ბაშკირები
ბაშკირები (ბაშკ. башҡорттар; საკუთარი სახელწოდება ბაშკორთ) — თურქულენოვანი ხალხი, ბაშკირეთის მკვიდრი მოსახლეობა. ლაპარაკობენ ბაშკირულ ენაზე. მორწმუნე ბაშკირები სუნიტი მუსლიმანები არიან. საერთო რაოდენობა დაახლოებით 2 მილიონი ადამიანი. 2010 წლის სრულიად რუსეთის მოსახლეობის აღწერის მიხედვით რუსეთში ცხოვრობდა 1 584 554 მილიონი ბაშკირი, ამათგან 1 172 287 მილიონი საკუთრივ ბაშკირეთში.[3]
| ბაშკირები | |
|---|---|
 | |
| საერთო მოსახლეობა | |
| დაახლოებით 2 მილიონი | |
| რეგიონები მნიშვნელოვანი მოსახლეობით | |
 რუსეთი:
|
1,584,554[1] |
 ყაზახეთი |
17,263[2] |
| ენები |
ბაშკირული რუსული |
| რელიგიები | სუნიზმი |
ბაშკირების ეთნოგენეზი მეტად რთულია. სამხრეთ ურალი და მისი მომიჯნავე ტრამალები, სადაც მიმდინარეობდა ამ ხალხის ჩამოყალიბება, ძველთაგანვე წარმოადგენდა სხვადასხვა ენისა და კულტურის აქტიური ურთიერთზემოქმედების ასპარეზს. ბაშკირეთის სამხრეთ ოლქებში ძველი წელთაღრიცხვის I ათასწლეულის II ნახევარში ცხოვრობდნენ ირანულენოვანი სარმატების მესაქონლე ტომები, ჩრდილოეთში კი ანანინოს კულტურის მიწათმოქმედი და მონადირე ტომები — ფინურ-უნგრული ხალხების წინაპრები.[4]
ახალი წელთაღრიცხვის I ათასწლეულში სამხრეთი ურალის ტერიტორიაზე შემოიჭრნენ თურქი მომთაბარეები, რომლებმაც I ათასწლეულის ბოლოს მთელი ბაშკირეთი დაიკავეს. ამ ტომებმა, რომლებმაც განდევნეს და ნაწილობრივ გაათურქეს აბორიგენები, ეტყობა, გადამწყვეტი როლი შეასრულეს ბაშკირების ენის, კულტურისა და ფიზიკური ტიპის ჩამოყალიბებაში. ბაშკირებზე პირველი წერილობით ცნობა IX-X საუკუნეებს განეკუთვნება. ვარაუდობენ, რომ ამ დროისთვის უნდა დამთავრებულიყო ამ ხალხის ძირითადი ბირთვის ფორმირება. ბაშკირების ეთნოგენეზში სხვადასხვა დროს მონაწილეობდნენ ოღუზურ-პაჭანიკური ტომები, ვოლგა-კამის ბულგარები, უფრო გვიან კი — ყივჩაყები (XI-XIII საუკუნეები) და ზოგიერთი მონღოლური ტომი (XIII-XIV საუკუნეები).[4]
ოქროს ურდოს დაცემის შემდეგ, ბაშკირები, ყაზანის, ნოღაისა და ციმბირის ხანების უღელქვეშ აღმოჩნდნენ. მოსკოვის სამეფოსთან შეერთებამ (1552-57) ბოლო მოუღო ტომობრივ დაქსაქსულობას და ხელი შეუწყო ბაშკირების ეროვნების შემჭიდროვებას. ძველად ბაშკირების ძირითადი საქმიანობა იყო მომთაბარე მესაქონლეობა. მისდევდნენ აგრეთვე ნადირობას, მეფუტკრეობას; ხელოსნობის დარგებიდან განვითარებული იყო ფეიქრობა, ქეჩის წარმოება, ფარდაგების ქსოვა, ნაქარგობა, ტყავის დამუშავება.[4]
XVII-XIX საუკუნეებში ბაშკირები გადავიდნენ მიწათმოქმედებაზე და ბინადარ ცხოვრებას მოეკიდნენ. მათი საცხოვრებელი სხვადასხვაგვარია; აღმოსავლეთ ბაშკირეთში ძველად გავრცელებული იყო ქეჩის კარავი („თირმე“). ტანსაცმელს ცხვრის ტყავისას, შინამზადი და შემოტანილი ქსოვილებისას კერავდნენ.[4]
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ ВПН-2010. Perepis-2010.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-12-04. ციტირების თარიღი: 2015-03-16.
- ↑ დაარქივებული ასლი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2013-09-14. ციტირების თარიღი: 2020-09-14.
- ↑ Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2010 года. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2020-04-30. ციტირების თარიღი: 2016-11-05.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 2, თბ., 1977. — გვ. 249.