ალჟირის ომი
ამ სტატიას ან სექციას ვიკიფიცირება სჭირდება ქართული ვიკიპედიის ხარისხის სტანდარტების დასაკმაყოფილებლად. იმ შემთხვევაში, თუ არ იცით, თუ რა არის ვიკიფიცირება, იხ. დახმარების გვერდი. სასურველია ამის შესახებ აცნობოთ იმ მომხმარებლებსაც, რომელთაც მნიშვნელოვანი წვლილი მიუძღვით სტატიის შექმნაში. გამოიყენეთ: {{subst:ვიკიფიცირება/info|ალჟირის ომი}} |
| ალჟირის ომი | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
| თარიღი | 1 ნოემბერი 1954-19 მარტი 1962 | ||||||||
| მდებარეობა | საფრანგეთის ალჟირი (საფრანგეთის კოლონია ალჟირის ტერიტორიაზე) | ||||||||
| შედეგი | ალჟირის გამარჯვება | ||||||||
| მხარეები | |||||||||
| |||||||||
| მეთაურები | |||||||||
| |||||||||
| ძალები | |||||||||
| |||||||||
| დანაკარგები | |||||||||
| |||||||||
.svg){kind=small}
ალჟირის ომი, ასევე ცნობილი როგორც ალჟირის რევოლუცია ან ალჟირის დამოუკიდებლობის ომი. ალჟირში მას ზოგჯერ მოიხსენიებენ,როგორც 1 ნოემბრის ომს. ომი მიმდინარეობდა საფრანგეთსა და ალჟირის ეროვნულ-განმათავისუფლებელ ფრონტს შორის (ფრანგ. Front de Libération Nationale - FLN) 1954 წლიდან 1962 წლამდე, რამაც გამოიწვია ალჟირის დამოუკიდებლობის მოპოვება საფრანგეთისგან. ის იყო მნიშვნელოვანი დეკოლონიზაციის ომი, რომელსაც ახასიათებდა პარტიზანული ბრძოლები და ომის დანაშაულებები.ომი ძირითადად ალჟირის ტერიტორიაზე მიმდინარეობდა.
ომმა გამოიწვია 300,000-დან 1,500,000-მდე ალჟირელის, 25,600 ფრანგი ჯარისკაცის და 6000 ევროპელის სიკვდილი.ომის დროს ჩადენილი სამხედრო დანაშაულები მოიცავდა მშვიდობიანი მოსახლეობის ხოცვა-ჟლეტას, გაუპატიურებასა და წამებას. ფრანგებმა გაანადგურეს 8000-ზე მეტი სოფელი და გადაასახლეს 2 მილიონზე მეტი ალჟირელი საკონცენტრაციო ბანაკებში. 1962 წელს დამოუკიდებლობის შემდეგ, 900 000 ევროპელ-ალჟირელი (Pieds-noirs) რამდენიმე თვეში გაიქცა საფრანგეთში FLN-ის შურისძიების შიშით. საფრანგეთის მთავრობა მოუმზადებელი იყო ლტოლვილების ასეთი დიდი რაოდენობის მისაღებად და ამან საფრანგეთში არეულობა გამოიწვია. ალჟირელი მუსლიმების უმრავლესობა, რომლებიც მუშაობდნენ ფრანგებისთვის, გაანიარაღეს და დატოვეს, რადგან საფრანგეთისა და ალჟირის ხელისუფლებას შორის შეთანხმება გამოაცხადა, რომ მათ წინააღმდეგ არანაირი ქმედება არ შეიძლებოდა განხორციელებულიყო.განსაკუთრებით ჰარკები, რომლებიც მსახურობდნენ საფრანგეთის არმიაში დამხმარეებად, ითვლებოდნენ მოღალატეებად და ბევრი იქნა მოკკლული FLN-ის ან ლინჩის მიერ, გატაცებისა და წამების შემდეგ. დაახლოებით 90 000-მა ალჟირელმა მოახერხა საფრანგეთში გაქცევა ბრძანების საწინააღმდეგოდ მოქმედი ფრანგების მეშვეობით. დღეს ისინი და მათი შთამომავლები შეადგენენ ალჟირულ-ფრანგული მოსახლეობის მნიშვნელოვან ნაწილს.
