მიუნხენი

მიუნხენი (გერმ. München, ბავ. Minga) — ბავარიის თავისუფალი მხრის დედაქალაქი. 1,35 მილიონი მაცხოვრებლით მიუნხენი ბავარიის უდიდესი და გერმანიის სიდიდით მესამე ქალაქია ბერლინისა და ჰამბურგის შემდეგ. ითვლება ქვეყნის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ეკონომიკურ, სატრანსპორტო და კულტურულ ცენტრად. მიუნხენს გააჩნია თავისუფალი ქალაქის სტატუსი და წარმოადგენს ზემო ბავარიის ადმინისტრაციულ ცენტრს.

ქალაქი
მიუნხენი München
დროშა გერბი Weltstadt mit Herz და München mag Dich
ქვეყანა	გერმანია
მხარე	ბავარიაბავარია
შიდა დაყოფა	ალტშტადტ-ლეელი, ლუდვიგსფორშტადტ-ისარფორშტადტი, მაქსფორშტადტი, შვაბინგ-ვესტი, აუ-ჰაიდჰაუზენი, ზენდლინგი, ზენდლინგ-ვესტპარკი, შვანთალერეჰე, ნოიჰაუზენ-ნიმფენბურგი, მოზახი, მილბერტსჰოფენ-ამ-ჰარტი, შვაბინგ-ფრაიმო, ბოგენჰაუზენი, ბერგ-ამ-ლაიმი, ტრუდერინგ-რიმი, რამერსდორფ-პერლახი, ობერგიზინგი, უნტერგიზინგ-ჰარლახინგი, თალკირხენ-ობერზენდლინგ-ფორსტენრიდ-ფიურსტენრიდ-ზოლნი, ჰადერნი, პაზინგ-ობერმენცინგი, აუბინგ-ლოხჰაუზენ-ლანგვიდი, ალახ-უნტერმენცინგი, ფელდმოხინგ-ჰაზენბერგლი და ლაიმი
კოორდინატები	48°08′15″ ჩ. გ. 11°34′30″ ა. გ.
ქალაქის მერი	დიტერ რაიტერი
დაარსდა	1158
პირველი ხსენება	14 ივნისი 1158
ფართობი	310.71 კმ²
ცენტრის სიმაღლე	519±1 მეტრი
მოსახლეობა	1 510 378 (31 დეკემბერი, 2023)
სიმჭიდროვე	4 700 კაცი/კმ²
სასაათო სარტყელი	UTC+1 და UTC+2
სატელეფონო კოდი	089
საფოსტო ინდექსი	80331–81929 და 85540
საავტომობილო კოდი	M და MUC
ოფიციალური საიტი	https://www.muenchen.de/
მიუნხენი ვიკისაწყობში

ისტორია

მიუნხენის ადგილზე დასახლება VIII სუაკუნიდან იყო. 1158 წელს ბავარიის ჰერცოგმა ჰაინრიხ ლომმა მას ქალაქის უფლება უბოძა. XIII სუაკუნიდან 1871 წლამდე იყო ბავარიის დედაქალაქი. XVI საუკუნეში გახდა გერმანიის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი კულტურული ცენტრი. ოცდაათწლიანი ომის დროს ოკუპირებული იყო შვედების, ხოლო ესპანეთის მემკვიდრეობის ომის დროს ავსტრიის ჯარების მიერ. 1871 წლიდან ბავარიასთან ერთად შევიდა გერმანიის იმპერიაში. 1923 წლის ნოემბერში მიუნხენში მოეწყო ლუდის პუტჩი. 1933 წლამდე მიუნხენში იყო ნაცსტური პარტიის შტაბ-ბინა. 1938 წელს აქ მოაწერეს ხელი მიუნხენის შეთანხმებას. 1945-1949 წლებში შედიოდა გერმანიის ოკუპაციის ამერიკულ ზონაში.

ადმინისტრაციული დაყოფა

1992/96 წლებში ქალაქის ახალი დაყოფის მიხედვით ქალაქი შემდეგ 25 რაიონად იყოფა:

ალახ-უნთერმენცინგი ძველი ქალაქი-ლეჰელი აუბინგ-ლოხჰაზენ-ლანგვიდი აი-ჰაიდჰაუზენი მთა ლაიმზე ბოგენჰაუზენი ფელდმოხინგ-ჰაზენბერგლი ჰადერნი ლაიმი ლუდვიგსფორშტადტ-იზარფორშტადტი მაქსფორშტადტი მილბერტჰოფენ-ამ ჰარტი მოოზახი

ნოიჰაუზენ-ნიმფენბურგი ზემო გისინგი პასინგი-ობერმენცინგი რამერსდორფ-პერლახი შვაბინგ-ფრაიმანი შვაბინგ-ვესტი შვანთალერის შემაღლება ზენდინგი ზენდინგ-დასავლეთ პარკი თალკირხენ-ობერზენდლინგ-ფორსტენრიდ-ფუერსტენრიდ-ზოლნი ტრუდერინგ-რიემი ქვემო გისინგი-ჰარლახინგი

მოსახლეობა

მიუნხენის მოსახლეობის ზრდის დინამიკა

სპორტი

მიუნხენის ოლიმპიური სტადიონი

მიუნხენში ჩატარებული ყველაზე დიდი სპორტული ღონისძიება იყო მიუნხენის ზაფხულის ოლიმპიადა 1972 წელს.

ქალაქის ჩრდილოეთით მდებარეობს ზაფხულის 1972 წლის ოლიმპიადასთვის აშენებული ოლიმპიური პარკი.

ისტორიული ძეგლები

ისტორიული ძეგლებიდან აღსანშნავია გვიანდელი გოთიკური ფრაუენკირზე (1466-1492), გვიანდელი რენესანსული სანქტ-მიხაელსკირზე (1583-1597), ბაროკოული თეატინერკირხე (1633-1767), ძველი რატუშა (1470), ნიმფენბურგის სასახლე (1663-1728), გლიპტოთეკა (1816-1830), ძველი პინაკოთეკა (1826-1836), ახალი რატუშა (1867-1908), ხელოვნების სახლი (1933-1937), XX საზაფულო ომიპიური თამაშების ნაგებობათა კომპლექსი (1968-1972).

იხილეთ აგრეთვე

• გერმანიის დიდი ქალაქების სია

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 7, თბ., 1984. — გვ. 21-22.

რესურსები ინტერნეტში

მიუნხენის ოფიციალური საიტი