ვიკიპედია

ბაშკირეთის მუსიკა

ბაშკირეთის მუსიკა —ბაშკირეთის რესპუბლიკის ტერიტორიაზე მცხოვრებ ხალხთა მუსიკა.  

ბაშკირეთის ოპერის და ბალეტის თეატრი

ისტორია რედაქტირება

ბაშკირების მუსიკალურ შემოქმედებას ძველი ფესვები აქვს. ბაშკირული პოეტურ-მუსიკალური  ფოლკლორი შედგება ორი ჯგუფისაგან:

1. პოეტური  ხასიათის ხალხური შემოქმედების ნიმუშები — ძველი თქმულება „კუზი კურპესი და მაიანჰილუ“, „ალამიშა და ბარსინჰილუ“, :კხბუზატი“ირტეკისა და კუბაირების სახით. კუბაირების პოეტური ტექსტი გალობით სრულდება. რიტმი მოკლეა, რეჩიტატივის წყობის. კუბაირის მელოდიები ექვემდებარება შვიდმარცვლიანი "კუბაირული ლექსის" მეტრიკას.

2.  ეპიკურ-პოეტური ჟანრი ბაიტი —ზეპირი ტრადიციის პოეტური ნაწარმოებია. ბაიტის სიუჟეტი ძირითადად დრამატული თქმულებაა, ისტორიული ან ყოველდღიური მოვლენის, გამორჩეული, გმირი პიროვნებების შესახებ. ბაიტები, კუბაიერების მსგავსად, გალობით სრულდება.

 
ბაშკირეთის ეროვნული საკრავი ქურაი

ისტორიული სიმღერები და ჰანგები ჩამოყალიბდა ბაშკირული ეპოსის "ურალის", "სემიროდის", "ისკენდერის", "სულთანბეკის", "ბოიაგიმ ხანის" ეპოქის პერიოდში. მე -18 საუკუნისთვის გამოჩნდა ისტორიული სიმღერების ახალი ფორმა, სადაც სამშობლოსა და ეროვნული ერთიანობის პატრიოტული თემა ერთმანეთში იყო გადაჯაჭვული პროტესტისა და ჩაგვრისა და კოლონიზაციის წინააღმდეგ.

ისტორიული სიმღერა აქტიურად განვითარებადი ჟანრია, რომელიც ასახავს ბაშკირელი ხალხის ისტორიის ყველაზე მნიშვნელოვან მომენტებს. არსებობს სიმღერები პირველი მსოფლიო ომის მოვლენებზე, რევოლუციაზე, სამოქალაქო ომზე,  ბაშკირელი ხალხის ცხოვრების სამახსოვრო დღეებზე.

 
ზემფირა - უფაში დაიბადა და მუსიკალური მოღვაწეობაც იქ დაიწყო.

მუსიკალური შემოქმედების დამოუკიდებელი ჯგუფს შეადგენს  ლირიკული სიმღერები გოგონებსა და ქალებზე. მათგან "ტაშტუგაი", "სალიმაკაი", "ზულხიზია", "შაურა" წარმოადგენს ბაშკირული ლირიკული მელოდიის კლასიკურ გამოსახულებებს.   ბაშკირულ მუსიკაში ძალიან განვითარებულია სასიყვარულო ლირიკა.  

ყოველდღიურ სიმღერებს შორის აღსანიშნავია სუფრული, სტუმრისადმი მიძღვნილი სიმღერები, სიმღერები კომიკურ და სატირულ თემებზე, ასევე საცეკვაო სიმღერები. დამოუკიდებელი ჯგუფში შედის იავნანა და საბავშვო სიმღერები. XIX საუკუნის ბოლოს. გამოჩნდა ზიმოგორების ე.წ. სიმღერები, რომლებიც ასახავს იმ ბაშკირთა შრომასა და ყოფა-ცხოვრებას, რომლებიც დასაქმებულები იყვნენ  ვაჭრობაში, ფაბრიკებსა და ქარხნებში.

 
ილ-ირის მუსიკალური ფესტივალი

გასული საუკუნის 20-იანი წლებიდან ბაშკირეთში პროფესიონალური კულტურის განვითარება დაიწყო. გაიხსნა სამუსიკო სასწავლებლები, მუსიკალური ტექნიკური სკოლა (1922 წ., 1926 წლიდან - ხელოვნების ტექნიკური სკოლა, 1932 წლიდან - უფაში, 1932 წლიდან დაარსდა მოსკოვის კონსერვატორიის ბაშკირული სტუდია). 1938 წელს უფაში გაიხსნა ბაშკირის ოპერის თეატრი (1941 წლიდან ბაშკირის ოპერისა და ბალეტის სახელმწიფო თეატრი. 1939 წელს - ბაშკირეთის სახელმწიფო ფილარმონია (მუსიკალური ლექციების დარბაზით) [1]

 
შალიაპინის ქანდაკება უფაში

პირველ პროფესიონალურ ნამუშევრებს შორის იყო სიმღერები და გუნდები, ასევე მუსიკა დრამატული თეატრის სპექტაკლებისთვის (ხ. კ. იბრაგიმოვი, გ. ს. ალმუხამეტოვი, ს. ხ. გაბიაში, მ. მ. ვალეევი, კ. ი. რახიმოვი). 1940-იან წლებში დაიდგა პირველი ნაციონალური ოპერები - ვალეევის „ჰაკმარი“, ეიხენვალდის "მერგენი" (1940) და "აშკაზარი" (1944),  "კარლუგასი", "ჩემბერჯი" (1941), ზაიმოვისა და სპადავეკიას "აკბუზატი" (1942), მურტაზინის "აზატი" (1949).