წინაპირობა
რედაქტირებაალჟირის დაპყრობა
რედაქტირებამათი კონსულისადმი მცირედი საბაბით, ფრანგები 1830 წელს ალჟირში შეიჭრნენ მარშალ ბუგოს ხელმძღვანელობით, რომელიც გახდა ალჟირის პირველი გენერალური გუბერნატორი. დაპყრობა ძალადობრივი იყო და აღინიშნა "დამწვარი მიწის" პოლიტიკით( დამწვარი მიწის, ანუ დამწვარი დედამიწის პოლიტიკა არის სამხედრო სტრატეგია, რომელიც მოიცავს მტრისთვის სასარგებლო ობიექტებს სრულ განადგურებას. მაგალითად:სამრეწველო რესურსები, საკვების მაღაზიები, საკომუნიკაციო ადგილები და ა.შ.). ბრძოლას გამოირჩეოდა ხოცვა-ჟლეტით, მასობრივი გაუპატიურებით და სხვა სისასტიკეებით. პირველ სამ ათწლეულში დაიღუპა 500,000-დან 1,000,000-მდე, დაახლოებით 3 მილიონი ალჟირელიდან.საფრანგეთის დანაკარგები 1830 წლიდან 1851 წლამდე იყო 3336 მოკლული ჯარისკაცი. მოქმედების დროს 92 329 საავადმყოფოში გარდაიცვალა.
1834 წელს ალჟირი გახდა საფრანგეთის სამხედრო კოლონია. იგი 1848 წლის კონსტიტუციით გამოცხადდა საფრანგეთის განუყოფელ ნაწილად და დაიყო სამ განყოფილებად: ალჟერი, ორანი და კონსტანტინე. ბევრი ფრანგი და სხვა ევროპელი (ესპანელები, იტალიელიები და სხვები) მოგვიანებით დასახლდა ალჟირში.
ალჟირის ნაციონალიზმი
რედაქტირებაროგორც მუსლიმი, ისე ევროპელი ალჟირელები მონაწილეობდნენ მეორე მსოფლიო ომში და იბრძოდნენ საფრანგეთის სასარგებლოდ. ალჟირელი მუსლიმები მსახურობდნენ ტირალისტებად (ასეთი პოლკები ჯერ კიდევ 1842 წელს შეიქმნა) და სპაჰიებად. აშშ-ს პრეზიდენტის ვუდრო უილსონის 1918 წლის თოხმეტი პუნქტიტათნ მეხუთეში იკითხებოდა: „ყველა კოლონიალური პრეტენზიის თავისუფლად, ღიად და აბსოლუტურად მიუკერძოებლური კორექტირება, რომელიც დაფუძნებულია პრინციპის მკაცრ დაცვაზე, რომ სუვერენიტეტის ყველა ასეთი საკითხის დამყარებულია მოსახლეობის ინტერესებზე. დაინტერესებულს უნდა ჰქონდეს თანაბარი წონა მთავრობის სამართლიან პრეტენზიებთან, რომლის წოდებაც უნდა განისაზღვროს“. ზოგიერთმა ალჟირელმა ინტელექტუალმა, რომლებსაც ულემებს უწდებდნენ, დაიწყო დამოუკიდებლობის ან, სულ მცირე, ავტონომიისა და თვითმმართველობის სურვილის აღზრდა.
ამ კონტექსტში, აბდ ელ-კადრის შვილიშვილი სათავეში ჩაუდგა მე-20 საუკუნის პირველ ნახევარში ფრანგების წინააღმდეგ გამართულ წინააღმდეგობას და იყო საფრანგეთის კომუნისტური პარტიის ხელმძღვანელი კომიტეტის წევრი. 1926 წელს მან დააარსა Étoile Nord-Africaine ("ჩრდილოეთ აფრიკის ვარსკვლავი"), რომელსაც მესალი ჰაჯი, ასევე კომუნისტური პარტიის წევრი და მისი ასოცირებული პროფკავშირი, Confédération générale du travail unitaire (CGTU), შეუერთდა შემდეგს. წელი.
