უზბეკური ენა

უზბეკური ენა, ან უზბეკური (თვითსახელრქმევით: Oʻzbek tili [უზბეკური ენა], Oʻzbekcha [უზბეკური], მოძველებული კირილური ფორმა Ўзбек тили და არაბული ئۇزبېك تیلى‎Oʻzbek tili) — შუა აზიაში მოლაპარაკეთა რაოდენობის მიხედვით ყველაზე მეტად გავრცელებული თურქული ენა. უზბეკეთში ამ ენას მოლაპარაკეთა უმეტესობა მშობლიურ ენად მიიჩნევს. უზბეკური არის უზბეკეთის სახელმწიფოს ოფიციალური ენა.

უზბეკური ენა ლათ. Oʻzbek tili რუს. Ўзбек тили არაბ. ئۇزبېك تیلى‎
გავრცელებულია	უზბეკეთი  ავღანეთი
მოლაპარაკეთა რაოდენობა	დაახ. 22 მლნ
ლინგვისტური კლასიფიკაცია	თურქული ენები
დამწერლობის სისტემა	კირილური დამწერლობა ლათინური დამწერლობა არაბული დამწერლობა
ენის კოდები	uz
რუკა
მოლაპარაკეთა არეალი მოლაპარაკეთა არეალი
ვიკისივრცე
ენის თარგი	{{Lang-uz}}
ვიკისივრცეში არის ვიკიპედია — უზბეკური ენა

უზბეკეთში უზბეკურად მოლაპარაკეთა რიცხვი 22 მლნ. კაცით აღირიცხება. უზბეკურენოვანი უმცირესობები ცხოვრობენ ტაჯიკეთში (1,2 მლნ. კაცი), ავღანეთში (1. მლნ. კაცი), ყირგიზეთში (551 000 კაცი), ყაზახეთში (333 000 კაცი), თურქმენეთში (318 000 კაცი), ჩინეთში (ძინანის პროვინციაში 5000 კაცი). უზბეკური უიგურული ენის მსგავსად თურქულ ენათა სამხრეთაღმოსავლურ ჯგუფში შედის.

უზბეკური ენა მომდინარეობს ჩაგატაიური სალიტერატურო ენიდან, რომელსაც შუა აზიაში XIV-დან XIX საუკუნემდე გამოიყენებდნენ. უზბეკთა ენის ჩამოყალიბებასა და განვითარებაზე ასევე დიდი გავლენა უნდა მოეხდინა სხვადასხვა თურქული წარმოშობის დიალექტს.

უზბეკეთის ყველაზე დიდი ეროვნული პოეტი ალი შირ ნავოი (გასული საუკუნის ქართულ სამეცნიერო ლიტერატურასა და პერიოდიკაში გვხვდება ასევე წერითი ფორმით ალიშერ ნავოი) წერდა ჩაგატაიურ ენაზე, რომელიც ქარახანიდების კარლუკური თურქულიდან წარმოიშვა IX-XII საუკუნეებში. თანამედროვე უზბეკური ენა გვიჩვენებს, რომ მას შემდეგ, რაც IX საუკუნეში, კარლუკები ისლამზე მოექცნენ, ენაში შემოვიდა და დამკვიდრდა მრავალი არაბიზმი და ირანიზმი.

უზბეკური ენა არის ერთადერთი შუა აზიური ენა, რომელსაც საქართველოში შეისწავლიან. თბილისის თავისუფალი უნივერსიტეტის აზიისა და აფრიკის ინსტიტუტში მას შეისწავლიან ერთ-ერთი დამატებითი, არჩევითი ენის სახით.

ლექსიკა

ფრაზები და სიტყვები

• გამარჯობა - Assalomu aleykum/Salom!
• კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება - Xush kelibsiz!
• გმადლობთ - Rahmat/Tashakkur
• კი / არა - Ha/yoʻq
• გეთაყვა - Marhamat
• ნახვამდის - Ertagacha xayr

რიცხვები

• 1 - bir, 2 - ikki, 3 - uch, 4 - toʻrt, 5 - besh, 6 - olti, 7 - yetti, 8 - sakkiz, 9 - toʻqqiz, 10 - oʻn

სდფსდფს

იხილეთ აგრეთვე

• აღმოსავლეთმცოდნეობის პროფილის ინსტიტუტები
• აღმოსავლეთმცოდნეობა, ისლამოლოგია, თურქოლოგია, ოსმანისტიკა

ლიტერატურა

1. Austin, Peter k.(გამომც.); 1000 Sprachen (lebendig, gefährdet, vergangen). "Spektrum". ISBN 97-3-8274-2100-5 (იხ. სტატია "Usbekisch".)