ნარცისების ველი
„ნარცისების ველი“ ( უკრ. «Долина нарцисів» ) — კარპატების ბიოსფერული ნაკრძალის დაცული ტერიტორია, რომელიც მდებარეობს ზაკარპატიის ოლქის კირეშის ტრაქტის (უკრაინა) ტერიტორიაზე. 1992 წლიდან კარპატების ბიოსფერული ნაკრძალის ნაწილია. შედის იუნესკოს ბიოსფერული ნაკრძალების საერთაშორისო ქსელში.
| ნარცისების ველი | |
|---|---|
IUCN კატეგორია Ia (სახელმწიფო ნაკრძალი)
| |
 | |
 | |
| მდებარეობა | ზაკარპატიის ოლქი |
| ქვეყანა |  უკრაინა
|
| უახლოესი ქალაქი | ხუსტი |
| კოორდინატები | 48°10′42″ ჩ. გ. 23°20′59″ ა. გ. / 48.17833° ჩ. გ. 23.34972° ა. გ.კოორდინატები: 48°10′42″ ჩ. გ. 23°20′59″ ა. გ. / 48.17833° ჩ. გ. 23.34972° ა. გ. |
| ფართობი | 256,5 ჰა |
| დაარსდა | 1992 |
მდებარეობა
რედაქტირებანაკრძალი მდებარეობს ზღვის დონიდან 180-200 მ სიმაღლეზე, ხუსტ-სოლოტვინსკაიას ხეობის დასავლეთ ნაწილში, მდინარე ტისას უძველეს ტერასაზე. დაცული მიწები გადაჭიმულია 257 ჰექტარ ფართობზე მდინარე ხუსტეცის ჭალაში. მასივის ტერიტორიაზე მდინარეებთან ახლოს არის ასევე სამელიორაციო სისტემის არხები.
ნაკრძალის ისტორია
რედაქტირება
ტრანსკარპატების რელიქტური ნარცისების ველის წარმოქმნა უკავშირდება გამყინვარების ხანას დედამიწაზე, როდესაც მთებიდან დედამიწის უზარმაზარი ფენა ჩამოცურდა უნიკალურ მცენარეებთან ერთად. ყინულის დნობის შემდეგ მთებიდან ბევრი წყალი მოედინებოდა, რამაც ხელი შეუწყო ნარცისის ანგუსტიფოლიას აკლიმატიზაციას, ყვავილობას და გავრცელებას. დროთა განმავლობაში დაბლობებში თანამედროვე მუკაჩევოდან ხუსტამდე, იმ ადგილებში, სადაც ნარცისები იზრდებოდა გაჩნდა მუხის ტყეები. მას შემდეგ, რაც ამ მიწებზე ეკონომიკური საქმიანობა დაიწყო, შემცირდა ნარცისის ველის ფართობი.
ავსტრია-უნგრეთის დროს კირეშის ტრაქტი ეკუთვნოდა სატყეო დეპარტამენტს და საგულდაგულოდ იყო დაცული. არსებობდა მრავალი სამკურნალო მცენარე, რომელსაც ადგილობრივი ექიმები იყენებდნენ ავადმყოფების სამკურნალოდ. როდესაც ტერიტორია ჩეხოსლოვაკიის შემადგენლობაში შევიდა, ამ მიწის ნაწილი ხუსტის მაცხოვრებლებს მიჰყიდეს. პირუტყვის ძოვების უფლება დაცულ მიწებზე ჰქონდათ წმინდა იურის დღესასწაულის დადგომამდე, ხოლო მეურნეობის წარმოება მხოლოდ 14 ოქტომბრის შემდეგ შეეძლოთ. საბჭოთა პერიოდში ველს ამუშავებდნენ მოსავლის მოსაყვანად. მას შემდეგ, რაც 50 ჰექტარი ნარცისები განადგურდა, ხვნა შეწყდა და ნარცისით შემორჩენილი ტერიტორია შევიდა კარპატების ბიოსფერული ნაკრძალის დაცული ტერიტორიის შემადგენლობაში. [1]
მეცნიერული მნიშვნელობა
რედაქტირება
„ნარცისების ველი“ უნიკალური ბოტანიკური ადგილია, სადაც ცენტრალური ევროპის დიდ ტერიტორიაზე დაცულია ვიწროფოთლიანი ნარცისი ( Narcissus angustifolius ), რაც [2] თანამედროვე კლასიფიკაციის მიხედვით ითვლება Narcissus poeticus სახეობის ნაწილად. [3] ცენტრალური ევროპის მაღალმთიანი რეგიონისთვის დამახასიათებელი ეს სახეობა გავრცელებულია ალპებში, ბალკანეთსა და კარპატებში 1100-2060 მ სიმაღლეზე, ამ დაბლობში პოპულაცია შენარჩუნებულია გამყინვარების შემდგომი პერიოდიდან და აქვს რელიქტური ხასიათი. 1980 წელს Narcissus angustifolia შეიტანეს უკრაინის წითელ წიგნში. [4]
Ტურისტული ღირსშესანიშნაობები
რედაქტირება„ნარცისების ველს“ თავის დიდ სამეცნიერო დანიშნულებასთან ერთად მნიშვნელოვანი ესთეტიკური ღირებულებაც აქვს. მასობრივი ყვავილობის პერიოდში ხეობა დაფარულია აყვავებული ნარცისების თეთრი ხალიჩით, რაც ტურისტების აღფრთოვანებას იწვევს. [5]
რელიეფი
რედაქტირება2007 წელს ნაკრძალის ტერიტორიაზე იყო 164 ჰა მდელო, 54 ჰექტარი ჭაობის მდელო, 32 ჰა ჭაობი. დარჩენილი ტერიტორიები უკავია ადმინისტრაციულ შენობებს, ქალაქ ხუსტეცის მდინარის კალაპოტს, თხრილებს, გზებს და ა.შ. ტერიტორიის მარცხენა სანაპირო ნაწილის რელიეფი უპირატესად ბრტყელია ცალკეული ამაღლებებით და სხვადასხვა ფორმის დაბლობებით, მარჯვენა ნაპირი ქედ-ბორცვიანია, მდინარის კალაპოტის ნაწილში დაბლობებია.