ჩრდილოეთ აფრიკის ვარსკვლავი 1928 წელს დაშორდა კომუნისტურ პარტიას. ალჟირის მოსახლეობის მზარდი უკმაყოფილების ფონზე, მესამე რესპუბლიკამ (1871–1940) აღიარა გარკვეული მოთხოვნები და სახალხო ფრონტმა წამოიწყო ბლუმ-ვიოლეტის წინადადება 1936 წელს, რომელიც უნდა გაენათლებინა ძირძველი კოდექსი, საფრანგეთის მოქალაქეობის მინიჭებით მცირე რაოდენობის მოქალაქეებისთვის. პიდს-ნუარებმა (ევროპული წარმოშობის ალჟირელები) სასტიკად გამოხატავდნენ წინააღმდეგობას მის წინააღმდეგ. ჩრდილოეთ აფრიკის პარტიაც დაუპირისპირდა მას, რამაც გამოიწვია მისი მიტოვება. დამოუკიდებლობის მომხრე პარტია დაიშალა 1937 წელს და მის ლიდერებს ბრალი წაუყენეს დაშლილი ლიგის უკანონო აღდგენაში, რამაც გამოიწვია მესალი ჰადჯ-ის მიერ 1937 წელს დაარსებული Parti du peuple algérien (ალჟირის სახალხო პარტია, PPA), რომელიც სრულუფლებიანი აღარ იყო.ის აღარ ემხრობოდა სრულ დამოუკიდებლობას, არამედ ემხრობოდა მხოლოდ ფართო ავტონომიას. ეს ახალი პარტია დაიშალა 1939 წელს. საფრანგეთის ვიშის დროს, საფრანგეთის სახელმწიფო ცდილობდა გაეუქმებინა Crémieux Decree(კრემიეს განკარგულება) ებრაელებისთვის საფრანგეთის მოქალაქეობის აღკვეთის შესახებ, მაგრამ ეს ღონისძიება არასოდეს განხორციელებულა.
მეორე მხრივ, ნაციონალისტმა ლიდერმა ფერჰატ აბასმა დააარსა ალჟირის სახალხო კავშირი (Union populaire algérienne) 1938 წელს. 1943 წელს აბასმა დაწერა ალჟირის სახალხო მანიფესტი (Manifeste du peuple algérien). დააპატიმრეს 1945 წლის 8 მაისის სეტიფის ხოცვა-ჟლეტის შემდეგ, როდესაც საფრანგეთის არმიამ და პიდს-ნუარის ბრბომ მოკლა 6000-დან 30000-მდე ალჟირელი. აბასმა დააარსა ალჟირის მანიფესტის დემოკრატიული კავშირი (UDMA) 1946 წელს და დეპუტატადც აირჩიეს. 1954 წელს დაარსებულმა ეროვნულ-განმათავისუფლებელმა ფრონტმა (FLN) შექმნა შეიარაღებული ფრთა Armée de Libération Nationale (ეროვნული განმათავისუფლებელი არმია) საფრანგეთის ხელისუფლების წინააღმდეგ შეიარაღებულ ბრძოლაში ჩასართავად. ბევრი ალჟირელი ჯარისკაცი მსახურობდა საფრანგეთის არმიაში საფრანგეთის ინდოჩინეთის ომში, ჰქონდათ ძლიერი სიმპათია ვიეტნამელების მიმართ, რომლებიც იბრძოდნენ საფრანგეთის წინააღმდეგ და გამოიყენეს თავიანთი გამოცდილება ALN-ის მხარდასაჭერად.
საფრანგეთს, რომელმაც ახლახან დაკარგა საფრანგეთის ინდოჩინეთი, გადაწყვეტილი ჰქონდა, რომ არ დამარცხებულიყო შემდეგი კოლონიურ ომში, განსაკუთრებით მის უძველეს და უახლოეს დიდ კოლონიაში, რომელიც საფრანგეთის კანონით საფრანგეთის მეტროპოლიტენის ნაწილად ითვლებოდა (და არა კოლონიად).
ალჟირის ბრძოლა
რედაქტირებასაერთაშორისო და შიდა საფრანგეთის ყურადღების გასაზრდელად, FLN-მა გადაწყვიტა კონფლიქტის მიტანა ქალაქებში, გამოაცხადა ეროვნული საყოველთაო გაფიცვა და ასევე ბომბების დადება საზოგადოებრივ ადგილებში. ყველაზე თვალსაჩინო შემთხვევა იყო ალჟირის ბრძოლა, რომელიც დაიწყო 1956 წლის 30 სექტემბერს, როდესაც სამმა ქალმა, მათ შორის ჯამილა ბუჰირედმა და ზოჰრა დრიფმა, ერთდროულად მოათავსეს ბომბები სამ ადგილას, მათ შორის Air France-ის ცენტრში. FLN-მა 1957 წლის გაზაფხულზე განახორციელა სროლები და დაბომბვები, რასაც მოჰყვა მშვიდობიანი მოსახლეობის დაღუპვა და ხელისუფლების გამანადგურებელი პასუხი.
