არშიიანი აბლაბუდიანი სოკო
არშიიანი აბლაბუდიანი სოკო (ლათ. Cortinarius balteatus) — სოკოს სახეობა აბლაბუდიანი სოკოების გვარისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს ჩრდილოეთ ამერიკას, ევროპასა და მაროკოს (ჩრდილოეთი აფრიკა).
| არშიიანი აბლაბუდიანი სოკო | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| მეცნიერული კლასიფიკაცია | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| ლათინური სახელი | |||||||||||||||
| Cortinarius balteatus (Fr.) Fr. (1838) | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
საკვებად გამოიყენება ნორჩობაში. იზრდება ჯგუფებად ნიადაგზე, წიწვოვან და შერეულ ტყეებში, ზაფხულიდან შემოდგომამდე.
სოკო პირველად აღწერა შვედმა მიკოლოგმა ელიას მაგნუს ფრისმა 1838 წელს როგორც Agaricus balteatus,[1] ხოლო იმავე წელს გადაიტანა კორტინარიუსის გვარში.[2]
სამეცნიერო სინონიმები:
აღწერა რედაქტირება
ქუდის დიამეტრი — 3-12 სმ-მდე, ხორციანი, ნორჩობაში ნახევარსფეროსებრია, შემდეგ ამობურცული და საბოლოოდ ბრტყლად ჩაზნექილი. ზედაპირი მშრალი, ქერცლისებრი, ზოგჯერ ოდნავ წებოვანი, კიდეზე შემოვლებულია აქვს იისფერი არშია.[3] ფერი ვარირებს ვარდისფერ-იისფერიდან ვარდისფერ-იისფერ-ყავისფრამდე.
ჰიმენოფორი — ფირფიტებიანი, ფირფიტები შეზრდილია კბილით. საკმაოდ მკვრივი, თავდაპირველად ღია მოყვითალოა, შემდეგ მოთეთრო ან ჟანგმიწისფერი.
ფეხის სიგრძე — 4-7 სმდე, სისქე — 2-4 სმ-მდე, ცილინდრულ, მკვრივი, ძირში გაგანიერებული, სიგრძივ ბოჭკოვანი. თავიდან მოთეთრო, შემდეგ ჟანგმიწისფერი, ზოგჯერ ძირისკენ წითელ-ყავისფერი.
რბილობი — სქელი, ხორციანი, მკვრივი, თეთრი ფერის. გაჭრისას ფერს არ იცვლის, სასიამოვნო გემოთი. ნორჩობაში ახასიათებს ხილის სუნი, სიმწიფეში იღებს არასასიამოვნი სუნს.
სპორების ფხვნილი — ყვითელ-ყავისფერი.[4][5] სპორები — 10-11x5–5,6 მკმ, ნუშის ფორმის.
გავრცელება და ეკოლოგია რედაქტირება
გავრცელების არეალი მოიცავს ჩრდილოეთ ამერიკას, ევროპასა და ჩრდილოეთ აფრიკას (მაროკო).
ფართოდაა გავრცელებული ევროპაში, თუმცა ზოგიერთ ადგილას იშვიათად გვხვდება,[6] მაგალითად — პოლონეთში, სლოვაკეთში, გერმანიაში, ნიდერლანდებსა და ინგლისში.[7]
იზრდება ნიადაგზე ერთეულებად ან დიდ ჯგუფებად, წიწვივან და შერეულ ტყეებში, უპირატესად მჟავე ნიადაგზე ნაძვთან,[8] ზოგჯერ სოჭთანაც
სეზონი — ზაფხულიდან შემოდგომამდე.
მსგავსი სახეობები რედაქტირება
.JPG)
.jpg)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
_H.E._Bigelow_%26_A.H._Sm_289.jpg)
კვებითი ღირებულება რედაქტირება
საკმაოდ გემრიელი სოკოა. გამოიყენება ახალი, მხოლოდ ნორჩი ეგზემპლარები. სიმწიფეში ახასიათებს არასასიამოვნო სუნი, აქედან გამომდინარე, ზოგიერთი სახელმძღვანელო მას არასაჭმელ სოკოდ მიიჩნევს.
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „არშიიანი აბლაბუდიანი სოკო“ ვიკისაწყობში.1- არშიიანი აბლაბუდიანი სოკო MycoBank-ზე (ინგლისური)
- არშიიანი აბლაბუდიანი სოკო Index Fungorum-ზე (ინგლისური)
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Elias Fries: „Observationes mycologicae”, vol. 2, Editura Gerhard Bonnier, Havniae 1818, p. 138
- ↑ Index Fungorum. ციტირების თარიღი: 2017-12-29.
- ↑ ნახუცრიშვილი ივ., საქართველოს სოკოები / რედ. და თანაავტ. არჩ. ღიბრაძე, თბ.: „ბუნება პრინტი“ და საქართველოს ბუნების შენარჩუნების ცენტრი, 2006. — გვ. 185, ISBN 99940-856-1-1.
- ↑ Bruno Cetto: „Der große Pilzführer”, vol. 2, Editura BLV Verlagsgesellschaft, München,
- ↑ Marcel Bon: „Pareys Buch der Pilze”, Editura Kosmos, Halberstadt 2012, p. 208-209, ISBN 978-3-440-13447-4 ^ Elias Fries: „Observationes mycologicae”, vol. 2, Editura Gerhard Bonnier, Havniae 1818, p. 138
- ↑ Discover Life Maps.
- ↑ Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.