ფშავის არაგვი

ფშავის არაგვი, (თეთრი არაგვი — ისტორიულ წყაროებში) — მდინარე თუშეთ-ხევსურეთის კავკასიონის სამხრეთ-დასავლეთ კალთაზე. სათავე აქვს ზღვის დონიდან 2895 მ-ზე. სიგრძე 56 კმ, აუზის ფართობი 946 კმ². ჟინვალთან ერთვის არაგვს მარცხნიდან. საზრდოობს თოვლის, წვიმისა და მიწისქვეშა წყლით. წყალდიდობა იცის წლის თბილ პერიოდში, წყალმცირობა — სექტემბრიდან მარტამდე, ოქტომბერში — წყალმოვარდნები. საშუალო წლიური ხარჯი შესართავთან 22,5 კმ³/წმ.

ფშავის არაგვი
სათავე	2895 მ.
სიგრძე	56 კმ
ფშავის არაგვი ვიკისაწყობში

ფშავის მთავარი მდინარე არის ფშავის არაგვი. იგი სათავეს იღებს ბორბალოსა (3135 მ) და ბოთანას მთებიდან. არაგვის სათავეს წარმოადგენს სამი ხევის შენაკადი: ბოთანას წყალი, ასისხევი და ბოგონჩარის ხევი. ბორბალოდან დაქანებული არაგვი ფშავის ხეობაზე თანდათანობით ივაკებს და მას სოფელ ახადთან უერთდება მდ. წაწადა და მდ. ვარეულა; დამასტეს ხატთან - მათურხევი (მათურის წყალი), სოფ. შუაფხოში თეთრახევა, ნაროულა და ხატისხევა. შუაფხოდან შვიდი კილომეტრის დაშორებით (ორწყალი- 1154 მ.) ფშავის არაგვს ეუერთდება ხევსურეთის არაგვი. ორწყლიდან არაგვი სამხრეთისაკენ იღებს გეზს და გზადაგზა იერთებს მცირე ზომის ხევებს. არაგვის მარჯვენა შენაკადებია: ბეტიჩდილის წყალი, აფშოს წყალი, კაწალხეურა, ვანხევი, ჩარგლულა და სხვ.

ჟინვალში ფშავის არაგვი ჩაედინება ჟინვალის წყალსაცავში. წყალსაცავის აშენებამდე (მე-20 საუკუნის 80-იანი წლები) იგი ამ ადგილას უერთდებოდა მთიულეთის არაგვს. ჟინვალიდან არაგვი მიემართება სამხრეთით და მცხეთასთან უერთდება მდინარე მტკვარს.

არაგვი, განსაკუთრებით უკანაფშავის ტერიტორიაზე, საკმაოდ სწრაფი მდინარეა. მისი ტემპერატურა ზაფხულში 16-17°С-ს არ აღემატება. სიგანე მერყეობს 5-15 მ-ის დიაპაზონში, ხოლო სიღრმე ორწყლამდე, როგორც წესი, არ აღემატება 1 მ-ს, თუ მხედველობაში არ მივიღებთ იშვიათ მორევებს.

ისტორიული წყაროები

ვახუშტი ბატონიშვილი თავის თხზულებაში „საქართველოს გეოგრაფია“ ფშავის არაგვს ბორბალოდან ჟინვალამდე უწოდებს „თეთრ არაგვს“, ხოლო მთიულეთის არაგვს კი „შავ არაგვს“.

	„ხოლო კვალად ხარჭაშოს, საშიშს დასავლით, დის თეთრი არაგვის მდინარე. ესე გამოსდის ძურძუკს ფშავს შორის კავკასსა და მოდის ჩრდილოდამ სამხრით და მიერთვის ჟინვანს, აღმოსავლიდამ, შავს-არაგუს.“
	(ვახუშტი ბატონიშვილი, „საქართველოს გეოგრაფია“, თბ. 1904, გვ. 138)

ლიტერატურა

• აფხაზავა ი., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 10, გვ. 436, თბ., 1986 წელი.