ტერა-როსა
ტერა-როსა (იტალ. Terra rossa — წითელი ნიადაგი) — კარგად დრენირებული, მოწითალო, თიხიანი ან თიხიან-ლამიანი ნიადაგი, რომელიც ძირითადად გავრცელებულია ხმელთაშუაზღვისპირეთში. მოწითალო ფერი უპირატესად, ჰემატიტის განვითარებასთანაა დაკავშირებული. ტიპურად წარმოდგენილია, როგორც წყვეტილი ფენა, რომლის სისქე მერყეობს რამდენიმე სმ-დან რამდენიმე მ-მდე. გავრცელებულია კარსტული რაიონების კირქვულ და დოლომიტურ მკვიდრ ქანებზე.[1]
| ტერა-როსა | |
|---|---|
 მალვაზია ტერა-როსაზე | |
| WRB კოდი | LP |
| მთავარი მინერალები | კაოლინიტი, ილიტი, ჰემატიტი და სხვა |
| დედაქანი | კარბონატი |
| კლიმატი | სუბტროპიკული კლიმატი |
| pH | ნეიტრალური |
ტერა-როსას მაღალი შიდა დრენაჟი და ნეიტრალური pH მდგომარეობა ქვეფენილი კირქვული და დოლომიტური კარსტული ლანდშაფტის შედეგია.[2] ტერა-როსა აგრეთვე დაკავშირებულია ხმელთაშუა ზღვის კლიმატთან და კარსტთან მსოფლიოს სხვა ადგილებშიც. სხვა თიხოვან ნიადაგთან შედარებით, ტერა-როსას აქვს საოცრად კარგი სადრენაჟი მახასიათებლები. ეს ნიადაგი პოპულარულია ღვინის საწარმოებლად. აღსანიშნავია ტერა-როსაზე განვითარებული ღვინის რეგიონი ლა-მანჩა ესპანეთში და კუნავარა, ფლერიე და ბაროსის ხეობა ავსტრალიაში. მდიდარია რკინის ჟანგეულების ჰიდრატებითა და ალუმინით.[3]
ტერა-როსა აღწერილი იყო ძველად როგორც კირქვებზე განვითარებული სპეციფიკური მოწითალო ფერის ნიადაგი ევროპის ხმელთაშუაზღვიურ რაიონში, ხოლო მოგვიანებით მსოფლიოს სხვა რეგიონებშიც, მათ შორის ყირიმში, კალიფორნიასა და სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში. მისთვის დამახასიათებელ თვისებად ითვლებოდა მძლავრი მრავალმეტრიანი გამოფიტვის ქერქი, რაც სუბტროპიკულ კლიმატთან ასოცირდებოდა. თუმცა, ამასთან ერთად, ვერ აიხსნებოდა ამავე რაიონების კირქვებზე განვითარებული თანამედროვე შავად შეფერილი ნიადაგის — რენძინების, აგრეთვე ყომრალი და სხვა ნიადაგის ერთობლივი გავრცელება. გამოსავალი იქნა ნაპოვნი, როდესაც ავსტრიელმა ნიადაგმცოდნემ ვალტერ კუბიენამ უჩვენა მათი სპეციფიკა, როგორც ძველი ტროპიკული გამოფიტვისა და ნიადაგწარმოქმნის რელიქტი. ტერა-როსა განიხილება, როგორც ძველი გამოფიტვის ქერქი, რომლის ზედაპირულ ფენაში ყალიბდება თანამედროვე სუსტადგანვითარებული ნიადაგი, წარმოდგენილი მცირესიმძლავრიანი ჰუმუსოვანი ჰორიზონტით.[4] გენეზისთან დაკავშირებით სხვადასხვა მოსაზრება არსებობს.[5]
ტერა-როსა გავრცელებულია იტალიაში, ესპანეთში, საფრანგეთში, საბერძნეთში, ჩინეთში, აშშ-ში, ავსტრალიაში და სხვა.[6]
ტერა-როსა ფრაგმენტულადაა გავრცელებული დასავლეთ საქართველოში, კერძოდ, ცაგერის, ამბროლაურისა და ტყიბულის მუნიციპალიტეტებში, კორდიან-კარბონატული ნიადაგების ზოლში, კირქვებზე.[7]
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Vingiani, S., Di Iorio, E., Colombo, C. and Terribile, F., 2018. Integrated study of Red Mediterranean soils from Southern Italy. Catena.
- ↑ Torrent, J., 2005. Mediterranean soils. In: Hillel, D. (Ed.), Encyclopaedia of Soils in the Environment, vol. 2. pp. 418–427.
- ↑ Huggett, J.M., 2006. Geology and wine: a review. Proceedings of the Geologists' Association, 117(2), pp. 239-247.
- ↑ Почвоведение. В 2 частях. Тип почв, их география и использование. Том 2. 1988, Ст. 20
- ↑ Yaalon, D.H., 1997. Soils in the Mediterranean region: what makes them different? Catena, 28, 157–169.
- ↑ ზოგადგეოგრაფიულ ტერმინთა ენციკლოპედიური ლექსიკონი. თბილისი, 2014, გვ. 328.
- ↑ საქართველოს ნიადაგების წითელი წიგნი, თბილისი, 2018, გვ. 27