი წლის შემდეგ, მისი ნამუშევრების რეტროსპექტული ჩვენება გაიმართა ბელოვარში მიუხედავად მისი შემოქმედებისა და სამოქალაქო მოღვაწეობისადმი ერთგულებისა, ისტორიკოსმა ლეონიდა კოვაჩმა განაცხადა, რომ როიჩი დავიწყებული იყო და „წაშალეს ხორვატიის თანამედროვე ხელოვნების ისტორიიდან“. მისი გარდაცვალების შემდეგ როიჩის ნამუშევრები შეინარჩუნა პუშკარსკიმ, შემდეგ კი დაიცვა კოლექციონერმა იოსიპ კოვაჩიჩიმ. მის სახლთან და ავეჯთან ერთად, მისი ხელნაწერები იყიდა მხატვრის დავორ პრეისის ოჯახმა, რომელიც ცხოვრობდა ამ სახლში, მის სახელოსნოს სამუშაოდ იყენებდა და სიკვდილამდე ზრუნავდა პუშკარსკისზე.

2019 წელს, როდესაც ანა შეპაროვიჩმა დაასრულა მხატვრის ავტობიოგრაფიის რედაქტირება, იგეგმებოდა მისი გამოცემა მიროსლავ კრლეჟას ლექსიკოგრაფიის ინსტიტუტის მიერ. მისი ფოტოალბომი შენახულია, მაგრამ არ არის ხელმისაწვდომი საზოგადოებისთვის. მისი ფოტოები ასახავს ქალებს, რომლებიც აქტიურობენ ქალთა ხმის უფლების მოპოვების მოძრაობაში ბალკანეთში, რუმინეთსა და სერბეთში, ბნელი ეპოქის ბოლო პერიოდიდან ომთაშორის პერიოდამდე.

2014 წელს, ნასტა როიცის გარდაცვალების ორმოცდამეათე წლისთავზე, მისი ნამუშევრები წარმოდგენილი იყო ხელოვნების პავილიონში, შემდეგ კი — ქალაქ ვარაჟდინის მუზეუმსა და დუბროვნიკის სამხატვრო გალერეაში. ოქროს იუბილეზე წარმოდგენილი იყო 1902 წლიდან 1949 წლამდე დახატული ასზე მეტი ნამუშევარი. გამოფენაზე წარმოდგენილი, ზეთით შესრულებული ნამუშევრების უმეტესობა, დაკარგულად იყო მიჩნეული, სანამ ისინი არ შეკრიბა ხელოვნების პავილიონის კურატორმა ჯასმინკე სტოშიჩმა. სტოშიჩი ორი წლის განმავლობაში მუშაობდა ხორვატიაში და მის ფარგლებს გარეთ კერძო კოლექციებში ნამუშევრების მოსაძებნად, რომელთაგან ბევრი არასდროს ყოფილა გამოფენილი. 2017 წლის მარტიდან აპრილამდე, ავსტრიაში ვენაში, ორმოცდასამი ნახატის მცირე კოლექცია გამოიფინა, ხორვატიის კულტურისა და ხელოვნების იუბილეს საპატივცემულოდ.

2020 წელს, ხორვატიის დამოუკიდებლობის შემდეგ გამართულ პირველ ქალთა გამოფენაზე, მისი ნამუშევრები სხვა ხორვატი მხატვრების ნამუშევრებთან ერთად, ორი თვის განმავლობაში წარმოდგენილი იყო ხელოვნების პავილიონში.

ლიტერატურა

• Alujević, Darija; Nekić, Dunja (Spring 2019). „Women's Art Club and Women's Group Exhibitions in Zagreb from 1928 until 1940“. Artl@s Bulletin. Paris, France: École normale supérieure. 8 (1): 166–182. ISSN 2264-2668. OCLC 8521423928. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 27 July 2020. ციტირების თარიღი: 15 June 2023.
• Balija, Petra (2 May 2016). „Čuvamo rukopis Naste Rojc koji otkriva sve njezine intimne tajne“ [We Keep Nasta Rojc's Manuscript That Reveals All Her Intimate Secrets]. Večernji list (Croatian). Zagreb, Croatia. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 21 September 2021. ციტირების თარიღი: 16 June 2023.
• Banić, Mia Njavro (19 February 2015). „Nasta Rojc dokaz je kako se umjetnost ne smije dijeliti na mušku i žensku“ [Nasta Rojc Is Proof That Art Should Not Be Divided into Male and Female]. DuList (Croatian). Dubrovnik, Croatia. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 29 November 2020. ციტირების თარიღი: 15 June 2023.
• Domljan, Žarko (1995) „Rojc, Nasta“, Enciklopedija Hrvatske Umjetnosti (Croatian). Zagreb, Croatia: Miroslav Krleža Institute of Lexicography, გვ. 172. ISBN 978-953-6036-48-6. 
• Terbovc, Patricia Kiš (24 March 2019b). „Ljubavi Naste Rojc“ [Love of Nasta Rojc]. Jutarnji list (Croatian). Zagreb, Croatia. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 25 October 2021. ციტირების თარიღი: 16 June 2023.
• Vodopija, Mia (16 February 2020). „Sa stavom“ [With Attitude]. Libela (Croatian). Zagreb, Croatia: Centar za edukaciju, savjetovanje i istraživanje (525). ISSN 1848-5898. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 6 February 2023. ციტირების თარიღი: 16 June 2023.