კარასაჰრი

კარასაჰრი (უიღ. قاراشەھەر [Qarasheher]) — ჩინეთის სინძიანის უიღურთა ავტონომიური რაიონის, ბაინგოლინის მონღოლთა ავტონომიურ პრეფექტურაში, იანქი-ჰუის ავტონომიური ოლქის ადმინისტრაციული ცენტრი. უძველესი ქალაქი აბრეშუმის დიდ გზაზე. მისი უძველესი სახელი ტოხარულ ენებზე იყო არსი (ან არში) და აგნი, რომელიც ჩინურში გადმოვიდა როგორც იანქი (ჩინ.: 焉耆).

ქალაქი
კარასაჰრი უიღ. قاراشەھەر [Qarasheher]
მეჩეთი კარასაჰრის ცენტრში
ქვეყანა	ჩინეთი
რეგიონი	სინძიანისინძიანი
მუნიციპალიტეტი	იანქი-ჰუი
კოორდინატები	42°03′31″ ჩ. გ. 86°34′06″ ა. გ.
მოსახლეობა	31 773 კაცი (2006)

2000 წელს ჩატარებული აღწერის მიხედვით ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 29 000 ადამიანს, რომელიც 2006 წლისთივს 31 773-მდე გაიზარდა, საიდანაც: 16,032 იყო ჩინელი, 7781 ჰუი, 7,154 უიღური, 628 მონღოლი და 178 სხვა ეთნიკური ჯგუფების წარმომადგენლები.

ქალაქს სტრატეგიული მდებარეობა აქვს. მდებარეობს მდიანრე კაიდუზე, ჩინეთის ეროვნულ გზატკეცილ 314-ზე და სამხრეთი-სანძიანის რკინიგზის ხაზზე. ის არის რეგიონალურ დონზე მასალების განაწიელბის და ბიზნესის მნიშვნელოვანი ცენტრი. ქალაქის ადმინისტრაციაში შედის ათი თემი. მოსახლეობა ძირითადად მუსლიმია და ქალაქში მრავალი მეჩეთია.

გეოგრაფია

თანამედგოვე ქალაქი იანქი მდებარეობს 24 კილომეტრში ბაგრაშკიოლის ტბიდან დასავლეთით. ტბის სიგრძე აღმოსავლეთიდან დასავლეტით არის დაახლოებით 81 კმ. ხოლო სიგანე ჩრდილოეთიდან სამხრეთით 48 კმ. ტბის ზედაპირის ფართობი 1000 კვ. კილომეტრს შეადგენს, რიტიც ის სიძიანის ერთ-ერთი უდიდესი ტბაა. ეს ტბა ჰანის დინასტიის პერიოდიდან ცნიობილია თევზის მდიდარი რესურსით. ტბას წყლით მდინარე კაიდუ ამარაგებს. ტბიდან გამოედინება მდინარე კონქი, რომელიც გაივლის ქალაქ კორლას დაჩაედინება მლაშე გაუდინარი ტბა ლობნორიში. რეგიონში ასევე არის მრავალი სხვა მცირე ტბა.

კლასიკურ ჩინურ წყაროებში მოხსენებული ქალაქი იანქი მდებარეობდა ტარიმის ღრმულის ჩრდილოეთში მდებარე ტაკლა-მაკანის უდაბნოს ოაზისში გამავალ აბრეშუმის გზაზე და წარმოადგენდა მოქარავნეთა გაჩერების პუნქტს.

ისტორია

ჯარისკაცემბი კარასაჰრიდან, VIII საუკუნე

ტერიტორიის უძველესი ცნობილი მოსახლეობა იყო ინდოევროპელი ხალხი, რომლებიც საკუთარ თავს ქალაქის სახელი მიხედვით არში მოიხსენიებდნენ. მათი ენა, რომელიც თავიდან ადრეულ XX საუკუნეში აღმოაჩინეს, ცნობილია როგორც ტოხარული A (ეს არასწორი სახელი გამოწვეულია დაშვებით, ეს რეგიონის შედიოდა ტუხარისანში. რომელი თეორიც შემდგომ უარყოფილი იქნა, თუმცა ენის დასახელება შემოჩა). ეა ქალაქი და მისი მაცხოვრებლები ასევე ცნობილი იყო როგორც აგნი, რაც შესაძლებელია იყო ინდოევროპული ენებიდან მოგვიანებით წარმოშობილი ეგზონიმი (სანსკრიტზე აგნი ცეცხლს ნიშნავს). VII საუკუნის ბუდისტმა ბერმა სიუანცზანმა აგნი ჩინურად ითარგმნა როგორც ო-კი-ნი 阿耆尼 (შუა ჩინური: *ʔɑ-ɡiɪ-ɳˠiɪ სტანდარტული ჩინური: Āqíní).

