ივან მიკიტენკო
ივან მიკიტენკო (დ. 25 აგვისტო (6 სექტემბერი), 1897, სოფ. რივნე, ახლანდ. კიროვოჰრადის ოლქი — გ. 10 ოქტომბერი, 1937, კიევი) — უკრაინელი მწერალი, დრამატურგი. 1911 წელს ჩაირიცხა ხერსონის სამხედრო-საფერშლო სასწავლებელში. 1914 წლის დეკემბრიდან იყო პირველი მსოფლიო ომის ფრონტებზე, სადაც მსახურობდა მე-8 არმიის 50-ე ქვეითი დივიზიის ლაზარეთში. 1917 წელს დემობილიზაციის შემდეგ დაბრუნდა მშობლიურ სოფელში, მონაწილეობდა ელისავეტჰრადის რეგიონის სოფლებში ტიფთან ბრძოლაში, ხელმძღვანელობდა სოფელ ნეჩაივკის (ახლანდ. კიროვოჰრადის ოლქი) საექიმო პუნქტს, თავის მიერ ორგანიზებული თეატრისთვის წერდა ლექსებსა და მოკლე პიესებს. 1922–1926 წლებში სწავლობდა ოდესის სამედიცინო ინსტიტუტში. ადგილობრივ პერიოდიკაში გამოაქვეყნა 300-ზე მეტი ლექსი, ფელეტონი, ნარკვევი, სტატია. მოთხრობათა ციკლი „წითელი ეტიუდები“ შევიდა პროზაულ კრებულში „მზის დევნაში“ (ხარკივი, 1926). იყო პროლეტარისტი მწერლების კავშირ „ჰარტის“ წევრი, 1924 წლიდან — მისი ოდესის ფილიალის ხელმძღვანელი. სწავლასთან ერთად, 1925–1926 წლებში იყო ოდესის სახელმწიფო დრამატული თეატრის ლიტერატურული ნაწილის გამგე.[4]
| ივან მიკიტენკო | |
|---|---|
| უკრ. Іван Кіндратович Микитенко | |
 | |
| დაბადების თარიღი | 25 აგვისტო (6 სექტემბერი), 1897[1] |
| დაბადების ადგილი | რივნე[1] |
| გარდაცვალების თარიღი | 4 ოქტომბერი, 1937[2] (40 წლის) |
| საქმიანობა | მწერალი და პუბლიცისტი[3] |
| მოქალაქეობა |
უკრაინის სახალხო რესპუბლიკა უკრაინის სსრ .svg){kind=small} სსრკ |
| ალმა-მატერი | ოდესის ეროვნული სამედიცინო უნივერსიტეტი |
| შვილ(ებ)ი | ოლეჰ მიკიტენკო |
| ხელმოწერა |
 |
1926 წლის ბოლოს გადავიდა ხარკივში, სადაც 1927 წელს დაამთავრა სამედიცინო ინსტიტუტი. აქტიურად უწყობდა ხელს სრულიად უკრაინის პროლეტარისტი მწერლების ყრილობის მომზადებას, შემდგომში გახდა სრულიად უკრაინის პროლეტარისტ მწერალთა კავშირის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი. 1927–1929 წლებში ხარკოვში გამოვიდა პოემა „ცეცხლში“, პიესა „მივდივარ“, მოთხრობები „ძმები“ და „ჰავრიილ კირიჩენკო — მოსწავლე“, მოთხრობათა კრებული „ბანდიტები“, 1933 წელს — რომანი „დილა“, რომელიც ახალგაზრდა სამართალდამრღვევთა ხელახლა აღზრდას ეხება. გერმანიასა და ჩეხოსლოვაკიაში მოგზაურობის შთაბეჭდილებების ქვეშ გამოსცა სამოგზაურო ნარკვევთა წიგნი „მშვიდობის მტრედები“ (ხარკოვი, 1929; რუსული თარგმანი — 1930, ქართული — 1932, სახელწოდებით „მშვიდობიანობის მტრედები“, მთარგმ. ქეთევან ირემაძე-რადიანი). წერდა პიესებსაც: დიქტატურა (1929), „კადრები“ („გაგვანათეთ, ვარსკვლავებო“, 1930), „ღირსების საქმე“ (1931), „ჩვენი ქვეყნის გოგონები“ (1932), „ღვთისმშობლის ბასტილია“ (1933), „მარუსია შურაი“ (1934), „სოლო ფლეიტაზე“ (1935), „ახალგაზრდობის დღეები“ (1936), „როგორ ამოვიდა მზე“ (1937; გამოქვეყნდა 1962 წელს ჟურნალში „ჟოვტენ“). მათ დგამდნენ უკრაინის, ბელორუსიის, საქართველოს (მაგ., „გაგვანათეთ, ვარსკვლავებო“ სახელწოდებით „აანთეთ ვარსკვლავები“[5]), სომხეთის, აზერბაიჯანის, რუსეთის, თათრეთის, უზბეკეთის და სხვათა თეატრებში.[4]
