ბულიწყუ
ბულიწყუ — სოფელი საქართველოში, ხობის მუნიციპალიტეტში, თემის ცენტრი (სოფლები: საკვიკვინიო, ჭიხუ).[2] მდებარეობს ოდიშის დაბლობზე, ურთის მთის სერის სამხრეთ–აღმოსავლეთ ბოლოსთან, მდინარე მუნჩიის მარცხენა სანაპიროზე. ზღვის დონიდან 20 მეტრზე. ხობიდან დაშორებულია 4 კილომეტრით.
.svg)
ისტორია
რედაქტირებასაბჭოთა კავშირის პერიოდში, ახლანდელი ბულიწყუ და საკვიკვინიო გაერთიანებული იყო ერთ სოფლად, რომელსაც პირველი მაისი ერქვა. პირველი მაისის ფართობი 1200 ჰა, მოსახლეობის რაოდენობა კი 2534 კაცი იყო. პირველი მაისი მოიცავდა ორ ძირითად ნაწილს: პირველი ბულიწყუ (ამჟამინდელი ბულიწყუ) და მეორე ბულიწყუ (ამჟამინდელი საკვიკვინიო).
სოფლის უდიდეს მნიშვნელობაზე მიუთითებს მის ტერიტორიაზე შენარჩუნებული ისტორიული ძეგლები: საკვიკვინოს წმინდა სოფიოს ეკლესია, მაჩხომერი, ჯახუთი, ნასკალუ, ყურუმელიას ჯიხა.
მდინარე მუნჩიის სანაპიროზე მდებარეობს საკვიკვინოს წმინდა სოფიოს ეკლესია. ეკლესიას ირგვლივ გალავანი უვლის. შესასვლელში ოთხკუთხა კოშკის ნაშთია. ეკლესია, კოშკი და გალავანი ნაგებია ადგილობრივი კირქვით. ეკლესია ამაღლებულ ბექობზე დგას. ტაძარი სავარაუდოდ 1614 წლის მიწისძვრის დროს დანგრეულა და შემდეგ აღუდგენიათ ლევან დადიანის ბრძანებით და შემწეობით. ამაზე მიუთითებს ეზოში გაბნეულ ჩუქურთმიანი ლოდები. წმინდა სოფიას ტაძრის შესახებ ყველაზე სრულყოფილ მონაცემებს გ. ჩიტაიას ნაშრომი „ფოთისა და ხობის ეპარქიის ისტორიული ძეგლები“ იძლევა.
ტაძრის შემოგარენში აღმოჩენილია ადრე ფეოდალური ხანის თიხის ჭურჭლის ნატეხები. ეტყობა XIX საუკუნემდე სოფელი ამ ტაძრის ირგვლივ მდებარეობდა. როდესაც რუსული მმართველობა დამთავრდა გარეთა შემოსევები შეწყდა სოფელი ვაკეში ჩამოსულა და იქვე ვაკეში აუშენებიათ - საკვიკვინოს წმინდა სოფიოს ეკლესია. ძველი საეკლესიო ხატები, ჯვრები და ჭურჭლები ახალ ეკლესიაში გადმოუსვენებიათ.
- 1923 წელს საბჭოთა ხელისუფლებამ ეკლესია დახურა.
- ტაძრის ქვეშ გამოქვაბულია.
პირველ მაისში მდინარეების მუნჩიასა და ჩხაიას შეერთების ადგილზე, გორაკზე მდებარეობს ყურუმელიას ჯიხა. მას სამი მხრიდან გარს უვლის მდინარე ჩხაია. ციხე კეტავდა ვიწრო ხევს, საიდანაც გზა დღევანდელ სოფელ აბასთუმანში გადადის. აშენებულია ადგილობრივი კირქვით. იქ ნაპოვნია ადრე ფეოდალური ხანის თიხის ჭურჭელი, ზოგი მხარეთმცოდნეობის მუზეუმში ინახება, ზოგიც მიმოფანტულია.
სენაკი-ზუგდიდის სარკინიგზო მონაკვეთის მარჯვენა მხარეს, მდინარე მუნჩიიდან ნახევარ კილომეტრის სავალ გზაზე მდებარეობს ისტორიული ძეგლი მაჩხომერი. იქვე ჩამოედინება ღელე „მაჩხომერი“. სახელი მაჩხომერი დაკავშირებულია „მეთევზესთან“, წაგრძელებული მართკუთხედის ფორმით, გალავნითა და კოშკებით ყოფილა შემოსაზღვრული.
აღმოჩენილია კრამიტისა და თიხის ჭურჭლის ფრაგმენტები და კირქვისაგან გამოთლილი სამშენებლო დეტალები. მკვლევართა აზრით სავარაუდოდ ადრექრისტიანული ხანის ეკლესია უნდა ყოფილიყო.
ჯახუთს განმარტავენ, როგორც „ჯა-ხუთს“ რაც ქართულად ხუთ ხეს ნიშნავს. არსებობს სხვა ვერსია, რომ ჯახუთი შეიძლება ჯახუს-თემს ნიშნავდეს. აქ აღმოჩენილია კირქვით ნაგები მართკუთხედის ფორმის შენობის ნაშთი. ნაგებობა ადრე ფეოდალური ხანის სამლოცველო უნდა ყოფილიყო. ძეგლი ხე-მცენარეებითაა დაფარული. კედლებთან მიმოფანტულია ადრე ქრისტიანული ხანის მოზრდილი ფრაგმენტები. შეიმჩნევა გალავნის კვალი.
პირველი მაისის ერთ-ერთ უბანში - სალომაიოში არის ბუნების მიერ შექმნილი ჩანჩქერი ჩხაია. მას უკავშირდება ლეგენდა, რომელიც შემდეგში მდგომარეობს: გვალვების დროს, ადგილობრივი მოსახლეობა ატარებდა რიტუალს. ეკლესიიდან გამოაბრძანებდნენ ხატებს და ჩხაიის წყლით ბანდნენ, თან ლოცვით შესთხოვდნენ წვიმის მოსვლას. ცნობილია, რომ ამ რიტუალის შესრულების შემდეგ ბუნება სოფელს წვიმას უწყალობებდა. ეს წარმართული რიტუალი დღემდე შემორჩენილია.
დემოგრაფია
რედაქტირება2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 743 ადამიანი.
| აღწერის წელი | მოსახლეობა | კაცი | ქალი |
|---|---|---|---|
| 1911[3] | 778 | ||
| 2002[2] |  1657 |
790 | 867 |
| 2014[1] |  743 |
368 | 375 |
ლიტერატურა
რედაქტირება- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 2, თბ., 1977. — გვ. 567.
- „ფოთისა და ხობის ეპარქიის ისტორიული ძეგლები“ – გ. ჩიტაია.
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ 1.0 1.1 მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014. საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური (ნოემბერი 2014). ციტირების თარიღი: 7 ნოემბერი, 2016.
- ↑ 2.0 2.1 საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II
- ↑ Кавказскій календарь на 1912 годъ, Тифлись, 1911, стр. 136.