არშის ესაზღვრებოდა ტოხარული კულტურები რომლებიც ასევე მონათესავე ენებზე საუბრობდნენ: დასავლეთიდან კუჩა და აკსუ, აღმოსავლეთიდან ტურფანი და სამხრეთით ლოულანის სამეფო.

ჩინეთში, ხანის დინასტიის წყაროებში იანქი აღწერილია როგორც ძლიერი და მნიშვნელოვანი მეზობელი სამეფო. ჰანის წიგნის მიხედვით დასავლეთის რეგიონების რამდენიმე სამეფოს, მათ შორის იანქის, ხუნუს მომთაბარე ტომები აკონტროლებდნენ, თუმცა ძვ. წ II საუკუნის მიწურულს ხანის დინასტიის გავლენის ქვეშ მოექცნენ.

I საუკუნიდან ტარიმის ბასეინის მოსახლეობის უმეტესობა მათ შორის არში ბუდიზმის მიმდევარი ხდება და ლინგვისტურად ინდოირანული ენების გავლენის ქვეშ ექცევა. რეგიონში ვრცელდება ისეთი ენები, როგორიცაა: პალი, სანსკრიტი, ბაქტრიული, განდჰარი და საკა. ქალაქი არში ცნობილი ხდება როგორც აგნი, რომელიც მომდინარეობს სანსკრიტული სიტყვიდან: अग्नि "ცეცხლი". ბუდისტურ ხელნაწერებში ხანდახან ასევე მოხსენიებულია როგორც: "ცეცხლის ქალაქი".

ლიტერატურა

• Hill, John E. 2004. The Peoples of the West from the Weilue 魏略 by Yu Huan 魚豢: A Third Century Chinese Account Composed between 239 and 265 CE. Draft annotated English translation. [1]
• Hill, John E. (2009) Through the Jade Gate to Rome: A Study of the Silk Routes during the Later Han Dynasty, 1st to 2nd Centuries CE. BookSurge, Charleston, South Carolina. ISBN 978-1-4392-2134-1.
• Hulsewé, A. F. P. and Loewe, M. A. N. 1979. China in Central Asia: The Early Stage 125 BC – AD 23: an annotated translation of chapters 61 and 96 of the History of the Former Han Dynasty. E. J. Brill, Leiden.
• Puri, B. N. Buddhism in Central Asia, Motilal Banarsidass Publishers Private Limited, Delhi, 1987. (2000 reprint).
• Saran, Mishi (2005). Chasing the Monk’s Shadow: A Journey in the Footsteps of Xuanzang. Penguin/Viking, New Delhi. ISBN 0-670-05823-8.
• Stein, Aurel M. 1912. Ruins of Desert Cathay: Personal narrative of explorations in Central Asia and westernmost China, 2 vols. Reprint: Delhi. Low Price Publications. 1990.
• Stein, Aurel M. 1921. Serindia: Detailed report of explorations in Central Asia and westernmost China, 5 vols. London & Oxford. Clarendon Press. Reprint: Delhi. Motilal Banarsidass. 1980.[2]
• Stein Aurel M. 1928. Innermost Asia: Detailed report of explorations in Central Asia, Kan-su and Eastern Iran, 5 vols. Clarendon Press. Reprint: New Delhi. Cosmo Publications. 1981.
• Yu, Taishan. 2004. A History of the Relationships between the Western and Eastern Han, Wei, Jin, Northern and Southern Dynasties and the Western Regions. Sino-Platonic Papers No. 131 March, 2004. Dept. of East Asian Languages and Civilizations, University of Pennsylvania.

რესურსები ინტერნეტში

• Silk Road Seattle - University of Washington (The Silk Road Seattle website contains many useful resources including a number of full-text historical works, maps, photos, etc.)