ცალკეული ნაწარმოებები თარგმნილია ინგლისურ, ბელარუსულ, ბულგარულ, ბაშკირულ, ქართულ, ესპანურ, გერმანულ, რუმინულ, პოლონურ, რუსულ, ფრანგულ, ჩეხურ ენებზე. მონაწილეობდა ხარკივში რევოლუციონერ მწერალთა საერთაშორისო კონფერენციის გამართვაში (1930); იყო უკრაინის დელეგაციის თავმჯდომარე პარიზის მწერალთა 1-ელ მსოფლიო კონგრესზე (1935); უკრაინულ ლიტერატურას წარმოადგენდა მწერალთა მე-2 ანტიფაშისტურ კონგრესზე ესპანეთში (1937), სადაც აირჩიეს მწერალთა კულტურის დაცვის საერთაშორისო ასოციაციის ბიუროში.[4]
1937 წლის შემოდგომაზე დევნისა და ცილისწამების მსხვერპლი გახდა. 3 ოქტომბერს გარიცხეს პარტიიდან (რეაბილიტირებულია 1956 წელს), წაუყენეს ცრუ ბრალდებები — „პარტიას უმალავდა თავის კულაკურ წარმომავლობას, მფარველობდა თავის კულაკ ბანდიტ ძმას, კავშირები ჰქონდა ტროცკისტებთან და ბურჟუაზიულ ნაციონალისტებთან, შეგნებულად ეხმარებოდა უკრაინული კულტურისათვის ზიანის მიყენებას“. მომდევნო დღეს ცოლს შეატყობინა, რომ შინსახკომში მიდიოდა კუთვნილი იარაღის ჩასაბარებლად. 18 ნოემბერს კიევის შემოგარენში საფეთქელში ტყვიადახლილი იპოვეს. ოფიციალური ვერსიით, თავი მოიკლა, თუმცა არსებობს საფუძვლიანი მოწმობები იმისა, რომ მკვლელობა მოხდა. მის სახელს ატარებს ქუჩები კიევსა და კროპივნიცკში. მშობლიური სოფლის სკოლაში დგას მისი ძეგლი (მოქანდაკე ა. ფუჟენკო) და გახსნილია ლიტერატურულ-მემორიალური მუზეუმი.[4]
ბიბლიოგრაფია
რედაქტირება- Вибрані твори: В 2 т. Київ, 1957–58;
- На фронті літератури. 1927–1937: Статті, доповіді, промови. Київ, 1962;
- Зібрання творів: У 6 т. Київ, 1964–65;
- Театральні мрії. Публіцистика. Листи. Київ, 1968;
- П’єси. 1972; Твори: В 4 т. Київ, 1982–83.
ლიტერატურა
რედაქტირება- Микитенко О. І. Сонячні гони: Спогади про Івана Микитенка. К., 1967;
- Шуменко Л. Г. Іван Микитенко (1897–1937): Бібліогр. покажч. Кр., 1972;
- Гри-гор’єва С. В., Фоміна Н. І. Іван Микитенко: Публікації творів: Бібліогр. покажч. О., 1984;
- Арюпіна Л. В., Рикун І. Е. Іван Микитенко. Література про життя і творчість. Ч. 1–2. О., 1993.
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ 1.0 1.1 Енциклопедія сучасної України — Інститут енциклопедичних досліджень НАН України, 2001. — ISBN 966-02-2075-8
- ↑ Микитенко Иван Кондратьевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Czech National Authority Database
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Бурбела, В. А.. Микитенко Іван Кіндратович uk. Енциклопедія Сучасної України [Електронний ресурс]. Інститут енциклопедичних досліджень НАН України (2018). ციტირების თარიღი: 29 მარტი, 2023
- ↑ დიმიტრი გაგუა (1903-19??). საქართველოს ბიოგრაფიული ლექსიკონი. ციტირების თარიღი: 28 მარტი, 2023