ლუიზიადის არქიპელაგი
ლუიზიადის არქიპელაგი (ინგლ. Louisiade Archipelago) — არქიპელაგი მარჯნის ზღვაში, კუნძულ ახალი გვინეის სამხრეთ-აღმოსავლეთით (მელანეზია). შედის პაპუა-ახალი გვინეის ტერიტორიის შემადგენლობაში. ადმინისტრაციულად მიეკუთვნება რეგიონ პაპუას პროვინცია მილნ-ბეის.
| მშობ. სახელი: ინგლ. Louisiade Archipelago | |
|---|---|
 ლუიზიადის არქიპელაგი | |
| გეოგრაფია | |
| მდებარეობა | წყნარი ოკეანე |
| კოორდინატები | 11°12′ ს. გ. 153°00′ ა. გ. / 11.200° ს. გ. 153.000° ა. გ. |
| კუნძულთა რაოდენობა | დაახლოებით 100 |
| მთავარი კუნძული | ვანატინაი |
| ფართობი | 1790 კმ² |
| უმაღლესი წერტილი | 806 მ |
 პაპუა-ახალი გვინეა | |
| რეგიონი | პაპუა |
| პროვინცია | მილნ-ბეი |
გეოგრაფია
რედაქტირება
ლუიზიადის არქიპელაგი წარმოადგენს ათი დიდი ვულკანური კუნძულების ჯგუფს, გარშემორტყმული მარჯნის რიფებით, და კიდევ დაახლოებით 90 უფრო მცირე მარჯნის კუნძულებს, რომლებიც მდებარეობენ დაახლოებით 200 კმ-ით სამხრეთ-აღმოსავლეთით კუნძულ ახალი გვინეიდან. აექიპელაგი გადაჭიმულია 105 კმ მანძილზე ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ და 420 კმ-ზე აღმოსავლეთიდან დასავლეთისკენ, რომელსაც უკავია დაახლოებით 26 ათასი კმ² ზღვის სივრცე სოლომონის ზღვის ჩრდილოეთსა და მარჯნის ზღვის სამხრეთს შორის.[1] არქიპელაგი მთაგორიანია, სიმაღლე — 806 მეტრი. ლუიზიადის არქიპელაგის ხმელეთის საერთო ფართობი შეადგენს დაახლოებით 1790 კმ²-ს. მათ შორის ყველაზე დიდებია:
- ვანატინაი (ტაგულა) — 865,7 კმ²,
- როსელი — 260 კმ²,
- მისიმა — 202,5 კმ²,
- სიდეია — 107 კმ²,
- ბასილაკი — 100 კმ²,
- პანა ტინანი — 78 კმ²,
- პანაეტე — 30 კმ².
ლუიზიადის არქიპელაგზე კლიმატი ნოტიოა, ტროპიკულია, ამიტომ არქიპელაგის კუნძულები დაფარულია ხშირი მცენარეულობით, მათ შორის წვიმიანი ტყეებით.[2] ადგილობრივი ფლორა და ფაუნა განსხვავებულია დიდი მრავალფეროვნებით. გვხვდება რამდენიმე ენდემური სახეობა.[2]
ისტორია
რედაქტირებაევროპელთაგან კუნძულები პირველმა აღმოაჩინა ესპანელმა მოგზაურმა ლუის ვაეს დე ტორესმა, 1606 წელს მან აღმოაჩინა არქიპელაგის შემადგენლობაში მყოფი კუნძულები ბასილაკი და ვანატინაი[3], თუმცა შეიძლება დავუშვათ, რომ მანამდე გაცილებით ადრე არქიპელაგზე იყვნენ მალაელი და ჩინელი ზღვაოსნები.[4] 1768 წელს კუნძულები ხელახლა აღმოაჩინა უკვე ფრანგმა მოგზაურმა ლუი ანტუან დე ბუგენვილმა, რომელმაც კუნძულებს საფრანგეთის მეფის ლუი XV-ის პატივსაცემად დაარქვა ეს სახელი (მან პირველმა აღმოაჩინა კუნძული როსელი).[3] 1793 წელს ლუიზიადის არქიპელაგის გვერდით გაცურა მეორე ფრანგმა მოგზაურმა — ჟოზეფ ბრუნი დ’ანტრკასტომ, რომელმაც აღმოაჩინა არქიპელაგის ზოგიერთი კუნძული, მათ შორის, კუნძული მისიმა.[3] 1849 წელს კუნძულების გვერდით გაცურა კაპიტანმა ოუენ სტენლიმ.[4]
1888 წელს მოხდა ლუიზიადის არქიპელაგის ფორმალური ანექსია ბრიტანეთის იმპერიის მიერ, რომელიც გახდა ბრიტანეთის ახალი გვინეის ნაწილი (1904 წლიდან — პაპუას ტერიტორია ავსტრალიის მმართველობის ქვეშ).[5]
1975 წლიდან ლუიზიადის არქიპელაგი დამოუკიდებელი სახელმწიფო პაპუა-ახალი გვინეის ნაწილია.[5]
ეკონომიკა
რედაქტირებაარსებობს ოქროს მცირე საბადოები. გაშენებულია ქოქოსის პალმა. მისდევენ თევზჭერას.
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Louisiade Archipelago. oceandots.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2010-08-20. ციტირების თარიღი: 2010-04-06.
- ↑ 2.0 2.1 Louisiade Archipelago rain forests (AA0110). World Wildlife Fund. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-04-22. ციტირების თარიღი: 2010-04-06.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Max Quanchi; John Robson., Historical Dictionary of the Discovery and Exploration of the Pacific Islands, Lanham, Maryland; Toronto; Oxford: The Scarecrow Press, Inc., 2005. — P. xv, ISBN 0810853957.
- ↑ 4.0 4.1 Louisiade Archipelago. Encyclopædia Britannica. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-04-22. ციტირების თარიღი: 2010-04-06.
- ↑ 5.0 5.1 Stanley J. Ulijaszek., Population, Reproduction and Fertility in Melanesia, Berghahn Books, 2008. — P. 92, 256 p, ISBN 1845452690.