პლაგიატი

პლაგიატი — მეცნიერებისა და ხელოვნების დარგში სხვისი შემოქმედების, სხვისი იდეებისა და გამოგონებების გააზრებული მითვისება. პლაგიატმა შეიძლება გამოიწვიოს საავტორო სამართლისა და საპატენტო კანონმდებლობის დარღვევა, რისთვისაც დამრღვევი შესაძლოა მიცემულ იქნას იურიდიული პასუხისმგებლობის ქვეშ. პლაგიატი ასევე შეიძლება მოხდეს ისეთ სფეროებში, რომლებზედაც არ ვრცელდება ინტელექტუალური საკუთრების რაიმე ქმედება, მაგალითად, მათემატიკაში და სხვა ფუნდამენტალურ დისციპლინებში.

წყარო (Kirsten Piils Kilde, 1866.

ყველაზე ხშირად პლაგიატი გამოიხატება სხვისი თხზულების ან იდეის პუბლიკაციაში საკუთარი სახელით, ასევე სხვისი თხზულების ფრაგმენტების სესხებაში, წყაროს მითითების გარეშე. პლაგიატის აუცილებელი ნიშნია ავტორობის მითვისება, რადგან საავტორო უფლებებით დაცული თხზულების გამოყენება, პუბლიკაცია, კოპირება და ა. შ. თავისთავად არ ითვლება პლაგიატად, არამედ საავტორო უფლებების დარღვევის სხვა სახეობად, რომელსაც ხშირად „პირატობას“ უწოდებენ. „პირატობა“ ხდება პლაგიატი მაშინ, როდესაც საქმე გვაქვს ინტელექტუალური შრომის შედეგების არამართლზომიერ გამოყენებასთან და პუბლიკაციის ავტორობის მითვისებასთან.

ტერმინის ისტორია

პლაგიატი? 1895.

დღევანდელი მნიშვნელობით სიტყვის «პლაგიატი» გამოყენება ევროპულ ენებში XVII საუკუნიდან დაიწყო. რომაულ სამართალში plagium (სიტყვასიტყვით – მიტაცება, ქურდობა) ნიშნავდა თავისუფალი ადამიანის მონობაში უკანონო დანაშაულებრივ გაყიდვას, რისთვისაც დამნაშავე გაროზგვით (ad plagas) ისჯებოდა. თავდაპირველად, ლიტერატურული საკუთრების ქურდობის აღსანიშნავად ხმარობდნენ ლათ. ტერმინს – "plagium litterarium". ამ მნიშვნელობით ის იხსენიება ვიქტორ ჰიუგოს რომანში «კაცი, რომელიც იცინის» ბავშვის გატაცებასთან მიმართებაში.

ქართულში ეს სიტყვა მომდინარეობს ფრანგულიდან – plagiat.

რა არის პლაგიატი

ტერმინს „პლაგიატი“ არ აქვს ბოლომდე განსაზღვრული მნიშვნელობა და ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში შეუძლებელია მისი ცალსახად გამიჯვნა ისეთ მომიჯნავე ტერმინებთან, როგორიცაა – „მიბაძვა“, „ნასესხობა“, „თანაავტორობა“ მაგრამ შეიძლება ტერმინს "პლაგიატი„ უწოდო “იდეების ქურდს„. ყოველ შემთხვევაში, ცალკეულ იდეათა თანხვედრა არ არის პლაგიატი, რადგან ყოველი ახალი თხზულება ეფუძნება იდეებს, რომლებიც ავტორს არ ეკუთვნის. ამასთან, ზოგი ადამიანი, რომელიც გარკვეულ აზრამდე მივა, ხშირად საკუთარ თავს ჭეშმარიტების „კოლუმბად“ თვლის და რადგან არ სურს იცოდეს რამე თავის წინამორბედებზე, საკუთარი აზრების ყოველ განმეორებას თავისი უფლებების შელახვად თვლის.

სინამდვილეში, პლაგიატის ობიექტი არის არა იდეა, არამედ მისი გაფორმება, გარეგნული მხარე. ლიტერატურულ ნაწარმოებებს, რომლებიც შინაარსის მიხედვით ახალს არაფერს შეიცავენ, მიუხედავად ამისა, აქვთ თავისებური ფორმა, აზრის გამოთქმის ახალი შეფერილობა; მხოლოდ თხზულების ამ ღრმად ინდივიდუალური მხარის მითვისება შეიძლება ჩაითვალოს პლაგიატად. ამიტომ, არ შეიძლება ჩაითვალოს პლაგიატად ფაბულის სესხება (შექსპირის ბევრი დრამისა და ალექსეი ტოლსტოის ზღაპრების სიუჟეტი ნასესხებია), არც მზა მხატვრული ხერხები, რომ არაფერი ითქვას მსოფლიო ლიტერატურაში ცნობილი ხასიათების (დონ ჟუანი, ფაუსტი) ახალ გადამუშავებაზე.

საინტერესო ფაქტები

• გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის თავდაცვის მინისტრი, კარლ-თეოდორ ცუ გუტენბერგი, რომელსაც პლაგიატში სდებდნენ ბრალს, გადადგა. მანამდე მას ჩამოართვეს სამეცნიერო ხარისხი, მას შემდეგ, რაც გაირკვა, რომ მისი დისერტაციის უდიდესი ნაწილი სხვა წყაროებიდან იყო კოპირებული.

ლიტერატურა

• Thomasius J. De plagio litterario. — Lpz., 1678.
• Voltaire. Dictionnaire philosophique.
• Nodier Ch. Questions de la littérature légale. — 1812.
• Nodier Gh. Questions de la littérature légale. — Paris, 1828.
• D’Israeli. The amenities of literature. — L., 1841.
• D’Israeli. The curiosities of litterature. — 1791—1817. (много изданий).
• Lalanne. Curiosités littéraires. — P., 1853.
• Lalanne. Curiosités bibliographiques.
• Quérard. Les supercheries littéraires dévoilées. — 1846—54.
• Sardou V. Mes plagiats. — P., 1883.
• Hagen H. Über literarischen Fälscnungen. — Hamburg, 1889.
• France A. Apologie du plagiat // La vie littéraire. — 4-me série. — P., 1892.
• Colles W. M., Hardy H. Playright and Copyright in all Countries. — L., 1906.
• Stemplinger E. Das Plagiat in der griechischen Literatur. — Leipzig, 1912.
• Maurevert G. Le livre des plagiats. Paris, 1923.
• Stranic I. Über das Wesen des Plagiats // Deutsche Rundschau. — B. CCXI. — 1927.
• Bullock W. L. Precept of Plagiarism in the Cinquecento // Modern Philology. -v. XXVI. — 1927.
• Auriant L. Un écrivain original: M. A. Maurois // Mercure de France. — 1928. — № от l/IV до 15/VI. (дискуссия)
• Mattei R., de. Manipolazioni, falsificazioni, plagi nel seicento // Accademie e biblioteche d’Italia. — Annali. — v. V. — Roma, 1931—1932.
• Мезиер А. В. Словарный указатель по книговедению. — Ч. 2. — М.—Л., 1933.
• Стексова Т. И. Юрислингвистика-6: Инвективное и манипулятивное функционирование языка / под ред. Н. Д. Голева. — Барнаул: изд-во Алт. ун-та, 2005.
• Порало, Иван. Интеллектуальный капитал Украины в плену плагиата [Электронный ресурс] // [сайт]. — Режим доступа: http://autor-com.narod.ru

იხილეთ აგრეთვე

• საავტორო უფლებები