ფრანჩესკო და დომენიკო პიციგანები

ფრანჩესკო და დომენიკო პიციგანები (იტალ. Domenico and Francesco Pizzigano ან Pizigano), აგრეთვე ცნობილი როგორც ძმები პიციგანები — 14 ს. ვენეციელი კარტოგრაფები. ძმები პიციგანები უპირატესად ცნობილი არიან 1367 წლით დათარიღებული პორტულანით, რომელიც ამჟამად ინახება პარმის პალატინის ბიბლიოთეკაში (Ms.Parm.1612). ზომით 138X92 სმ, ის თავისი დროის ერთ-ერთი უდიდესი პორტულანია. 1367 წლის პორტულანმა ქართულ სამეცნიერო წრეების ყურადღება 90-იან წლებიდან მიიპყრო, როდესაც ქართველი ისტორიკოსები დაინტერესედნენ ქართული ეროვნული დროშის საკითხით. აქაც, ანჯელინო დულჩერის პორტულანის მსგავსად, თბილისის თავზე (რუკაზე Tifilis) აღმართულია „ხუთ–ჯვრიანი“ დროშა.

1367 რუკა

thumb|200px|The 1367 chart of the Pizzigani brothers. [http://commons.wikimedia.org/wiki/File%3APizigani_1367_Chart_10MB.jpg (Full 10 MB Version)] სამეცნიერო წრეებში არსებობს დავა პორტულანის ავტორობაზე. რუკის კიდეზე არსებული ლათ. მინიშნება, ერთი შეხედვით შემდეგნაირად იკითხება: „MCCCLXVII. Hoc opus compoxuid franciscus pizigano veneciar et domnus pizigano In Venexia meffecit marcus die XII decembris.“ გავრცელებული აზრით აქ იგულისხმებიან, ფრანჩესკო პიციგანო და დომენიკო პიციგანო. სხვა მრავალ ჰიპოთეზას შორის არის აზრი, რომ ფრანჩესკო იყო დომენიკოს ძე, ვიდრე ძმა (და რომ დომენიკო გარდაცვლილი უნდა იყოს პოტრულანის დათარიღების მომენტისთვის); რომ „domnus“ არის მღვდელის წოდება, რომ მეორე ავტორის სწორი სახელი არის მარკო, რომ უფრო დაკვირვებული კითხვისას უფრო „rardus“ იკითხება - ან (Ge)rardus, Gerardo; რომ შეიძლება სულაც სამი ძმანი იყვნენ (ფრანჩესკო, დომინიკო, მარკო/ჟერარდო) და ა.შ. მიღებული იყო ძმების სახელი ჩაეწერათ Pizigani (ერთი „z“), სანამ მე-20 ს არ აღმოაჩინეს ჯუანი პიციგანოს (Zuane Pizzigano - ჯოვანის ვენეციური ვარიანტი) 1424 წლის რუკა, რამაც გვარის მართლწერაში ორმაგი „z“ დაამკვიდრა.

პიციგანების 1367 წლის პორტულანი აღსანიშნავია იმით, რომ თანამედროვე რუკების გეოგრაფიულ საზღვრებს ცდება (ხმელთაშუა ზღვა და შავი ზღვა) და მოიცავს ატლანტის ოკეანის დიდ ნაწილს, ჩრდილოეთით სკანდინავიის ნახევარკუნძულს და ბალტიისა და კასპიის ზღვებს.

Atlantic islands off coast of Africa in 1367 map

რუკა კანარის კუნძულების უფრო ფართო გამოსახულებას გვაძლევს, გვიჩვენებს რა არქიპელაგის 8 კუნძულს, რაც თავის მხრივ ანჯელინო დულჩერის 1339 წლის პორტულანის შემდგომ დაგროვილი ცოდნის ასახვაცაა. ასევე მოიცავს ბრაზილის კუნძულ მოჩვენებას (ღია ოკეანეში, გარშემო გემებითა და დრაკონებით გამოსახული, არაბული ლეგენდის თანახმად).