გენერალ ჟაკ მასუს დაევალა გამოიყენებინა ნებისმიერი ხერხი, რომელსაც საჭიროდ ჩათვლიდა ქალაქში წესრიგის აღსადგენად, ტერორისტების აღმოსაჩენად და აღმოსაფხვრელად. მედესანტეების გამოყენებით მან შეაჩერა ერთ-ერთი შეტევა და მომდევნო თვეებში გაანადგურა FLN ინფრასტრუქტურა ალჟირში, მაგრამ FLN-მა საფრანგეთის ალჟირს გულში დაარტყა. არმიის მიერ ალჟირის ბრძოლის მოსაგებად გამოყენებული სასტიკი მეთოდების საჯაროობამ, მათ შორის წამების გამოყენებამ, მოძრაობის ძლიერმა კონტროლმა და კომენდანტის საათის გამოცხადებამ, საფრანგეთში ეჭვი გააჩინა FLN-ს როლზე ალჟირში. ის, რაც თავდაპირველად იყო „დამშვიდება“ ან „საზოგადოებრივი წესრიგის ოპერაცია“, გადაიქცა კოლონიურ ომად, რომელსაც თან ახლავდა წამება და არაჰუმანური მოპყრობა.
პარტიზანული ომები
რედაქტირება1956 და 1957 წლებში FLN-მ წარმატებით გამოიყენა დარტყმა-გაქცევის ტაქტიკა პარტიზანული ომის თეორიის შესაბამისად. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი მათგანი მიმართული იყო სამხედრო მიზნებისკენ, მნიშვნელოვანი თანხა ჩაიდო ტერორისტულ კამპანიაში იმ ადამიანების წინააღმდეგ, რომლებიც რაიმე სახით მხარს უჭერდნენ ან ხელს უწყობდნენ საფრანგეთის ხელისუფლებას. ამან გამოიწვია სადისტური წამება და სასტიკი ძალადობა ყველას მიმართ, მათ შორის ქალებისა და ბავშვების მიმართ. სპეციალიზებული ჩასაფრებითა და ღამის დარბევებით თავიდან ირიდებდნენ პირდაპირ კონტაქტს საფრანგეთის ცეცხლსასროლი იარაღისგან. შიდა ძალები მიზნად ისახავდნენ არმიის პატრულირებას, სამხედრო ბანაკებს, პოლიციის პუნქტებს და კოლონიურ ფერმებს, მაღაროებსა და ქარხნებს, აგრეთვე სატრანსპორტო და საკომუნიკაციო ობიექტებს. მას შემდეგ, რაც დაპირისპირება შეწყდა, პარტიზანები გაერთიანდნენ სოფლის მოსახლეობასთან. ისინი სასტიკატ ეპყრობოდნენ მოსახლეობას და გამოირჩეოდნენ არაადამიანური მოპყრობით.
მიუხედავად იმისა, რომ წარმატებით იწვევდა შიშსა და გაურკვევლობას ალჟირში ორივე თემში, რევოლუციონერთა იძულებითი ტაქტიკა ვარაუდობდა, რომ მათ ჯერ კიდევ არ შთააგონეს მუსლიმი ხალხის დიდი ნაწილი აჯანყებულიყო საფრანგეთის კოლონიური მმართველობის წინააღმდეგ. თუმცა, თანდათანობით, FLN-მა მოიპოვა კონტროლი აურესის, კაბილისა და სხვა მთიან რაიონებში კონსტანტინეს გარშემო და ალჟირისა და ორანის სამხრეთით. ამ ადგილებში, FLN-მა შექმნა მარტივი, მაგრამ ეფექტური, თუმცა ხშირად დროებითი სამხედრო ადმინისტრაცია, რომელსაც შეეძლო გადასახადების და საკვების შეგროვება და ცოცხალი ძალის დაქირავება. მაგრამ მას არასოდეს შეეძლო დიდი, ფიქსირებული პოზიციების დაკავება.
კომპეტენტური საველე მეთაურების დაკარგვამ, როგორც ბრძოლის ველზე, ისე დეზერტირებისა და პოლიტიკური წმენდების შედეგად, სირთულეები შეუქმნა FLN-ს. უფრო მეტიც, ძალაუფლების ბრძოლამ ომის პირველ წლებში გაიყო ხელმძღვანელობა ვილაიაში, განსაკუთრებით აურესში. ზოგიერთმა ოფიცერმა შექმნა საკუთარი ფეოდები, გამოიყენა ქვედანაყოფები მათი მეთაურობით ძველი ანგარიშების მოსაგვარებლად და FLN-ში სამხედრო მეტოქეების წინააღმდეგ კერძო ომებში ჩართვისთვის.
