გევხარ კაზიევა
გევხარ კაზიევა (აზერ. Gövhər Əhməd qızı Qazıyeva, დ. 1887, ტიფილისი — გ. 1960, ირანის აზერბაიჯანი) — პირველი პროფესიონალი აზერბაიჯანელი მსახიობი (პირველი როლი შეასრულა 1906 წელს).[1] იგი გამოდიოდა ფსევდონიმით გეიარჩინი (აზერ. : Göyərçin).[2]
| გევხარ კაზიევა | |
|---|---|
| აზერ. Gövhər Qazıyeva | |
| დაბადების თარიღი | 1887 |
| დაბადების ადგილი | თბილისი |
| გარდაცვალების თარიღი | 1960 |
| გარდაცვალების ადგილი | ირანი |
| საქმიანობა | მსახიობი და obstetrician |
| მოქალაქეობა |
 აზერბაიჯანირუსეთის იმპერია |
| მეუღლე | მირზაღა ალი-ოღლუ ალიევი |
ბიოგრაფია
რედაქტირებაგევხარ კაზიევა დაიბადა 1887 წელს ტფილისში დიდგვაროვან ოჯახში. დაამთავრა ტფილისის ამიერკავკასიის გოგონათა ინსტიტუტი, მიიღო განათლება რუსულ და აზერბაიჯანულ ენებზე.[3] სასცენო მოღვაწეობა მან 1906 წელს დაიწყო საზოგადოების ჯგუფში, რომელსაც ხელმძღვანელობდნენ მირზა ალი აბასოვი და ჰაბიბ-ბეი კოჩარლინსკი. 1910 წელს იგი პირველად გამოვიდა ტფილისის ქართველ თავადაზნაურთა თეატრის სცენაზე. ასე რომ, 1910 წლის 9 ოქტომბერს მან ითამაშა ნაჯაფ-ბეი ვაზიროვის სპექტაკლში „ფახრადინის მწუხარება“. იმავე წლის 30 ოქტომბერს მან შეასრულა ხუბჩოჰრას როლი შამსადდინ სემის სპექტაკლში „მჭედელი გიავე“ დრამატული ჯგუფის „Saadat“-ის შემადგენლობაში.[3]
მალე ამიერკავკასიაში გავრცელდა ინფორმაცია გევხარ კაზიევას შესანიშნავი თამაშის შესახებ. ბაქოს გაზეთები აქვეყნებდნენ მისადმი მიძღვნილ სტატიებს. პარალელურად „ნიჯათის“ საზოგადოებამ კაზიევა ბაქოში მიიწვია.[3]
გევხარ კაზიევას რეპერტუარი ფართო იყო: ჰაინრიხ ჰაინეს პიესებში „ალმანსური“, ლოხმანოვის „ნაპოლეონის სიკვდილი“, ნამიქ ქემალის „ავადმყოფი ბავშვი“ როლებთან ერთად, მან ასევე ითამაშა აზერბაიჯანელი დრამატურგების სპექტაკლებში. ამგვარად, ნარიმან ნარიმანოვის სპექტაკლში „ნადირ შაჰში“ მან შეასრულა გულჯაჰანის როლი, აბდურაგიმ-ბეი ახვერდიევის სპექტაკლში „პერი ჯადუ“ — ჰაფიზის როლი, მისსავე პიესაში „უბედური ახალგაზრდობა“ — მეჰრი ხანუმის, ზულფუგარ ჰაჯიბეოვის, იგივე ნიაზის სპექტაკლში „ცოლიანი უცოლო“ — ფერიზადის როლი. კაზიევამ თავისებურად შეასრულა გულნაზის როლი უზეირ ჰაჯიბეკოვის ოპერეტაში „თუ ის არა, მაშინ ეს“ და ლეილას როლი იმავე ჰაჯიბეკოვის ოპერაში „ლეილი და მაჯნუნი“.[3]
1911 წლის 26 და 30 მაისს ტფილისში გაიმართა გევხარ კაზიევას საქველმოქმედო სპექტაკლი. იმ საღამოს პირველად დაიდგა ზულფუგარ ჰაჯიბეოვას პიესა „თერთმეტი წლის ქალი“. მიუხედავად ამისა, აზერბაიჯანელი ქალის სცენაზე გამოჩენამ გაუნათლებელი ხალხის აღშფოთება გამოიწვია და რელიგიური ლიდერები ყველანაირად ცდილობდნენ ხელი შეეშალათ მუსლიმი ქალის სცენაზე გამოსვლისთვის.[3]
ტფილისში, სპექტაკლზე „ორმოცდაათი წლის ახალგაზრდა“, კაზიევამ პირველად ითამაშა მირზა აღა ალიევთან ერთად. ისინი ერთად ერევანშიც წარმატებით გამოდიოდნენ. მალე მირზა აღა ალიევისა და გოვხარ კაზიევას მეგობრობა სიყვარულში გადაიზარდა და 1912 წლის მაისში ისინი დაქორწინდნენ. ეს იყო კაზიევას მეორე ქორწინება, პირველი ქორწინებიდან, მას ჰყავდა ვაჟი ისმაილი. შემდეგ ოჯახი საცხოვრებლად ბაქოში გადავიდა. თუმცა იმავე წელს მირზა აღა ალიევი ასტრახანში გადაასახლეს. კაზიევა 1913 წელს გაემგზავრა პოლონეთში, სადაც ჩაირიცხა ვარშავაში „აია სოფიას სამედიცინო სკოლაში“. 1915 წელს კაზიევამ დაამთავრა სამედიცინო სკოლა მეანობის სპეციალობით. 1915 წელს გაზეთ „ბასირატში“ გამოქვეყნდა კაზიევას განცხადება მისი პროფესიული საქმიანობის დაწყების შესახებ, როგორც ბებიაქალის.
ქორწინების შემდეგ მირზა აღა ალიევმა მეუღლეს სცენაზე გამოსვლა აუკრძალა. ისინი მალე განქორწინდნენ და კაზიევა თეატრში აღარ დაბრუნებულა. მოგვიანებით მსახიობი და რეჟისორის მირსეიფადინ კირმანშაჰლის დაჟინებული თხოვნით გაემგზავრა ირანში, სადაც საცხოვრებლად სამუდამოდ. 1937 წელს კაზიევა ბაქოში რამდენიმე დღით ჩავიდა. მის პატივსაცემად გაიმართა მიღება და ჯაფარ ჯაბარლის სპექტაკლი „ალმასი“ დაიდგა. იმავე დღეს კაზიევა პოულობს თავის ვაჟს ისმაილს, რომელიც 15 წლის უნახავი ჰყავდა.[3]
გევხარ კაზიევა გარდაიცვალა 1960 წელს ირანის აზერბაიჯანში.[3]
ბაქოში აზერბაიჯანული თეატრის მუზეუმში მოწყობილია კაზიევასადმი მიძღვნილი კუთხე.[2]
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Сеидова Т. А., Творческая деятельность актрис Азербайджана и их вклад в развитие театрального искусства и международных связей тюркских государств (XX век), Б.: История и её проблемы, 2001, გვ. 66.
- ↑ 2.0 2.1 Багирзаде Л., О чем молчат реликвии?, Каспий, 2008, გვ. 8, დაარქივებულია ორიგინალიდან (4 მარტი, 2016)
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 Teatra səs gətirən ilk qadın aktrisamız(აზერბაიჯანული), Azadlıq, 2012, დაარქივებულია ორიგინალიდან (3 აპრილი, 2019)