თბილისი და „ხუთ-ჯვრიანი“ დროშა

სხვა რუკები

1367 წლის რუკასთან ერთად, მიღებულია რომ ძმებ პიციგანებს ასევე ეკუთვნის ოთხი სხვა რუკაც:

• (დომენიკო პიციგანო): პალესტინისა და სირიის მომცრო რუკა, დათარიღბული 1350 წ, ფაქსიმილია დაცულია პარიზში საფრანგეთის ეროვნული ბიბლიოთეკაში (Ge F 2428).
• (ფრანჩესკო პიციგანო): ხმელთაშუაზღვის პორტულანი, დათარიღბული 1373 წ, დაცულია მილანში ამბროსიანაში (SP10,29).
• (მიეწერება პიციგანებს): ანონიმური და დაუთარიღებელი პორტულანი (1375-1400 სს), დაცულია ვენეციაში კორერის საქალაქო მუზემში.
• (სავარაუდოდ პიციგანები): ანონიმური პორტულანის ფრაგმენტი (აღმოსავლეთ ხმელთაშუა ზღვა მხოლოდ), რომელიც იუსუფ ქემალის კერძო კოლეციის ნაწილის იყო, ამჟამად დაცულია კაიროში დარ ალ-ქუტუბში.

მიიჩნევა, რომ ვენეციელი კარტოგრაფი ჯუანი პიციგანო, 1424 წლის პორტულანის ავტორი, ენათესავება ძმებ პიციგანებს (სავარაუდოდ ერთ-ერთის ვაჟია).

ლიტერატურა

• Astengo, Corradino (2007) "The Renaissance chart tradition in the Mediterranean", in D. Woodward, editor, The History of Cartography, Vol. 3. Cartography in the European Renaissance. Chicago: University of Chicago Press.
• Beazley, C.R. (1897) The Dawn of Modern Geography. London. vol. 1
• Buache, Jean-Nicholas (1806) "Recherches sur l'île Antillia et sur l'époque de la découverte de l'AmériqueMémoires de l'Institut des Sciences, Lettres et Arts, Vol. 6, Paris: Baudoin, p.1-29
• Campbell, T. (2011a) "Census of pre-sixteenth-century portolan charts: Corrections and updates" ( online, accessed July 7, 2011)
• Campbell, T. (2011b) "Anonymous works and the question of their attribution to individual chartmakers or to their supposed workshops" (online, accessed July 7, 2011)
• Cortesão, Armando (1953) "The North Atlantic Nautical Chart of 1424" Imago Mundi, Vol. 10. JSTOR
• Cortesão, Armando (1954) The Nautical Chart of 1424 and the Early Discovery and Cartographical Representation of America. Coimbra and Minneapolis. (Portuguese trans. "A Carta Nautica de 1424", published in 1975, Esparsos, Coimbra. vol. 3)
• Crone, C.R. (1937) "The Bianco Chart, 1448, and the 'Pillars of Hercules'", The Geographical Journal, Vol. 89 (5), p. 485-87.
• Crone, G. R. (1938) "The Origin of the Name Antillia", The Geographical Journal, Vol. 91, No. 3 (Mar.), pp. 260–262
• Crone, G.R. (1947) "The Pizigano Chart and the 'Pillars of Hercules'", The Geographical Journal, Apr-Jun, Vol.100, p. 278-9.
• Fischer, Theobald (1886) Sammlung mittelalterlicher Welt- und Seekarten italienischen Ursprungsund aus italienischen Bibliotheken und Archiven Venice: F. Ongania. online
• Hennig, R. (1945) "Eine altes Rätsel der Pizigano-Karte gelöst" in Mitteilungen der geographischen Gesellschaft Wien, vol. 88, p. 53-56.
• Kretschmer, Konrad (1892) Die Entdeckung Amerika's in ihrer Bedeutung für die Geschichte des Weltbildes. Berlin: Kühl. online
• Longhena, M. (1907) "Atlanti e Carte Nautiche del Secolo XIV al XVII, conservati nella biblioteca e nell'archivio di Parma", Archivio Storico per le Provincie Parmensi, Vol. VII. offprint
• Longhena, M. (1927) "La carta dei Fratelli Pizigano della Biblioteca Palatina di Parma", Atti del X Congresso Geographico Italino, Milan.
• Major, R.H. (1868) The Life of Prince Henry, surnamed the Navigator. London: Asher & Co
• Nordenskiöld, Adolf Erik (1897) Periplus: An Essay on the Early History of Charts and Sailing Directions, tr. Frances A. Bather, Stockholm: Norstedt.
• Russell, Peter E. (2000) Prince Henry 'the Navigator': a life. New Haven, Conn: Yale University Press.