ქალის როლი
რედაქტირებაალჟირის ომის დროს ქალები სხვადასხვა როლში იყვნენ. მუსლიმი ქალების უმრავლესობა ეროვნულ-განმათავისუფლებელი ფრონტის(FLN) მხარეს ივნენ. ფრანგებმა რამდენიმე ქალი, როგორც მუსლიმი, ასევე ფრანგი, თავიანთ საომარ მცდელობებში გამოიყენეს. ისინი არ იყვნენ ისეთივე ინტეგრირებული და არც ისეთი დავალებები ეკისრებოდათ, როგორც ალჟირის მხარეს მებრძოლ ქალებს. კონფლიქტში ჩართული ქალების საერთო რაოდენობა, როგორც დადგინდა ომისშემდგომი ვეტერანთა რეგისტრაციით, დათვლილია 11 000-მდე, მაგრამ შესაძლებელია, რომ ეს რიცხვი საგრძნობლად მაღალი იყოს არასაკმარისი ინფორმაციის გამო.
ქალაქელი და სოფლის ქალების გამოცდილება რევოლუციაში ძალიან განსხვავდებოდა. ქალაქელი ქალები, რომლებიც შეადგენდნენ საერთო ძალის დაახლოებით ოც პროცენტს, მიიღეს გარკვეული სახის განათლება და ჩვეულებრივ, საკუთარი სურვილით ირჩევდნენ FLN-ის მხარეს შესვლას. მეტწილად გაუნათლებელი სოფლის ქალები, მეორეს მხრივ, დანარჩენი ოთხმოცი პროცენტი, მათი გეოგრაფიული მდებარეობის გამო, FLN-ის ოპერაციებში ხშირად ჩაერთვნენ.
ქალები მოქმედებდნენ აჯანყების დროს სხვადასხვა სფეროში. „ქალები აქტიურად მონაწილეობდნენ როგორც მებრძოლები, ჯაშუშები, ფინანსების შემგროვებლები, ასევე ექთნები, მრეცხავები და მზარეულები“. „ქალები ეხმარებოდნენ მამაკაც მებრძოლ ძალებს ისეთ სფეროებში, როგორიცაა ტრანსპორტი, კომუნიკაცია და ადმინისტრაცია“. ჩართულობის დიაპაზონი ქალის მიერ შეიძლება მოიცავდეს როგორც საბრძოლო, ისე არამებრძოლ როლებს. მიუხედავად იმისა, რომ ქალების უმეტესი დავალება არასაბრძოლო იყო, მათი ნაკლებად ხშირი, ძალადობრივი ქმედებები უფრო შესამჩნევი იყო.
ალჟირელი რევოლუციონერ ქალებთან დაკავშირებული ყველაზე ცნობილი ინციდენტი იყო 1956 წლის Milk Bar-ის დაბომბვა, როდესაც ზოჰრა დრიფმა და იაცეფ საადიმ სამი ბომბი დადეს: ერთი Air France-ის ოფისში, მავრიტანიის შენობაში, ალჟირში, რომელიც არ აფეთქდა. ერთი კაფეტერიაში Rue Michelet-ზე და მეორე Milk Bar Café-ში, რომელმაც მოკლა 3 ახალგაზრდა ქალი და დაჭრა მრავალი ზრდასრული და ბავშვი. ალჟირის კომუნისტური პარტიის წევრი რაიმონდ პეშარდი თავდაპირველად დაადანაშაულეს დაბომბვის თანამონაწილედ და იძულებული გახდა გაქცეულიყო კოლონიური ხელისუფლებისგან. 1957 წლის სექტემბერში დრიფი და საადი დააპატიმრეს და მიუსაჯეს ოცი წლით მძიმე შრომა ბარბაროსას ციხეში. დრიფი შეიწყალა შარლ დე გოლმა ალჟირის დამოუკიდებლობის წლისთავზე 1962 წელს.
