რუბენ I

რუბენ I
	Ռուբեն Ա
კილიკიის სომეხთა სამეფო ლორდი
მმართ. დასაწყისი:	1080/1081/1082
მმართ. დასასრული:	1095
მემკვიდრე:	კონსტანდინ I
პირადი ცხოვრება
დაბ. თარიღი:	1025/1035
გარდ. თარიღი:	1095
გარდ. ადგილი:	კორმოგოლო
დინასტია:	რუბენიანები
	რუბენ I ვიკისაწყობში

რუბენ I^[1]^[2] (სომხ. Ռուբեն Ա; დ. 1025^[1]/1035 — გ. 1095^[1] კორმოგოლოში) — კილიკიის სომეხთა სამეფოს პირველი ლორდი^[1], რომელსაც „მთების ლორდს“ უწოდებდნენ. მან გამოაცხადა კილიკიის დამოუკიდებლობა ბიზანტიის იმპერიისგან გამოყოფის შემდეგ და სათავე დაუდო რუბენიანების დინასტიას. კილიკიის სომეხთა სამეფოს რუბენ I 1080^[1]/1081/1082 წლიდან 1095^[1] წლამდე მართავდა, რუბენიანების დინასტია კი 1219^[1] წლამდე.

ფონი რედაქტირება

სომხები ნებაყოფლობით დაემორჩილნენ ბიზანტიის იმპერიას VI საუკუნეში. იმპერატორ მავრიკიოსის (582-602) მმართველობის დასაწყისიდან ისინი იმპერიის შეიარაღებული არმიის მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენდნენ^[1]. სომხური მოსახლეობის მიგრაცია სამხრეთ-დასავლეთით მაშინ დაიწყო, როცა არაქსის ხეობაში დასახლება სელჩუკებმა დაიწყეს და ვანის ტბა აღარ წარმოადგენდა უსაფრთხო ადგილს მოსახეობისათვის^[2]. X საუკუნის შუაში სომხური მოსახლეობის დიდი ნაწილი თავმოყრილი იყო კილიკიის ტერიტორიაზე^[1].

სომხეთს ბაგრატუნები განაგებდნენ IX საუკუნიდან 1045 წლამდე, როცა მათი დედაქალაქი ანისი დაეცა^[1]. 1045 წელს მეფე გაგიკ II მიიწვიეს კონსტანტინოპოლში, სადაც ის ტყვედ აიყვანეს და იძულებით დაათმობინეს ტახტი კაპადოკიის მიწების სანაცვლოდ^[1]. ანისი იმპერატორ კონსტანტინე IX მონომახის დაქვემდებარებაში შევიდა, რომელმაც სომხების გადასახლება დაიწყო კილიკიის მიწაზე^[1]. 1079 წელს გაგიკ II ბიზანტიაში მოკლეს, კაისერის მთავარეპისკოპოსის მკვლელობის შემდეგ^[2].

სომხების კილიკიის ტერიტორიაზე დასახლებაში მნიშვნელოვანი როლი სელჩუკებმა ითამაშეს^[1]. 1071 წელს სულთან ალფ-არსლანმა აღმოსავლეთიდან ბიზანტიელები განდევნა მანასკერტის ბრძოლაში გამარჯვებით, სადაც მათ ტყვედ რომანოზ IV დიოგენე აიყვანეს^[1].

კილიკიის სომეხთა სამეფოს შექმნა რედაქტირება

რუბენმა კილიკიის დამოუკიდებლობა ბიზანტიის იმპერიიდან 1080 წელს გამოაცხადა^[1]. მეფე გაგიკ II-ს ერთგული შთამომავლობასთან ერთად მან მოახერხა კილიკიის ცენტრალური ნაწილის დაკავება^[1], დაიწყო გაბედული და წარმატებული სამხედრო კამპანია ბიზანტიელების წინააღმდეგ, მისი ბრძოლები კი ანდირინის ციხის აღებით დასრულდა, რომელიც რუბენიანების დინასტიის დასაყრდენი სიმაგრე გახდა^[1] .

ამავე დროს რუბენი თანამშრომლობდა სომხურ სამთავროსთან, რომელსაც ბერძნები ფილარეტუსს უწოდებდნენ^[2]. ფილარეტუსის გავლენა ქალაქ თარსუსიდან მდინარე ევფრატამდე ვრცელდებოდა. რუბენი მათი ვასალი გახდა^[2]. მათ ერთობლივად დაიწყეს გაფართოება ჩრდილოეთით და აღმოსავლეთით^[1].

1086 წელს მელიქ-შაჰმა ჩრდილოეთ სირიისა და აღმოსავლეთ ანატოლიის დიდი ნაწილი დაიპყრო და იქ ახალი გუბერნატორები დააყენა, რომლებიც სომხურ მოსახლეობას გადასახადს ახდევინებდნენ^[1]. ამან კიდევ უფრო გააძლიერა სომეხი მოსახლეობის უკმაყოფილება და მათი კილიკიაში გადასახლება გამოიწვია^[1].

1090 წელს რუბენი უკვე მოხუცი იყო, ამიტომ თავისივე სურვილით ძალაუფლება საკუთარ შვილ კონსტანდინ I-ს დაუთმო, რომელმაც იმავე წელს სტრატეგიული მნიშვნელობის ფეკეს ციხე დაიპყრო^[1].

რუბენი 60-70^[1] წლის ასაკში გარდაიცვალა 1095 წელს. დაკრძალულია კასტალონის მონასტერში.

ცოლი და მემკვიდრე რედაქტირება

რუბენის ცოლის სახელი უცნობია. მისი პირველი შვილი და მისი მემკვიდრე კონსტანდინ I იყო, გარდა ამისა მისი შვილი იყო ტოროს ედესკიც.

ლიტერატურა რედაქტირება

Ghazarian, Jacob G: The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1393); RoutledgeCurzon (Taylor & Francis Group), 2000, Abingdon; ISBN 0-7007-1418-9
Runciman, Steven: A History of the Crusades – Volume I.: The First Crusade and the Foundation of the Kingdom of Jerusalem; Cambridge University Press, 1988, Cambridge; ISBN 0-521-06161-X

რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება

სქოლიო რედაქტირება

↑ ^1.00 ^1.01 ^1.02 ^1.03 ^1.04 ^1.05 ^1.06 ^1.07 ^1.08 ^1.09 ^1.10 ^1.11 ^1.12 ^1.13 ^1.14 ^1.15 ^1.16 ^1.17 ^1.18 ^1.19 ^1.20 ^1.21 Ghazarian, Jacob G.. The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1093).
↑ ^2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 ^2.4 Runciman, Steven. A History of the Crusades – Volume I.: The First Crusade and the Foundation of the Kingdom of Jerusalem.

[Ghazarian-1] 1.00 ^1.01 ^1.02 ^1.03 ^1.04 ^1.05 ^1.06 ^1.07 ^1.08 ^1.09 ^1.10 ^1.11 ^1.12 ^1.13 ^1.14 ^1.15 ^1.16 ^1.17 ^1.18 ^1.19 ^1.20 ^1.21 Ghazarian, Jacob G.. The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080–1093).

[Runciman-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 ^2.4 Runciman, Steven. A History of the Crusades – Volume I.: The First Crusade and the Foundation of the Kingdom of Jerusalem.

[1]

[2]