1964 წლის სექტემბერში, უფაში ჩატარდა ბაშკირული მუსიკის კვირეული. უფაში ჩავიდნენ რსფსრ- ის კომპოზიტორთა კავშირის სამდივნოს წევრები, მათ შორის, კომპოზიტორი დიმიტრი შოსტაკოვიჩი.[2][3][4]

1968 წელს უფაში გაიხსნა უფის სახელმწიფო  ხელოვნების ინსტიტუტი.

2012 წელს, ბაშკირეთის რესპუბლიკის კომპოზიტორთა კავშირში შედიოდა 31 კომპოზიტორი და 15 მუსიკოსი.

ცნობილი მუსიკოსები რედაქტირება

სასწავლო დაწესებულებები რედაქტირება

  • ზაფირ ისმაგილოვის სახელობის ხელოვნების სახელმწიფო ინსტიტუტი (დაარსდა 1967 წელს)
  • ბაშკირის მ. აკმულას სახელობის პედაგოგიური უნივერსიტეტი, პედაგოგიკის ინსტიტუტი (პროფილი: მუსიკა)
  • უფას ხელოვნების სკოლა (დაარსდა 1921 წელს)
  • სალავატის მუსიკალური კოლეჯი (დაარსდა 1961 წელს)
  • ქალაქ ოქტიაბრსკის მუსიკალური კოლეჯი (დაარსდა 1969 წელს)
  • სალავატ ნიზამედდინოვის სახელობის ქალაქ უჩალის ხელოვნებისა და კულტურის კოლეჯი
  • სიბაის ხელოვნების კოლეჯი (დაარსდა 1997 წელს)
  • ბაშკირეთის კულტურისა და ხელოვნების რესპუბლიკური კოლეჯი (სტერლიტამაკი) (დაარსდა 1933 წელს)
  • გ. ალმუხამეტოვის სახელობის რესპუბლიკური გიმნაზია და ინტერნატი (საშუალო სკოლა და სამუსიკო სკოლა).

ლიტერატურა რედაქტირება

  • Bashkir Encyclopedia . Гл. ред. М. А. Ильгамов. — Уфа: Башкирская энциклопедия.
  • Т. 1. А-Б. 2005. — 624 с. — ISBN 5-88185-053-X
  • Т. 2. В-Ж. 2006. — 624 с. — ISBN 5-88185-062-9
  • Т. 3. З-К. 2007. — 672 с. — ISBN 978-5-88185-064-7
  • Т. 4. Л-О. 2008. — 672 с. — ISBN 978-5-88185-068-5
  • Р.Шакур. Собиратель и исследователь (К 110-летию Л.Н.Лебединского). Журнал «Ватандаш», №12, 2014 (რუს.)
  • Атанова Л.П. Собиратели и исследователи башкирского музыкального фольклора. Уфа, 1992 (რუს.)
  • С. Г. Рыбаков «Музыка и песни уральских мусульман с очерком их быта» (СПб., 1897)(რუს.)
  • Сборник М. И. Султанов «Башкирские и татарские мотивы» (Саратов, 1916).(რუს.)
  • Сборник народных песен «Мусульманские песни» (в том числе ок. 50 баш.), А. Т. Гречанинов, Лейпциг, изд. Т. Беляева.(რუს.)
  • Башкирские народные песни, сост. X. Ф. Ахметов, Л. Н. Лебединский, А. И. Харысов, Уфа, 1954.(რუს.)
  • Сборник «Союз композиторов Республики Башкортостан. Очерки жизни и творчества», Уфа. 2009.(რუს.)
  • Башкортостан. Краткая энциклопедия под ред. Р. З. Шакурова Уфа, изд-во: «Башкирская энциклопедия», 1996 г. (რუს.)
  • Очерки по культуре народов Башкортостана. Сост. Бенин В. Л. Уфа, изд-во: Китап, 1994 г. (რუს.)

სქოლიო რედაქტირება

  1. ↑ О филармонии — башкирская государственная филармония . ციტირების თარიღი: 19 სექტემბერი 2012. დაარქივებულია 17 ოქტომბერი 2012 .(რუს.)
  2. ↑ Композитор Х. К. Ибрагимов (რუს.)
  3. ↑ Легенды башкирского рока: творчество группы «Рух» | Центр Льва Гумилева (რუს.)
  4. ↑ Информационно-рекламная газета «Деловой мир» დაარქივებული 2014-02-02 საიტზე Wayback Machine. (რუს.)
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ბაშკირეთის_მუსიკა&oldid=4545478“-დან