ომის დასასრული
რედაქტირება-(d).jpg)
დე გოლმა მოიწვია პირველი რეფერენდუმი ალჟირის თვითგამორკვევის შესახებ 1961 წლის 8 იანვარს, რომელსაც ამომრჩეველთა 75%-მა (საფრანგეთსა და ალჟირში) დაუჭირა მხარი და დე გოლის მთავრობამ ფარული სამშვიდობო მოლაპარაკებები დაიწყო FLN-თან. ალჟირის დეპარტატებში 69,51%-მა[1] ხმა მისცა თვითგამორკვევას. 1961 წლის მარტში დაწყებული მოლაპარაკებები ჩაიშალა, როდესაც დე გოლი დაჟინებით მოითხოვდა ბევრად უფრო მცირე მოძრაობის ეროვნული ალჟერიის (MNA) ჩართვას, რასაც FLN ეწინააღმდეგებოდა, ვინაიდან FLN ბევრად უფრო ძლიერი მოძრაობა იყო, სადაც MNA ამ დროისთვის თითქმის გაქრა, ფრანგები საბოლოოდ იძულებულნი გახდნენ გამოერიცხათ MNA მოლაპარაკებებიდან მას შემდეგ, რაც FLN გარკვეული დროით გავიდა მოლაპარაკებიდან.
გენერლების პუტჩი 1961 წლის აპრილში, მიზნად ისახავდა მთავრობის მოლაპარაკებების გაუქმებას FLN-თან. ეს იყო გარდამტეხი, რომელიც ხაზს უსვამდა ოფიციალურ დამოკიდებულებას ალჟირის ომის მიმართ. საფრანგეთში იყო გადატრიალების მცდელობა. დე გოლის ჩამოგდების მცდელობას ხელმძღვანელობდნენ გენერალი რაულ სალანი, გენერალი ანდრე ზელერი, გენერალი მორის შალი და გენერალი ედმონდ ჟოჰაუდი. საზღვაო ძალები და არმიის უმეტესი ნაწილი გენერალ დე გოლის ერთგული დარჩა, მაგრამ ერთ მომენტში დე გოლი გავიდა ფრანგულ ტელევიზიაში საზოგადოების მხარდაჭერის სათხოვნელად, ჩვეულებრივ ამაღლებულმა დე გოლმა თქვა: "ფრანგებო, ფრანგებო, დამეხმარეთ!"[2]. დე გოლი ახლა მზად იყო დაეტოვებინა პიდ-ნუარები, რის გაკეთებასაც არც ერთი წინა საფრანგეთის მთავრობას არ სურდა. არმია დისკრედიტირებული იყო პუტჩის გამო და ინარჩუნებდა პოლიტიკურად დაბალ აზრს ალჟირთან საფრანგეთის დანარჩენ ნაწილებში. OAS უნდა ყოფილიყო მთავარი სტანდარტის მატარებელი პიდ-ნუარებისთვის ომის დანარჩენი პერიოდისთვის.
1959 წელს შარლ დე გოლმა გამოაცხადა, რომ ალჟირელებს ჰქონდათ უფლება თავად განსაზღვრონ თავიანთი მომავალი. მიუხედავად დამოუკიდებლობის მოწინააღმდეგე ფრანგი ალჟირელების ტერორისტული აქტებისა და საფრანგეთში გადატრიალების მცდელობისა ფრანგული არმიის ელემენტების მიერ, 1962 წელს ხელი მოეწერა შეთანხმებას და ალჟირი დამოუკიდებელი გახდა.
ფილმები
რედაქტირება- Le Petit Soldat (ინგ:"The Little Soldier"; ქართ: ,,პატარა ჯარისკაცი'')
- Octobre à Paris (ინგ. octomber in Paris; ქართ: ოქტომბერი პარიზში)
- Muriel (film) (ქართ: მურიელი)
- Les Centurions (ინგ: "The Centurions". ქართ: ,,ცენტურიონები'')
- The Battle of Algier (ქართ: ,ალჟირის ბრძოლა")
- Loin des hommes (ინგ: ,,Far from man''; ქართ: ,,კაცისგან შორს")
- Hors-la-loi (ინგ:,,Outside the Law '' ქართ:,,კანონის გარეთ"
- French President Charles De Gaulle and the Six-Year War (1960) (ქართ:,, საფრანგეთის პრეზიდენტი ჩარლს დე გაულე და ექვსწლიანი ომი'')
სქოლიო
რედაქტირება- https://www.britannica.com/place/Algeria/The-Algerian-War-of-Independence
- https://www.history.com/this-day-in-history/french-algerian-truce
- https://web.archive.org/web/20050415041553/http://www.usfca.edu/fac-staff/webberm/algeria.htm
- https://www.nytimes.com/2022/03/19/world/europe/france-algeria-macron-election-far-right.html