რუთულური ენა

რუთულური ენა, მუხუდური ენა (თვითწოდება мыхаӀбишды чӀел) — ნახურ-დაღესტნურ ენათა ოჯახის ლეზგიურ ენათა ჯგუფის ერთ-ერთი ენა.

რუთულური ენა мыхаӀбишды чӀел
გავრცელებულია	რუსეთი  დაღესტანი  აზერბაიჯანი
ლინგვისტური კლასიფიკაცია	ნახურ-დაღესტნური ენები ლეზგიური ენები რუთულური ენა
დამწერლობის სისტემა	კირილური დამწერლობა
ენის კოდები	rut
რუკა
მოლაპარაკეთა არეალი მოლაპარაკეთა არეალი
ვიკისივრცე
ენის თარგი	{{Lang-rut}}
ვიკისივრცეში არის ვიკიპედია — რუთულური ენა

რუთულური ენა კავკასიაში (წითლად)

გავრცელებულია დაღესტანში — რუთულისა და ახტის რაიონებში, აზერბაიჯანში — კახისა და შაქის რაიონებში, თურქეთსა და სირიაში.

რუთულური ენას აქვს ოთხი კილო: რუთულური, შინაზური, მუხრეკულ-იხრეკული და ბორჩულ-ხინავური. დამახასიათებელია ხმოვანთა და თანხმოვანთა რთული სისტემა: 14 ხმოვანი, 38 თანხმოვანი, მახვილი დინამიკური და ტონურ-მელოდიკურია, ლექსიკა ნასესხები და საკუთარი;

გრამატიკა

რუთულური ენისთვის დამახასიათებელია სახელთა მარტივი, წარმოებული, რთული ფუძეები, მრავლობითი რიცხვის ნაირგვარი ბოლოსართები; ოთხი ძირითადი ბრუნვა: სახელობითი, მოთხრობითი, ნათესაობითი, მიცემითი.; მრავალსერიიანი ერთ- და ორთანდებულიანი ბრუნვები; სახელთა წარმომომქმნელ ნიშანთა სიმცირე; ზმნის მორფოლოგიური კატეგორიები: გრამატიკული კლასები, ასპექტი, დრო, კილო; სახელმზნური ფორმები: აბსოლუტივი, ინფინიტივი, ინფინიტივ-მასდარი, მიმღეობა. ზმნაში, ზოგ ნაცვალსახელსა და მსაზღვრელ სახელში განირჩევა 4 — მამაკაცის, ქალის, ცხოველის, საგან-ნივთის — კლასი; მრავლობით რიცხვში ყველა კლასი გაერთიანებულია ერთ კლასად (კლასის ნიშანი გაგებულია მრ. რიცხვისად). მოეპოვება ადგილისა და დროის საგარემოებო სიტყვათა სერიები, უარყოფისა და კითხვის ნაწილაკები, ადგილ-მიმართულების აღმნიშვნელი წინდებულები ზმნაში და თანდებულები სახელში; სინტაქსური კონსტრუქციები — ნომინატიური, ერგატიული, დატიური.

რუთულელები (მუხადები) ორენოვანი ხალხია. სატომთაშორისო ენად იყენებენ რუსულსა და აზერბაიჯანულ ენებს; სწავლა — რუსულად (1952 წლამდე აზერბაიჯანულად).

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 8, თბ., 1984. — გვ. 467.