კლიმატი
რედაქტირებაკლიმატი თბილი და ნოტიოა.სოლოტვინას მეტეოროლოგიური სადგურის მიხედვით (272 წლის), ჰაერის საშუალო წლიური ტემპერატურა +8,5 გრადუსია, იანვარი - +4,0, ივლისი - +19,5 გრადუსი ცელსიუსი. ნალექების წლიური რაოდენობა შეადგენს დაახლოებით 850 მმ-ს.
ფლორა
რედაქტირება„ნარცისების ველზე“ იზრდება 400-ზე მეტი სახეობის მცენარე. ზოგადად, ნარცისის ხეობაში წარმოდგენილია სხვადასხვა მცენარის 498 სახეობა, კერძოდ წითელ წიგნში შეტანილი ყვავილის 15 სახეობა, ორქიდეის 16 სახეობა.
ფაუნა
რედაქტირებაცხოველთა შემადგენლობით „ნარცისების ველი“ მკვეთრად განსხვავდება სხვა დაცული ტერიტორიებისგან. [2] აქ წარმოდგენილია ტრანსკარპატების დაბლობის ჭალის მდელოების ცხოველები. ტენიან ადგილებში გავრცელებულია ღალღა ( Crex crex ) და მაჩვი ( Acrocephalus schoenobaenus ). ხოხობი ( Phasianus colchicus ) გვხვდება მდინარე ხუსტცას გასწვრივ ბუჩქებში.
საერთო ჯამში, ნარცისების ველზე წარმოდგენილია ფრინველის 104 სახეობა და მწერების 24 სახეობა.
ნარცისის ველის დამახასიათებელი ამფიბიებია ტყის ბაყაყი (Rana lessonae), ჩვეულებრივი გომბეშო (Bufo bufo), ჩვეულებრივი ტრიტონი (Triturus vulgaris) და ტრიტონი (T. cristatus). ქვეწარმავლებს შორის ბინადრობს ჩვეულებრივი ანკარა (Natrix natrix) და ქვიშის ხვლიკი (Lacerta agilis). ძუძუმწოვართა წარმომადგენლები არიან ჩვეულებრივი მემინდვრია (Microtus arvalis), მინდვრის თაგვი (Apodemus agrarius), პატარა თაგვი (Micromys minutus), მუშკრატი (Ondatra zibethica), ყავისფერი კურდღელი (Lepus europaeus) და სხვა სახეობები. [2] მდინარე ხუსტცა 20-მდე სახეობის თევზს ითვლის.
ნაკრძალის ეკოლოგიური მდგომარეობა
რედაქტირებამეცნიერებმა აღნიშნეს მცენარეული საფარის მნიშვნელოვანი ცვლილებები ბოლო 25 წლის განმავლობაში, კერძოდ, შემცირებულია მდელოების ფართობი.
თუ ადრე ნარცისების საფარი ასობით ჰექტარ მიწას ფარავდა, ამჟამად ნაკრძალის ფართობი ყოველწლიურად მცირდება. ხეობის შესანარჩუნებლად ეკოლოგები მოითხოვენ მანქანების მოძრაობის აკრძალვას, ასფალტის ზედაპირის მოცილებას, ხეების დარგვას და ნიადაგის დატენიანებას. [6] ნაკრძალში ნიადაგის ჰიდროლოგიური რეჟიმი შეცვლილია და ყვავილები ტენიანობის ნაკლებობას განიცდის.
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Сезон цветение нарциссов закінчується КОЛЫБА: портал о Закарпатье. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2008-01-25.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Заповедный массив «Долина нарциссов» Веб-Сайт Карпатского биосферного заповедника. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2008-04-23. ციტირების თარიღი: 2008-06-11.
- ↑ World Checklist of Selected Plant Families: Royal Botanic Gardens, Kew. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-09-29. ციტირების თარიღი: 2015-01-31.
- ↑ Нарцисс узколистый Красная книга Украины. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2008-02-12. ციტირების თარიღი: 2009-07-16.
- ↑ Туристическая привлекательность Карпатского биосферного заповедника Веб-Сайт Карпатского заповедника. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-05-24. ციტირების თარიღი: 2008-06-11.
- ↑ Архив новостей Тсн ТРК «Студия 1+1».[მკვდარი ბმული]